Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst - AIVD

Jaar:

2023

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

Over de relatie met extreemrechts staat beschreven:

2.3 Overlap met andere (extremistische) groeperingen
Het anti-institutioneel-extremisme is geen onderdeel van het rechts-extremisme, of andersom. Hoewel er veel overlap bestaat tussen beide bewegingen qua vijandigheid tegen de huidige overheid en instituties, gebaseerd op gelijksoortige onderliggende narratieven, ziet de AIVD het als twee verschillende bewegingen. Het grootste verschil zit hem in de manier waarop ‘de eigen groep’ wordt gezien. De rechts-extremist zet zich in eerste instantie in voor het ‘witte ras’ dat als superieur wordt beschouwd. Dominant binnen het rechts-extremisme in Nederland is de zogeheten ‘omvolkings-complottheorie’ waarin rechts-extremisten veronderstellen dat er sprake is van een joodse elite die bewust massamigratie faciliteert om het ‘witte ras’ te verzwakken. Door deze massamigratie zou het aandeel witte mensen in Nederland afnemen waardoor de zogenaamde witte identiteit wordt verdrongen. De overheid zou daarbij in opdracht van deze joodse elite handelen.Anti-institutioneel-extremisten zetten zich in voor het volk als geheel en zien thema’s als migratiebeleid als nieuw bewijs dat de ‘kwaadaardige elite’ het volk wil onderdrukken, maar zien deze onderdrukking ook in een scala aan andere thema’s. Anti-institutioneel-extremisten zijn niet per definitie antisemitisch, ook zien zij het ‘witte ras’ niet als superieur. Hoewel veel boodschappen die door anti-institutioneel-extremisten worden aangehaald een antisemitische oorsprong hebben, met verhalen dat de elite bestaat uit families zoals de Rothschilds, worden er zelden expliciet antisemitische uitspraken gedaan. Er wordt over het algemeen verwezen naar de elite, zonder hierbij naar ‘de Joden’ te verwijzen. De AIVD acht het waarschijnlijk dat veel aanhangers van het narratief over een ‘kwaadaardige elite’ niet bekend zijn met de antisemitische oorsprong van veel complotten. Het anti-institutioneel-extremistische narratief kan dan ook in potentie een etnisch en politiek veel diverser publiek aanspreken. Dit kan het rechts-extremistisch narratief minder omdat rechts-extremisten het zogenaamde witte ras willen beschermen en zich afzetten tegen andere ‘rassen’. Maar doordat thema’s zoals de energieprijzen, immigratie en het tekort aan woningen volgens beide groeperingen de schuld zijn van de overheid en instituties, kunnen beide zich goed vinden in het narratief over een ‘kwaadaardige elite’. Het narratief is erg wendbaar en verschillende soorten groeperingen haken aan naargelang het thema hen aanspreekt. Deze gezamenlijke afkeer van de overheid en instituties, en het geloof in een complot van een machtige elite die op de achtergrond de dienst uitmaakt, verenigt hen. Waar deze groepen overlappen, worden wel antisemitische uitspraken gedaan, waarbij verwezen wordt naar bekende antisemitische elementen van boodschappen. Ook maken rechts-extremistische groeperingen opportunistisch gebruik van thema’s en acties vanuit anti-institutioneel-extremisten om zelf een groter publiek en normalisering van hun eigen boodschap te bereiken.
Tegelijkertijd zijn er thema’s die bij beide groeperingen op een tegengestelde manier spelen. Op bijvoorbeeld het gebied van klimaat verschillen anti-institutioneel-extremisten duidelijk van ten minste een aantal rechts-extremistische groepen. Waar anti-institutionele groepen het klimaatbeleid zien als manier van de ‘kwaadaardige elite’ om het volk te onderdrukken, vindt een klein deel van de rechts-extremisten verduurzaming van de landbouw een belangrijk onderdeel binnen het nationalisme, waar zorgvuldig met de natuur wordt omgegaan. Een ander deel van de rechts-extremisten stelt dat de ecologische crisis massa-immigratie in de hand werkt. Overheden en multinationals zijn volgens hen de veroorzakers van deze ecologische crisis. Ook over hoe de wereld eruit zou moeten zien zonder de huidige ‘kwaadaardige elite’, verschillen rechts-extremisten en anti-institutioneel-extremisten van inzicht. Anti-institutioneel-extremisten willen de ‘kwaadaardige elite’ in eerste instantie omverwerpen, zonder samenhangend beeld van wat er daarna zou moeten gebeuren. Rechts-extremisten willen naar een nieuw systeem toewerken, waarbinnen zij meer invloed hebben, om zo toe te werken naar een maatschappij waarin het ‘witte ras’ en hun manier van leven beschermd worden.

Behalve de overlap met rechts-extremisme, zijn er enige, meer verrassende, signalen dat enkele aanjagers binnen het islamitisch-extremisme interesse tonen in het narratief over een ‘kwaadaardige elite’. Ook andersom is er vanuit anti-institutionele aanjagers interesse getoond in meer conservatieve opvattingen van de islam. Zij kunnen elkaar, net als de rechts-extremisten, waarschijnlijk vinden in hun gedeelde anti-institutioneel sentiment en conservatieve waarden.Hoewel er enige overlap zit met een aantal links-extremistische stromingen voor wat betreft hun ideeën over bijvoorbeeld de rol van de overheid, is er weinig samenwerking zichtbaar.

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2022

Auteur:

Jaar:

2023

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

Over extreemrechts:

1.1 Rechtsterrorisme

• De AIVD heeft in 2022 een aantal keren een mogelijke rechtsterroristische dreiging (helpen) voorkomen.
• De grootste rechtsterroristische dreiging gaat uit van een nieuwe generatie rechtsextremisten, die vooral online met elkaar in contact staat.
• Binnen de hedendaagse rechts-extremistische bewegingen staat antisemitisme centraal.

De dreiging van rechts-terrorisme in Nederland is in 2022 niet verminderd. In de loop van het jaar heeft de AIVD een aantal keer een mogelijke rechts-terroristische dreiging voorkomen door die actief te verstoren. Ook bracht de dienst over het onderwerp vijf ambtsberichten uit aan het Openbaar Ministerie.
De politie arresteerde (onder andere daarop) een aantal mensen op verdenking van activiteiten die aan rechts-terrorisme zijn gelinkt. Bovendien heeft de AIVD meerdere keren collega-diensten in het buitenland op de hoogte gebracht van (mogelijke) dreigingen, zodat zij actie konden ondernemen.
Ontwikkelingen in het buitenland versterken het dreigingsbeeld. Rechts-terroristen pleegden aanslagen in Slowakije (Bratislava) en de VS (Buffalo). En in België en Duitsland arresteerde de politie meerdere rechts-extremisten die een wapenarsenaal hadden aangelegd.
De groep waarvan de grootste rechts-terroristische geweldsdreiging uitgaat is een relatief nieuwe generatie rechts-extremisten, bestaand uit (jonge) mannen, die internationaal online met elkaar in contact staan, in wisselende chatgroepen, kanalen en platforms. Daar praten ze terroristisch geweld goed en verheerlijken dat. De grootste en de meest dominante inspiratiebron voor rechts-terroristisch geweld is het ‘accelerationisme’. Zo genoemd omdat aanhangers een in hun ogen aanstaande rassenstrijd sneller op gang willen brengen. Geweld is daarvoor in hun ogen een goed middel. Van die rassenstrijd verwachten ze een maatschappelijke omwenteling in hun voordeel.
Hoewel de Nederlandse beweging steeds van samenstelling verandert – er komen online profielen bij, en online profielen verdwijnen weer – lijkt de omvang nog steeds uit enkele honderden aanhangers te bestaan. Vergelijkbaar met vorig jaar. Het is lastig te voorspellen welke aanhangers daadwerkelijk terroristisch geweld (willen) gaan gebruiken.
Binnen het hedendaagse rechts-extremisme staat vooral antisemitisme centraal. Rechts-extremisten grijpen soms maatschappelijke veranderingen aan om hun ideologie verder uit te dragen. Zo framen ze demografische veranderingen als een complot van ‘de joodse elite’ om bewust het witte ras te verzwakken.
Hun omvolkingscomplottheorie stelt dat die zogenaamde elite daaraan zou werken door middel van ‘omvolking’, vermenging of vervanging van ‘het witte ras’. Hét instrument daarvoor zou het stimuleren zijn van massa-immigratie, vooral uit islamitische en Afrikaanse landen. Immigranten die in hun ogen gemiddeld meer kinderen zouden krijgen, en een lager IQ zouden hebben. Als dat de witte bevolking voldoende verzwakt of verdund zou hebben, zou ‘de joodse elite’ die vervolgens makkelijker onder de duim kunnen krijgen. Sommige rechts-extremistische groepen verwijten linkse partijen, feministen en de LHBTIQ+-gemeenschap dat zij aan die gepercipieerde ontwikkeling bijdragen – de laatste twee, omdat ze voor minder ‘blank nageslacht’ zouden zorgen.
Onlosmakelijk verbonden aan de dreiging die in 2022 uitging van het accelerationisme in het bijzonder en van de rechts-extremistische beweging in het algemeen, is dat het gedachtegoed vooral online wordt gedeeld, gepropageerd en besproken. Kenmerkend daaraan is in de eerste plaats dat soms moeilijk onderscheid valt te maken tussen de verschillende groepen, groepjes en eenlingen die door elkaar bewegen. Dezelfde profielen kunnen actief zijn in accelerationistische chatgroepen, neonazistische kanalen, in groepen die zich als alt-right identificeren (een verzamelnaam, vanaf 2016 uit de VS overgewaaid, voor een nieuwe generatie witte nationalisten die ‘het blanke ras zuiver willen houden’ – het is geen coherente groep met eensluidende ideeën), en etnonationalistische groepen (groepen die het witte ras de basis vinden voor de nationale identiteit van een land en niet bijvoorbeeld gedeelde waarden of cultuur).
In kanalen die geen terroristische aanslagen lijken voor te staan, kan toch sympathie worden uitgesproken voor de daders, en kan haat en geweld worden genormaliseerd. Hoewel slechts een kleine groep rechts-extremisten voor terroristisch geweld lijkt te zijn, is online het onderscheid tussen voorstanders en tegenstanders van geweld niet altijd duidelijk. In het rechts-extremistische online milieu is de cultuur zo fundamenteel tegendraads, en zijn provocatie en morbide humor zo gewoon, dat het niet vanzelf spreekt wie aanhanger, sympathisant of trol is.
Een tweede kenmerk van het online landschap is hoe boodschappen er worden verpakt en verspreid. Zelden op een manier die voor de argeloze (jonge) kijker of volger herkenbaar rechts-extremistisch is. Maar vaak verpakt als ‘humor’ in plaatjes en memes, die haatdragend zijn tegen één groep in het bijzonder. Bijvoorbeeld LHBTIQ+, feministen, linkse activisten, niet-westerse immigranten, moslims, joden of politici. Zulke plaatjes en memes worden verspreid buiten de eigen kanalen, onder meer in online games, en zijn vaak gericht op jongeren en op een breder publiek. De AIVD ziet de tendens dat gewelddadige propaganda soms al voor volgers zorgt om het geweld alleen. Sommige jonge kijkers zijn vooral gefascineerd door het gebruik van wapens en geweld. De rechts-extremistische ideologie en de haat jegens andere bevolkingsgroepen gaat in een aantal gevallen pas later een rol spelen in het radicaliseringsproces. Jonge mannen, die internationaal met elkaar in contact staan, praten terroristisch geweld goed en verheerlijken dat.

1.2 Rechts-extremisme
• Niet-gewelddadige rechts-extremistische groepen kunnen de democratische rechtsorde van Nederland in gevaar brengen.
• Hun gedachtegoed kan leiden tot radicalisering en staat haaks op de manier waarop Nederland is ingericht.
• Extremistische aanjagers proberen volop mee te liften op maatschappelijke discussies.

Om de democratische rechtsorde te beschermen, onderzoekt de AIVD ook rechts-extremistische groepen die geen terroristische aanslagen voorstaan. Omdat hun gedachtegoed haaks staat op de ideeën die het fundament zijn van de democratische rechtsorde. Als hun beweging substantieel zou worden in omvang of invloed kan dat op termijn het voortbestaan van de democratische rechtsorde in Nederland in gevaar brengen.
Ook kunnen niet-gewelddadige extremistische groepen een voedingsbodem leggen voor radicalisering, door hoe ze aanhangers sociaal en ideologisch vormen.
Individuele aanhangers kunnen uiteindelijk de boodschap van terroristischgeoriënteerde bewegingen omarmen.

De rechts-extremistische beweging in Nederland is divers, en bestaat uit een kleine groep neonazi’s, groepen die vooral anti-islam zijn, zogeheten identitaire groepen (die zeggen te streven naar ‘het behoud van de nationale identiteit’ van ieder land, binnen duidelijke nationale grenzen) en volks- en etnonationalisten.
Wat de groepen ondanks hun verschillen delen, is de omvolkingscomplottheorie. Er zijn dan ook (jongere) aanjagers die hopen dat ze rond dat idee in Europa meer samenwerking op gang kunnen brengen tussen de verschillende rechts-extremistische stromingen, en dat ze zo een grote (internationale) beweging kunnen bouwen.
Technische mogelijkheden en de gedeelde taal en cultuur online maken dat makkelijker dan in het verleden. Toch lukt het vormen van een grote beweging tot nu toe niet zo. Culturele en ideologische verschillen staan dat in de weg.
De grootste dreiging die van niet-gewelddadige rechts-extremistische groepen uitgaat, is dat ze weten te bereiken dat hun extreme ideeën, complotdenken en (verkapt) antisemitisme door veel mensen worden geaccepteerd. Rechts-extremistische aanjagers proberen dan ook volop mee te liften op maatschappelijke onderwerpen. Ze gebruiken bijvoorbeeld de politieke discussie over hoeveel migratie wenselijk is, om (online) elementen van de omvolkingscomplottheorie te
propageren.

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2021

Auteur:

Jaar:

2022

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

Binnen Nederland hielden veel dreigingen in 2021 verband met toenemende verdeeldheid en verharding in de samenleving. Afgelopen jaar kreeg de AIVD beter zicht op ‘accelerationisten’: een nieuwe generatie jonge rechts-extremisten die in online groepen terroristisch geweld verheerlijken met als doel: het in Nederland ontketenen van chaos en rassenoorlog. Ook zag de AIVD een deel van het anti-overheidsprotest radicaliseren tot gewelddadig extremisme. Dat was terug te zien aan soms publiekelijke intimidatie en eigenrichting en aan (doods)bedreigingen tegen onder meer prominente politici.

(…)

Rechts-extremisme

■ In 2021 kregen rechts-extremistische groepen meer aanhang. Onder andere complotdenken gaf daaraan een impuls.
■ Rechts-extremisten proberen hun wereldbeeld normaal te laten lijken voor een groter publiek.
■ Als rechts-extremistische ideeën breder worden omarmd, dreigt dat de democratische rechtsorde te ondermijnen.
■ Rechts-extremisten juichen chaos toe, sluiten minderheden uit en praten geweld goed, in de hoop op werkelijke, gewelddadige omwenteling in Nederland.

Ondanks hun verschillen, delen nationaalsocialistische, volksnationalistische, alt-right en neonazistische groepen een wereldbeeld waarin de blanke bevolking van (onder meer) Nederland structureel wordt benadeeld, en zelfs in het voorbestaan wordt bedreigd door ‘omvolking’ of genocide. De voornaamste bron van die dreiging werd in het recente verleden nog gezien in immigratie, vooral uit moslimlanden. Rond 2015, toen ISIS opkwam en tienduizenden Syrische vluchtelingen naar het Westen kwamen, ontstonden veel nieuwe, extremistische anti-islam groepjes. Zij vonden dat ze iets moesten doen om Nederlanders en Nederlandse
tradities te verdedigen tegen gewelddadige jihadisten, en tegen wat zij zagen als de import van islamitische waarden door de overheid, bedoeld om eigen ras en cultuur te vernietigen. Rechts-extremisten zien immigratie nog steeds als een gevaar, vooral als het om moslims gaat. Maar momenteel zien ze de grootste dreiging vooral in complotten van een machtige Joodse elite die erop uit zou zijn het volk te onderdrukken. In de lezing van rechts-extremisten kunnen Joden dat doen dankzij internationale netwerken en invloedrijke posities in onder meer de financiële en culturele wereld. Het idee dat Joden een vooropgezet plan hebben om de wereld te domineren is al oud in rechts-extremistische kringen. Met name de alt-rightstroming blaast dit nu nieuw leven in. De complottheorieën van anti-overheidsextremisten over vrijheidsbeperkende maatregelen geven daaraan nog een impuls. Rechtsextremisten proberen actief te werven onder anti-overheidsactivisten, inspelend op hun onvrede. Daarbij raken rechts-extremistische ideeën vermengd met de ideeën van sommige anti-overheidsextremisten, en vervagen soms de grenzen tussen de verschillende groepen. Dat maakt het een kleine stap om coronamaatregelen uit te leggen als weer een nieuwe manier om blanke westerlingen in het nauw te brengen. Of tot nieuwbakken complottheorieën te komen. Zoals het idee dat Bill Gates, al dan niet in afstemming met een (Joodse) schaduwelite, het corona-vaccinatieprogramma gebruikt om een deel van de bevolking te chippen en controleren, of zelfs te verzwakken en doden.

Rechts-extremisten voelen de bedreiging ook op cultureel vlak: in de emancipatie van vrouwen, homo’s of transgender personen, en in de woke-beweging. Die zouden de media, het onderwijs en de cultuursector gebruiken om traditionele waarden en rollenpatronen aan te vallen.
Veel rechts-extremisten leven in de verwachting dat die culturele botsing binnen vijf tot tien jaar zal leiden tot daadwerkelijke, gewelddadige strijd in Nederland – een rassenoorlog. Ze geloven dat die ruimte geeft voor het stichten van een fascistische, witte etnostaat.
Toch waken de meeste rechts-extremistische groepen er momenteel voor dat gewelddadige wereldbeeld al te confronterend uit te dragen. Hoewel ze online expliciete haat niet schuwen, lijken ze van het verleden te hebben geleerd dat publiekelijk agressief optreden – zoals de skinheads van weleer – potentiële aanhang vaker afstoot dan aantrekt.
De meeste groepen lijken zich vooral te concentreren op het in diskrediet brengen van de huidige rechtsstaat en het domineren van het culturele debat, om zo hun aanhang te vergroten en meer geesten rijp te maken voor hun (politieke) agenda.
Een uitzondering daarop zijn terroristische spin-offs en eenlingen, voor wie chaos, geweld en het uiteenvallen van de samenleving niet snel genoeg kunnen komen. Lees meer over Rechts terrorisme op pagina 6.
Veel rechts-extremistische groepen zorgen ervoor niet opvallend af te steken ten opzichte van de rest van de bevolking door bijvoorbeeld woordkeuze of kleding. Geen legerkisten of tatoeages – de dresscode bij veel rechts-extremistische groepen is jasje-dasje.
Ook nemen veel extremisten publiekelijk afstand van geweld. Toch vinden ze geweld wel degelijk een gerechtvaardigd middel om hun agenda te realiseren. Dat bespreken ze bewust alleen in eigen (besloten) kring.

In hun uitingen liften rechts-extremisten mee op al levende onvrede. Zoals gezegd bij antioverheidsactivisten. Maar ook bij mensen die geen betaalbare woonruimte kunnen vinden. (Voor extremisten een opening om immigratie ter sprake te brengen.) Uitwassen van de woke-beweging (een actie-beweging die zich bezig houdt met maatschappelijke ongelijkheid, vooral racisme) vergroten ze uit, om te kunnen inspelen op ergernis daarover. Van verreweg de meeste rechts-extremistische groepen in Nederland valt momenteel geen terroristische aanslag te verwachten. Ze zijn echter wel degelijk een gevaar voor de democratische rechtsorde.
Door anderen hun rechten te ontzeggen, dreigen ze de rechtsorde langzaam te ondermijnen. Dat legt een basis voor de gewenste chaos, haat en geweld.
Zulke sluipende ondermijning treedt al op als meer mensen hun extremistische ideeën als normaal en feitelijk accepteren. Daartoe gebruiken extremisten soms (pseudo)wetenschappelijk jargon.
Rechts-extremisten slagen in hun opzet als het bijvoorbeeld gewoon wordt om samenleven uitsluitend te zien als voortdurend conflict, in termen van wij en zij. Als (verkapt) antisemitisme en haat tegen culturele minderheden, vrouwen, homo’s en transgender personen niet meer als zodanig worden herkend. En als veel mensen het vertrouwen zouden verliezen, dat de beste behartiger van ieders belangen uiteindelijk een gedeelde rechtsstaat is.

Rechts terrorisme
■ ‘Accelerationisme’ – een gewelddadige stroming binnen het rechts-extremisme – was in 2021 een groeiend probleem.
■ In besloten online chatgroepen verheerlijken accelerationisten terroristisch geweld. Veelal kwetsbare jongens worden daarin meegezogen, en kunnen snel radicaliseren.
■ Een aanslag van rechts terroristische eenlingen of groepjes is voorstelbaar.

Afgelopen jaar heeft de AIVD beter zicht gekregen op een nieuwe generatie jonge rechts-extremisten, die in afgesloten onlinegroepen met elkaar terroristisch geweld verheerlijken en fantaseren over het plegen van geweld. Opgeteld hebben de groepen enkele honderden aanhangers en er komen steeds nieuwe groepen bij. Net als andere rechts-extremisten verwachten ze in de toekomst een rassenoorlog, die de kans biedt een witte etnostaat te stichten.
Maar anders dan de meeste rechts-extremisten wil deze stroming die strijd zo snel mogelijk zien losbarsten. Zo nodig willen ze die zelf op gang brengen, door terroristische aanslagen te plegen en (daarmee) bevolkingsgroepen tegen elkaar op te zetten. De verwachting is dat maar een kleine minderheid zelf terroristisch
geweld wil gaan gebruiken, maar het is niet goed te voorspellen wie die stap zal maken.
Vanwege die wens om chaos en rassenoorlog te versnellen, wordt de stroming aangeduid met ‘accelerationisme’. Die term werd gemunt door de Amerikaanse nationaalsocialist James Mason, die een inspiratiebron is voor de beweging. Mason meent dat rechts-extremisten nooit via de politieke weg macht kunnen krijgen – de overheid zou hen in de weg staan. Daarom moeten zittende overheden en bestaande machtsstructuren worden weggevaagd. Alleen geweld en chaos kunnen daarvoor zorgen. Voor zover bekend zijn het voornamelijk (jonge) mannen die deelnemen aan accelerationistische groepen. De meesten zijn tussen de 13 en 30 jaar oud. Het is een generatie die is opgegroeid met het internet. Dat is waar ze naar toe gaan voor contact en om informatie te zoeken. Dat is dan ook vooral waar ze elkaar ontmoeten. Buiten het zicht van hun omgeving, wat maakt dat radicalisering lang onzichtbaar kan blijven.

Accelerationistisch gedachtegoed slaat vooral aan bij jongeren die door hun achtergrond extra vatbaar zijn voor radicalisering. Velen kampen met psychopathologische stoornissen die rechtlijnig, zwart-witdenken aantrekkelijk voor ze maken. Dat geldt in zekere mate voor extremisten van alle geledingen.

Vaak komen accelerationisten uit gebroken gezinnen, en hebben ze geen sociaal vangnet. Sommigen zijn gepest en hebben moeite op school. De rechts-extremistische nadruk op blanke superioriteit, op mannelijkheid en geweld is voor sommigen aantrekkelijke compensatie daarvoor. Een wapen hebben betekent macht – daarom zijn ze geïnteresseerd in steek- en vuurwapens en in werken bij Defensie. Ze zien dat bovendien als voorbereiding op de in hun ogen
onvermijdelijke rassenoorlog. Accelerationistische groepen rekruteren kwetsbare jongeren op een geraffineerde manier. Dat gebeurt via onlinegamingplatforms en
sociale media. Potentiële leden worden uiteindelijk gevraagd voor besloten groepen.
Groepen hebben weliswaar aanjagers (de beheerder van een chatgroep meestal) en een vorm van interne hiërarchie, maar dat betekent niet dat er echte leiding is. Het zijn meer groepen van eenlingen die elkaar inspireren. Groepen zijn flexibel. Ze kunnen oppoppen en weer verdwijnen, en terugkomen in een andere vorm op een andere plek.
Eenmaal in zo’n onlinechatgroep worden jongeren onderdeel van een wereld waarin voortdurend vijandbeelden, haat, racisme en geweld worden gedeeld. En waar zeer denigrerend over ingebeelde vijanden wordt gepraat. Leden hebben het met elkaar over het kopen van wapens, het fabriceren van bommen, en het plegen van aanslagen. Ze delen manifesten die aanslagplegers (uit andere landen) ter inspiratie hebben verspreid, en livestreams van aanslagen. Ook vereren ze aanslagplegers als heiligen. Sommige groepen hebben ideeën over een soort walhalla, dat blanke martelaars voor de goede zaak zou wachten.
Enkelingen helpen elkaar daadwerkelijk bij het voorbereiden en plegen van aanslagen. Daartoe worden wapenhandleidingen, militaire trainingsvideo’s en guerillatactieken gedeeld. Accelerationisme heeft wereldwijd geleid tot terroristisch geweld waarbij mensen zijn gedood. In Nederland nog niet.
Wel zijn er in 2021 door de AIVD zes ambtsberichten verzonden over accelerationisten, op basis waarvan het Openbaar Ministerie (OM) en de Nationale Politie konden optreden. Dat heeft geleid tot diverse aanhoudingen.
Naar aanleiding van een ambtsbericht van de AIVD zijn in december 2021 twee Nederlanders veroordeeld voor opruiing tot een terroristisch misdrijf, en voor deelname aan de rechts-extremistische en terroristische organisatie ‘The Base’.
Aanhangers van het accelerationisme stellen de samenleving voor een bijzondere uitdaging. Omdat het veelal gaat om kwetsbare eenlingen die elkaar voortdurend ophitsen, kan de stap naar geweld snel worden gezet en slecht worden opgemerkt door de omgeving. Dat vraagt alertheid en resoluut optreden.

Om waar mogelijk verdere radicalisering, uitmondend in geweld, te voorkomen, levert de dienst maatwerk. Daarbij betrekt de AIVD binnen en buiten de strafrechtketen partners in de zorg en hulpverlening. Als inlichtingen van de dienst door zulk maatwerk bijdragen aan een zorginterventie, draagt dit ook bij aan de nationale veiligheid.

Anti-overheidsextremisme
■De AIVD zag in 2021 een deel van het anti-overheidsprotest, vooral tegen coronamaatregelen, radicaliseren.
■Daardoor is gewelddadig anti-overheidsextremisme ontstaan. Een terroristische aanslag uit die hoek is inmiddels voorstelbaar.
■Een groeiende groep mensen verliest bovendien het vertrouwen in de democratische rechtsorde en keert die de rug toe.

Dat een deel van de anti-overheidsactivisten afgelopen jaar radicaliseerde, is te zien aan de onrustbarende toename van het aantal bedreigingen van onder anderen ministers, leden van de Tweede Kamer, wetenschappers, medici, politieagenten en journalisten.
Tellingen van onder meer de politie Den Haag, het OM en meldpunt Persveilig laten meer dan een verdubbeling zien van het aantal meldingen (600 van politici, 272 van journalisten). Sommige bedreigingen waren voor veel Nederlanders zichtbaar en ingrijpend, zoals die tegen premier Rutte en andere bewindspersonen die symbool stonden voor het Nederlandse coronabeleid.
Anti-overheidsextremisten zien en behandelen hen (en anderen die ze als ‘de elite’ zien) als gehate vijanden van de bevolking. In vaak zeer grove mails, tweets, filmpjes en posts kondigen ze aan geweld tegen hen te zullen gebruiken, wensen ze de ontvanger dood, of roepen ze anderen op hem of haar wat aan te doen.
Bij sommige bedreigingen werd daadwerkelijk het voornemen gezien om de dreigementen uit te voeren, en werd voorwerk daartoe gedaan. Eén anti-overheidsextremist is in 2021 bijvoorbeeld gearresteerd op verdenking van het voorbereiden van een moordaanslag op (onder meer) premier Rutte. Een ander is veroordeeld voor het dreigen met terroristisch geweld. Hij had een vuurwapen bij zich toen hij werd aangehouden. Gedurende het jaar zaten tussen de vijf en tien anti-overheidsextremisten in detentie, één van hen op de terroristenafdeling. Zij waren veroordeeld voor (ernstige) bedreiging of opruiing. Voorgaande jaren kwam dit niet of nauwelijks voor.

De AIVD waarschuwde in het jaarverslag 2020 nog voor het ontstaan van een voedingsbodem voor anti-overheidsextremisme. Het protest tegen de overheid, in het bijzonder tegen de corona-maatregelen, was toen vooral activistisch, al waren er wel al extremistische elementen. Die hebben sindsdien een vlucht genomen.
Dat anti-overheidsextremisten radicaler zijn gaan denken en handelen, komt voor een deel doordat ze daartoe worden opgezweept door aanjagers: aansprekende complotdenkers en critici van onder meer het coronabeleid van de regering, met eigen mediakanalen. Daarmee bereiken ze zeker tienduizenden mensen.
In uitzendingen, op websites en in tijdschriften schilderen ze onder meer politici en wetenschappers af als het nieuwe ‘kwaad’ (‘satanisten’ of ‘kindermisbruikers’), dat met vooropgezette plannen de bevolking kwaad doet (‘onderdrukken’ of ‘decimeren’). En ze laten het klinken alsof het begrijpelijk of zelfs goed is als mensen in reactie daarop geweld zouden gebruiken. Hetzij spontaan (‘lynchen’), hetzij georganiseerd in de vorm van ‘tribunalen’. Vaak kiezen ze hun woorden zo, dat die net niet strafbaar zijn.
De aanjagers profileren zichzelf op hun mediakanalen als experts. Vaak zijn ze welbespraakt en goed opgeleid, wat ze voor hun publiek geloofwaardig maakt. Ze hebben het niet alleen over corona, maar gebruiken allerlei nieuwsgebeurtenissen om dezelfde soort boodschappen te herhalen en hun aanhang te vergroten (zogenoemde ‘triggerevents’, bijvoorbeeld de invoering van 5G). Daartoe delen ze structureel desinformatie – verhalen die in hun wereldbeeld passen, maar waarvan ze vaak weten dat die niet kloppen.
Hun boodschappen vinden sneller weerklank bij mensen die zich onzeker voelen over hun inkomen of toekomst, en dat de overheid verwijten. En bij mensen die vinden dat de regering oneerlijk handelt. Een deel van hun aanhang werd de afgelopen jaren daadwerkelijk de dupe van het falen van de overheid, of ze zagen dat anderen daarvan het slachtoffer werden.
Ook kan de boosheid van mensen zich richten op één specifiek onderwerp, bijvoorbeeld het asiel-, klimaat- of stikstofbeleid of het niet kunnen vinden van woonruimte. Dat kan hen gevoelig maken voor ideeën van aanjagers. Net als groepen die toch al het idee hadden dat het helemaal de verkeerde kant op gaat met de samenleving. Wie dat wil, vindt makkelijk aansluiting omdat het anti-overheidsprotest geen vaststaand ideologisch programma heeft.
De verharding onder anti-overheidsextremisten lijkt te worden verergerd door (sociale) isolatie. Velen van hen brengen veel tijd online door, en komen daar door eenzijdige informatiegaring en de werking van algoritmes alleen maar extremer boodschappen tegen. Tegengeluiden horen ze ook in de fysieke wereld minder.

Discussies over onder meer het coronavirus drijven soms een wig in families en vriendengroepen. Dat kan ervoor zorgen dat mensen niet alleen het vertrouwen verliezen in instituties, maar ook in de mensen om hen heen, zodat ze vooral nog gelijkgezinden opzoeken.
De verharding komt ook door de betrokkenheid van rechts-extremistische groepen. Rechts-extremisten kapen soms het anti-overheidsprotest om hun eigen (gewelddadige) boodschap aan de man te brengen en om mensen te rekruteren. Op sommige thema’s groeien rechts-extremisten en anti-overheidsextremisten ook naar elkaar toe. Ook delen ze complotdenken. Beide kunnen opportunistisch zijn in hun samenwerking: samen hebben ze meer massa.
Al die ontwikkelingen maken anti-overheidsextremisme harder en gevaarlijker. In de eerste plaats is er het gevaar dat extreme ideeën kunnen ontaarden in geweld. Een terroristische aanslag van een anti-overheidsextremist is zo voorstelbaar. Tegelijk is er een sluipend en serieus gevaar voor de democratie: dat wantrouwen, desinformatie en polarisatie die zullen aantasten.
Dat het zo gewoon wordt om vijandig te denken over politici, wetenschappers, journalisten, politie, rechters en mensen die anders denken, dat Nederland meer verdeeld wordt en geloof in de democratische rechtsorde afbrokkelt.
Het aanpakken van zulke ondemocratische doelen, of gebruik van ondemocratische middelen, is lastig maar noodzakelijk. Het extremisme moet daarbij worden onderscheiden van volstrekt legitiem protest. En mensen die de overheid niet vertrouwen, zullen meer optreden van het openbaar gezag juist zien als een bevestiging van hun ideeën.

Sommige anti-overheidsextremisten en -activisten trekken zich ondertussen meer en meer terug in een eigen parallelle samenleving. Enkele extremisten organiseren eigen ‘politie’ of zogenaamde ‘defendgroepen’, die het geweldsmonopolie van de staat niet erkennen en uitdagen – zelf zeggen ze demonstranten te moeten beschermen tegen de vermeende gewelddadigheid van de politie.
Er zijn activisten die alleen nog eigen media volgen, en overgaan tot thuisonderwijs en het van school halen of houden van hun kinderen. Honderden mensen lieten zich uitschrijven uit het kiesregister, omdat ze geen vertrouwen meer hebben in eerlijk bestuur. Zo wenden ze zich geleidelijk, maar steeds meer, af van de rest van de maatschappij.

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2020

Auteur:

Jaar:

2021

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

Rechts-extremisme
Rechts-extremisten zochten vaker het grote publiek door ideeën te presenteren als
respectabel en door aan te sluiten bij publieke protesten. Online was er intensief
contact tussen extremisten wereldwijd, waarbij zeer gewelddadige propaganda
werd gedeeld.
Rechts-extremistische groepen in Nederland presenteerden
hun ideeën afgelopen jaar vaker als een intellectuele manier
van denken, die de aandacht verdient van het grote publiek.
Het zogenoemde alt-rightgedachtengoed is een mengelmoes van
complottheorieën, opvattingen over blanke suprematie, en fascistische,
nationaalsocialistische en conservatief-christelijke denkbeelden.

PDF

Download deze publicatie als PDF.

Jaarplan van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) 2021

Auteur:

Jaar:

2020

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Overigen

Beschrijving:

Onder rechts-extremisten is, met name online, een steeds gewelddadiger discours zichtbaar. Vaker dan voorheen worden uitspraken gedaan en ideologieën aangehangen waarin geweld wordt aangemoedigd en verheerlijkt. De stap naar terrorisme door rechts-extremistische eenlingen in Nederland is voorstelbaar.

Bijzonderheden: Extreemrechts op blz 2

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2019

Auteur:

Jaar:

2020

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

Rechts-extremisme

Gedurende een aantal decennia werd het rechts-extremisme in Nederland gekenmerkt door een neonazistisch, fascistisch en antisemitisch gedachtegoed. Bestaande groepen waren klein en hadden over het algemeen weinig invloed. In de afgelopen jaren is dit beeld veranderd; andere vormen van rechts-extremisme zijn in de plaats gekomen van de traditionele neonazi’s, die altijd een marginale groep zijn gebleven. Dit betekent overigens niet dat de ideologie van neonazi’s compleet verdwenen is. De verschillende varianten van rechts-extremisme zijn veel meer een mengvorm van verschillende ideologieën geworden, oud en nieuw. Het anti-islamstandpunt is de belangrijkste nieuwe ideologische drijfveer die de afgelopen jaren steeds meer naar voren is gekomen. 2019 was het jaar van rechts-extremistische aanslagplegers wereldwijd. Naast een aantal aanslagen van rechts-extremisten in de Verenigde Staten is deze trend ook zichtbaar in Europese landen en in Nieuw-Zeeland en Australië. Vooral de aanslag van een Australiër in Christchurch, Nieuw-Zeeland, waarbij 51 mensen in een moskee werden gedood, heeft mensen aangezet tot copycat-gedrag. Het gebruik van sociale media en vooral het livestreamen van aanslagen (zoals in Christchurch) speelt daarbij een rol. Zo beschouwden de aanslagplegers van Oslo in Noorwegen en Halle in Duitsland de aanslagpleger in Christchurch als een heilige en verklaarde een van hen dat deze hem als zijn opvolger had aangewezen. Copycat-gedrag wordt versterkt doordat aanslagplegers en hun sympathisanten elkaar vinden op rechts-extremistische websites. Van daaruit worden uitnodigingen verzonden naar besloten groepen, waar nog extremere uitlatingen worden gedaan dan op de websites. Extreme content kan mensen aanzetten tot radicalisering of zelfs tot geweld. Ook Nederlanders zijn lid van dergelijke internationale onlinegroepen.Een voorbeeld van een organisatie die met democratische middelen ondemocratische doelstellingen nastreeft, is Erkenbrand. Deze Nederlandse alt-rechtsbeweging heeft als uiteindelijk doel om een autoritair politiek bestel te realiseren dat alleen de grondrechten van de witte burger (man) waarborgt. Traditionele rechts-extremisten reageren zeer sterk op de acties van vooral de antiracisme-activisten en zoeken daarbij aansluiting bij lokaal protesterende burgers. Dit heeft al verschillende malen tot (dreiging met) geweld geleid waarbij huisadressen van antiracisme-activisten worden gepubliceerd en worden bezocht of waarbij anti-Zwarte Piet-demonstranten worden belaagd, soms met deelname van groepjes voetbalhooligans.

Bijzonderheden: Over extreemrechts op blz 15

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2018

Auteur:

Jaar:

2019

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

Voor bepaalde rechts-extremisten staat immigratie nog altijd gelijk aan islamisering. Immigratie en islamisering leveren in hun ogen een gevaar op voor de Nederlandse identiteit. Het voelt voor deze rechts-extremisten alsof de overheid de Nederlandse cultuur in de uitverkoop doet door vluchtelingen uit islamitische landen toe te laten. Een zichtbare vertegenwoordiger van dat gedachtegoed is bijvoorbeeld de groepering Identitair Verzet. Het anti-islamstandpunt kent binnen het extremisme veel supporters, waarbij het steeds minder exclusief mannen zijn zoals voorheen. Ook trekt het anti-overheidssentiment dat binnen deze groep heerst sympathisanten aan die geen historie hebben met het rechts-extremisme. Zij koesteren eveneens wantrouwen tegen de (Europese) politiek en soms ook tegen de wetenschap en (massa-)media.Het behoeft geen betoog dat de AIVD kritiek op de islam, immigratie of de overheid op zichzelf niet als een vorm van rechts-extremisme beschouwt. Dit valt immers onder de vrijheid van meningsuiting. Wij beoordelen dergelijke uitingen als extremistisch als deze overgaan in haatzaaien, intimidatie en bedreigingen.Een deel van de extremisten pleit zelfs voor het voorkomen van vermenging van rassen. Dit etnisch-nationalistisch gedachtegoed vindt gehoor binnen de kring van aanhangers van het alt-rechtsgedachtegoed, zoals het ‘studiegenootschap’ Erkenbrand. Op zich hebben zij – naar eigen zeggen – niets tegen het bestaan van meerdere rassen, maar Nederland is voor de Nederlanders. Er zijn ook extremisten die overtuigd zijn van de blanke suprematie. Deze personen nemen een antidemocratisch standpunt in en streven een racistische samenleving na waarin mensen niet als gelijk worden beschouwd. Dit is in strijd met de democratische rechtsorde.

Bijzonderheden: Aandacht voor extreemrechts op blz 18 en 19

PDF

Download deze publicatie als PDF.

Rechts-extremisme in Nederland

Een fenomeen in beweging

Auteur:

Jaar:

2018

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

Gedurende een aantal decennia werd het rechts-extremisme in Nederland gekenmerkt door een neonazistisch, fascistisch en antisemitisch gedachtegoed. In de afgelopen jaren is dit veranderd; neonazi’s vormen nog slechts een marginale groep en andere vormen van rechts-extremisme zijn hiervoor in de plaats gekomen.
Anti-islamgedachtegoed naar de voorgrond De belangrijkste ideologische drijfveer die in de afgelopen jaren steeds meer naar voren is gekomen voor groepen en personen binnen de rechts-extremistische beweging is het anti-islamstandpunt. Deze ontwikkeling begon vanaf 2014 duidelijke vormen aan te nemen als gevolg van twee gebeurtenissen:
• het uitroepen van het kalifaat door ISIS en de reeks van jihadistisch terroristische aanslagen in West-Europa die daarop volgde;
• de vluchtelingenstroom die in de loop van 2015 op gang kwam naar Europa en Nederland.
Al langer bestaande groepen in de rechts-extremistische scene in Nederland, zoals de Nederlandse Volks-Unie (NVU), grepen de opkomst van ISIS en de vluchtelingenstroom aan om zich te profileren en zo een breder publiek te bereiken. Ze deden dit onder meer door anti-ISIS demonstraties of demonstraties bij asielzoekerscentra te organiseren. Gelijktijdig ontstond een verscheidenheid aan nieuwe initiatieven. Voorbeelden hiervan zijn Demonstranten tegen Gemeenten (DTG) en United We Stand Holland (UWS). Ook zag de AIVD een toename van
rechts-extremistische uitingen op internet gericht tegen moslims en asielzoekers.

Toen in 2016 de instroom van migranten stagneerde, verdwenen veel van bovengenoemde initiatieven weer. Niettemin bleef het anti-islamgedachtegoed de boventoon voeren. Er wordt daarbij nauwelijks onderscheid gemaakt tussen anti-islam- en anti-migratieretoriek. Migranten zijn moslims, zo lijkt de redenatie.
De personen die zich aangetrokken voelen tot de anti-islamretoriek hebben voor een groot deel geen historie in het rechts-extremisme. Traditionele rechts-extremistische thema’s zoals antisemitisme en Hitlerverheerlijking komen binnen deze groep daarom niet veel voor. Wanneer hier wel sprake van is, wordt er soms om opportunistische redenen voor gekozen dit niet uit te dragen.

Lees verder in de publicatie.

Zie onze reactie op deze publicatie op https://twitter.com/Kafkanet/status/1047229307377131520

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2017

Auteur:

Jaar:

2018

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

De standpunten tegen islam en immigratie zijn sinds enige jaren de belangrijkste ideologische drijfveren voor de rechtsextremistische scene in Nederland. Recenter is daarbij een anti-overheidssentiment ontstaan.

Bijzonderheden: Extreemrechts op blz 15 en 16

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2016

Auteur:

Jaar:

2017

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

Het aantal activiteiten op dit terrein vanuit nationalistische hoek nam af ten opzichte van 2015. Wel kwam op sociale media het fenomeen ‘burgerwachten’ op die bereid zouden zijn om vermeende overlast rond asielzoekerscentra tegen te gaan. Dit heeft zich niet vertaald naar ‘de straat’. Op sociale media ontstond een polemiek over Zwarte Piet, waarbij in sommige gevallen sprake was van bedreiging. Rond sinterklaasfestiviteiten dreigden hardhandige confrontaties. In enkele gevallen kwam het tot een handgemeen tussen extreemrechtse
individuen en personen die zich verzetten tegen Zwarte Piet als symbool van het slavernijverleden en kolonisering.

Bijzonderheden: Extreemrechts op blz 8. Bijzonder weinig informatie in dit rapport. De enige terroristische aanslag in 2016 (In februari uitgevoerd door vijf mannen van Demonstranten Tegen Gemeenten, Enschede) wordt niet benoemd. Ondanks hun veroordeling tot vier jaar cel wegens 'terrorisme'.

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2015

Auteur:

Jaar:

2016

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

Opmerking Kafka bij analyse AIVD over Pegida

De AIVD kan vanuit de mogelijkheden die ze heeft goed onderzoek doen naar rechtsextremisme in Nederland. Toch leidt dit onderzoek soms tot slechte analyses. Het duiden van de anti-islamitische protestbeweging Pegida is een voorbeeld van zo’n slechte (want een-dimensionale) analyse.

Volgens de AIVD wordt Pegida ongevraagd bijgestaan door rechtsextremisten, die uit zijn op confrontaties met antifascistische tegendemonstranten. Deze tegendemonstranten brengen Pegida in een negatief daglicht door foto’s van deze rechtsextremisten te verspreiden. De AIVD wekt op basis van deze analyse de suggestie dat Pegida geen extreemrechtse organisatie is.

De dienst slaat hier mee de plank mis omdat het voorbij gaat aan een aantal feiten die Pegida Nederland wel degelijk in de extreemrechtse hoek plaatsen.

– Pegida Nederland komt onder meer voort uit de Dutch Defense League. Een extreemrechtse organisatie die zich keert tegen ‘de EU, Islamisering en Sharia in Nederland’ en daarbij samenwerkt met verschillende andere extreemrechtse personen en organisaties.

– Vanaf de allereerste demonstratie werkt Pegida Nederland samen met activisten van extreemrechtse organisaties, die onderdeel uitmaken van de Pegida-organisatie. Aanvankelijk was dat Identitair Verzet, later Voorpost. Ook met de organisaties Demonstranten Tegen Gemeenten en het Nederlands Verbond gaat Pegida allianties aan.

– Een van de oprichters van Pegida Nederland betoogt in haar speech op de eerste demonstratie moslims te haten en te verachten. Ze doet vervolgens een ongebruikelijke stap door naar biologische verklaringen te zoeken voor haar ideeën over moslims. Ongebruikelijk, omdat biologische theorieën normaal gesproken het domein zijn van overtuigde neonazi’s. Het verbaast dan ook niet dat het Openbaar Ministerie een dag na het protest aankondigde om te onderzoeken of deze uitingen strafbaar zijn. Deze oprichtster is nog steeds actief bij Pegida.

– Pegida Nederland keert zich tegen de Islam en tegen migratie en plaatst zich door de gehanteerde toon en inhoud in het extreemrechtse spectrum. Dat een groot deel van de extreemrechtse beweging zich positief associeert met Pegida wekt dan ook geen verbazing, ze delen immers een politieke agenda. De aanwezigheid van het Pegida Nederland kader op een Voorpost demonstratie op 21 april 2016 in Middelburg valt buiten het onderzoeksgebied van de AIVD analyse over het jaar 2015. Maar het bevestigt wel het beeld van Pegida als extreemrechtse organisatie.

Bovenstaande feiten geven een completer beeld over Pegida dan de AIVD biedt. Er is geen sprake van een ongevraagde bemoeienis van extreemrechts met Pegida. Pegida is momenteel een belangrijke speler binnen de extreemrechtse beweging in Nederland.

Bijzonderheden: Rechtsextremisme op blz 29 en 30

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2014

Auteur:

Jaar:

2015

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

In 2014 was Identitair Verzet de drijvende kracht achter de nieuwe gelegenheidsorganisatie Pro Patria, die in augustus in de Haagse Schilderswijk in aanraking kwam met sympathisanten van ISIS, maar ook met antifascisten en handhavers van de openbare orde. Een deel van deze rechts-extremisten stelt zich op als anti-islamisten en heeft ook deelgenomen aan soortgelijke betogingen in Duitsland. De AIVD voorziet een verschuiving van ‘klassiek’ rechtsextremisme naar anti-islami(s)tisch verzet, gepaard met groeiende actiebereidheid in kringen van Identitair Verzet en Pro Patria. Eind december 2014 is Pegida-Nederland opgericht, maar slechts (nog) als Facebook- en Twitterinitiatief.

Bijzonderheden: Extreemrechts op blz 33

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2013

Auteur:

Jaar:

2014

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

3.4.4 Rechts-extremisme

Er zijn in 2013 geen grootschalige rechts-extremistische evenementen geweest. Enkele bekende rechts-extremisten gebruikten de demonstratie van de PVV tegen het kabinet in september 2013 om aandacht te trekken voor hun eigen groepering. De nieuwe actiegroep Identitair Verzet, die voornamelijk bestaat uit oude bekenden uit extreemrechtse hoek, is met enkele acties in de publiciteit gekomen. Het rechts-extremisme in Nederland blijft een verschijnsel in de marge.

Bijzonderheden: Extreem rechts blz 27 en 28

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2012

Auteur:

Jaar:

2013

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

4.4 Rechts-extremisme
Uit het AIVD-onderzoek naar rechts-extremisme is gebleken dat de versplintering, fragmentatie en onderlinge onenigheid onder Nederlandse rechts-extremisten in 2012 verder heeft doorgezet. Er blijft nog wel een klein aantal rechts-extremisten actief, die vooral aan sociale activiteiten deelnemen zonder direct ideologisch doel.

De acties van de Duitse autoriteiten tegen verschillende Duitse rechts-extremistische groeperingen, zoals de Kameradschaft Aachener Land (KAL), hebben onder Nederlandse rechtsextremisten nauwelijks tot reacties geleid. Dit valt op omdat velen van hen goede vriendschappelijke contacten met Duitse kameraden onderhouden en deel hebben genomen aan activiteiten die door de KAL werden georganiseerd.

Lees verder in het jaarverslag

Bijzonderheden: Extreem rechts blz 32 en 33

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2011

Auteur:

Jaar:

2012

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

2.4 Rechts-extremisme

In 2011 zijn geen majeure wijzigingen geconstateerd in het beeld dat is geschetst in de nota Afkalvend front, blijvend beladen van november 2010 over de dreiging die uitgaat van extreemrechts en rechts-extremisme. De dreiging die van het rechts-extremisme uitgaat tegen de democratische rechtsorde in Nederland is gering. Er is sprake van organisatorische
fragmentatie, ideologische verschillen van inzicht en een kleine, vooral op sociaal vriendschappelijke basis georganiseerde achterban.

Ontwikkelingen in 2011

Zoals de aanslagen in Noorwegen door Anders Breivik en de ontdekking van een mogelijk rechts-terroristisch netwerk in Duitsland, de Nationalsozialistischer Untergrund (NSU),
hebben op het Nederlandse rechts-extremisme nauwelijks tot geen invloed gehad. De AIVD heeft geen verbanden geconstateerd tussen Anders Breivik, zijn gedachtegoed en rechts-extremisten in Nederland en evenmin tussen de NSU en rechts-extremisten in Nederland. Deze ontwikkelingen in het buitenland hebben het belang van waakzaamheid op (gewelddadige) uitwassen vanuit een rechts-extremistische ideologie wel onderstreept.

Lees verder in het jaarverslag

Bijzonderheden: Extreem rechts blz 16

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD Right-wing extremism and the extreme right in the Netherlands

Auteur:

Jaar:

2011

Taal:

Engels

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

The investigation into the extreme
right-wing movement and right-wing
extremist movement in the Netherlands is
the longest running investigation by the
AIVD and its predecessors. In this publication
the AIVD presents the current state of
affairs in the Netherlands based on the
results of that investigation.
The AIVD investigation shows that the
threat of right-wing extremism and the
extreme right to the democratic legal order
in the Netherlands is minimal. The
movement is characterised by a small
following, mutual disagreement and
personal animosity, ideologically different
views and organisational fragmentation.
Nonetheless, the threat attributed to
right-wing extremism and the extreme right
is often much more significant. A gap exists
between the actual threat and the perceived
threat.

Lees verder in de publicatie

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2010

Auteur:

Jaar:

2011

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

Rechts-extremisme en extreemrechts

In november 2010 heeft de AIVD de onderzoeksrapportage Afkalvend front, blijvend beladen uitgebracht over de dreiging die uitgaat van extreemrechts en rechts-extremisme tegen de democratische rechtsorde in Nederland. De conclusie van het onderzoek luidt dat de dreiging gering is. Het blijft evenwel van belang om de aard, ernst en omvang ervan te blijven onderzoeken en te blijven duiden, om tot een reële inschatting van de dreiging te kunnen komen.

In Nederland vormt extreemrechts, zoals de AIVD dat definieert, nauwelijks een factor van betekenis meer. De AIVD ziet extreemrechts als datgene wat is voortgekomen uit de Centrumstroming van de jaren ’90, die een xenofoob en nationalistisch gedachtegoed met legale middelen wilde realiseren. Binnen het rechts-extremisme blijkt steeds meer sprake te zijn van een samenstel van stromingen die elkaar op ideologisch vlak lijken uit te sluiten. Omdat onderlinge contacten in de beweging vooral sociaal van aard zijn, kunnen aanhangers van de verschillende stromingen geregeld samen optrekken, zoals in demonstraties, herdenkingen en scholingsbijeenkomsten.

Lees verder in het jaarverslag

Bijzonderheden: Extreem rechts blz 14 en 15

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD publicatie afkalvend front, blijvend beladen

Extreemrechts en rechts-extremisme in Nederland

Auteur:

Jaar:

2010

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

Het onderzoek naar extreemrechts en rechts-extremisme in Nederland is het langstlopende onderzoek van de AIVD en zijn voorgangers. In deze publicatie presenteert de AIVD de huidige stand van zaken in Nederland op basis van de resultaten van dat onderzoek.
Het onderzoek van de AIVD laat zien dat de dreiging van extreemrechts en rechts-extremisme
tegen de democratische rechtsorde in Nederland gering is. De beweging wordt gekenmerkt door een kleine achterban, onderlinge onenigheid en persoonlijke animositeit, ideologische
verschillen van inzicht en organisatorische fragmentatie. Niettemin is de dreiging die
aan extreemrechts en rechts-extremisme wordt toegeschreven vaak veel groter. Er
bestaat een verschil tussen de feitelijke en de veronderstelde dreiging.

Deze publicatie beschrijft de feitelijke dreiging van extreemrechts en rechts-extremisme
in Nederland, en de dreigingen die daarmee samenhangen, zoals die uit onderzoek van de AIVD zijn gebleken. Het is een van de middelen die de AIVD inzet om samenleving,
politiek en bestuur te informeren zodat deze kunnen komen tot een respons op de dreiging die recht doet aan de aard, ernst en omvang ervan.

Lees verder in de publicatie

Bijzonderheden: In deze publicatie presenteert de AIVD hoe de huidige stand van zaken over extreemrechts en rechts-extremisme in Nederland er volgens hen uitziet.

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2009

Auteur:

Jaar:

2010

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

3.1 Rechts-extremisme

De versnippering, fragmentatie en onderlinge onenigheid die al jaren kenmerkend is voor rechts-extremisme in Nederland zette in 2009 verder door. In vergelijking met 2008 zijn minder vaak publieksmanifestaties zoals demonstraties georganiseerd, mede als gevolg van het verdwijnen van enkele groeperingen en bewegingen. Het aantal deelnemers bleef ongeveer stabiel (tussen de zeventig en negentig). Sommige demonstraties, zoals in maart 2009 in Maastricht en in september 2009 in Venlo, hadden meer deelnemers, maar dit is te verklaren doordat deze manifestaties plaatshadden in de grensstreek en ook buitenlandse
deelnemers trokken. Ten opzichte van 2007 is het geschatte aantal actieve aanhangers teruggevallen van circa 600 naar een kleine 300. De gekende verbanden kampen nog altijd
in toenemende mate met het probleem de aanhang erbij te houden. Net als in voorgaande jaren blijft de dreiging die uitgaat van rechts-extremisten relatief beperkt.

Lees verder in het jaarverslag

Bijzonderheden: Extreem rechts blz 23 en 24

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2008

Auteur:

Jaar:

2009

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

4.2 Rechts-extremisme en extreemrechts

Net als voorgaande jaren blijft het extreemrechtse en rechts-extremistische milieu in Nederland gekenmerkt door fragmentatie en versnippering. Bij enkele publieke manifestaties (tussen de 70 en 100 deelnemers) trokken verschillende rechtse groeperingen gezamenlijk op zonder dat van een groeiende eenheid sprake is. Jongeren die zich in het openbaar manifesteren met rechts-extremistische uitingen en symbolen blijven vooral een openbare ordeprobleem. Een ontwikkeling naar rechts-extremistisch terrorisme is dan ook niet aan de orde.

De sinds 2007 waarneembare assertieve opstelling tegenover links-extremistische antifascisten heeft in 2008 niet geleid tot grootschalige confrontaties. In 2008 namen rechts-extremisten thema’s en middelen over die voorheen vooral door linkse activisten werden gehanteerd. Voorbeelden hiervan zijn actiemiddelen zoals kraken en ‘taarten’ en thema’s als het protesteren tegen (vermeend) dierenleed of onderdrukking door de staat en de politie.

Lees verder in het jaarverslag

Bijzonderheden: Extreem rechts blz 37 en 38

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2007

Auteur:

Jaar:

2008

Taal:

Aantal blz:

118

Soort Uitgave:

Beschrijving:

4.3 Rechts extremisme

Versnippering en verscheidenheid kenmerkten nog steeds het rechts extremistische landschap in Nederland in 2007. Pogingen om te komen tot samenwerking op nationaal en internationaal niveau lopen doorgaans stuk op ideologische onverenigbaarheid en botsende karakters. Met in totaal ongeveer 600 actieve aanhangers is het rechts extremisme in Nederland nog steeds relatief klein van omvang.

De trend om het rechts-extremistische gedachtegoed vooral via de buitenparlementaire
weg te belijden en te verspreiden is dit jaar doorgezet. Het aantal op deze wijze
actieve rechtse extremisten is enigszins gegroeid. Daarentegen is bij de organisaties
die via posities in de volksvertegenwoordigende organen hun rechts-extremistische
opvattingen proberen te ventileren en te realiseren, sprake van een stagnerende of
slechts marginaal groeiende aanhang.

Lees verder in het jaarverslag

Bijzonderheden: Extreem rechts blz 51 tm 53

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2006

Auteur:

Jaar:

2007

Taal:

Aantal blz:

145

Soort Uitgave:

Beschrijving:

4.3 Rechts extremisme

De bedreiging van de Nederlandse democratische rechtsorde door rechtse extremisten
is nog steeds relatief laag te noemen. Het versnipperde rechts-extremistische landschap
in Nederland is daar mede debet aan. Het afgelopen jaar liet wel enige groei zien van
de aanhang van niet politiek actieve neonazistische organisaties, zoals Blood&Honour.

Partijen daarentegen die via de politieke weg hun doelen trachten te bereiken, zijn het afgelopen jaar niet substantieel gegroeid of zelfs in omvang afgenomen. De verwachting is dat de groei van niet politiek actieve groeperingen ook het komende jaar door zal zetten. Het ontstaan van radicale splintergroeperingen uit rechts georiënteerde
jeugdculturen zoals delen van de zogenoemde ‘Lonsdale-jeugd’ (gabberbeweging), is
dit jaar beperkt gebleven. Ondanks het feit dat in kringen van rechtse extremisten een
fascinatie voor wapens en geweld bestaat, is op dit moment geen sprake van een rechtsextremistische terroristische dreiging. Dat neemt niet weg dat de in deze jeugdcultuur
breed gevoelde frustratie over de multiculturele samenleving verdere polarisering in de
hand kan werken en daarmee op termijn de democratische rechtsorde kan bedreigen.

Lees verder in het jaarverslag

Bijzonderheden: Rechts extremisme blz 56 tm 59

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2005

Auteur:

Jaar:

2006

Taal:

Aantal blz:

117

Soort Uitgave:

Beschrijving:

4.3 Rechts-extremisme

Sfeerbepalend voor het rechts-extremisme in Nederland in 2005 was de moord op de heer Van Gogh op 2 november 2004. Binnen rechts-extremistische kringen werd na dedood van de heer Van Gogh met hernieuwde felheid – vooral op rechtse-internetfora geageerd tegen moslims in Nederland en islamitische instituten, zoals moskeeën en islamitische scholen. Woede en frustratie overheersten in de diverse reacties. Woede ten aanzien van de dader, moslims en de islam in het algemeen, en een grote ontevredenheid over de rol van de overheid die te veel de nadruk zou leggen op de dialoog met moslims. Deze onvrede heeft niet geleid tot radicale acties tegen de betrokken overheden of bewindspersonen.

Lees verder in het jaarverslag

Bijzonderheden: Extreem rechts blz 49 tm 51

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD-nota Lonsdale-jongeren in Nederland

Feiten en fictie van een vermeende rechts-extremistische subcultuur

Auteur:

ISBN:

2381145/01

Jaar:

2005

Taal:

Aantal blz:

Soort Uitgave:

Beschrijving:

1. Inleiding
Beeldbepalend binnen extreem rechts in Nederland zijn momenteel de ongeorganiseerde
(groepen) van individuen en jongerensubculturen die op velerlei manieren en al dan niet politiek gemotiveerd een extreem rechtse of racistische boodschap uitdragen. Steeds meer autochtone jongeren maken gebruik van extreemrechtse symbolen om hun identiteit te benadrukken.
Omdat verschillende allochtone jongeren zich in de openbare ruimte eveneens in groepen
manifesteren, komt het vooral in de kleinere steden en op middelbare scholen in het land
regelmatig tot provocaties en confrontaties. Daarbij gaat het initiatief tot de provocatie nu eens
uit van de autochtone jongeren en dan weer van de allochtone jongeren. Bij incidenten die op
deze manier worden veroorzaakt is alleen al het uiterlijke extreemrechtse vertoon van de
autochtone jongeren voldoende voor grote maatschappelijke weerstand. Vooral jongeren die
zich graag kleden in het merk Lonsdale, in de volksmond “Lonsdale-jongeren” genoemd, zijn
het afgelopen jaar onderwerp van grote maatschappelijke, politieke en media aandacht
geweest. Lonsdale is niet meer dan een Brits kledingmerk dat graag gedragen wordt binnen de
grootste jongerensubcultuur in Nederland. Het overgrote deel van de jongeren dat Lonsdale
draagt manifesteert zich zonder politieke ideologie en in losse verbanden. Hoewel de
problemen die zij veroorzaken vooral op het terrein van de openbare orde liggen, kan het feit
dat een aantal van hen zich uniform kleedt en rechts-extremistische symbolen hanteert, de
gepercipieerde rechts-extremistische dreiging die van hen uitgaat versterken.

Lees verder in de nota

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2004

Auteur:

Jaar:

2005

Taal:

Aantal blz:

142

Soort Uitgave:

Beschrijving:

4.3 Extreem rechts

De twee belangrijkste neonazistische bewegingen in Nederland, de Nederlandse Volks Unie (NVU) en de Racial Volunteer Force (RVF), zijn op dit moment beperkt van omvang en relatief geïsoleerd in hun extreme opvattingen. De RVF is een kleine, van oorspong Britse Blood&Honour organisatie die medio 2002 uit onvrede met de gematigde koers van de NVU werd opgericht. De RVF en NVU hebben het afgelopen jaar weinig van zich doen spreken. De NVU organiseerde op 5 juni 2004 in Den Haag een demonstratie. Deze demonstratie zorgde voor ongeregeldheden die voornamelijk werden veroorzaakt door extreemlinkse tegendemonstranten.

Lees verder in het jaarverslag

Bijzonderheden: Extreem rechts blz 45 tm 47

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2003

Auteur:

Jaar:

2004

Taal:

Aantal blz:

142

Soort Uitgave:

Beschrijving:

3.8 Extreem rechts

Extreem rechts in Nederland verzet zich tegen de instroom en integratie van etnische minderheden in de Nederlandse samenleving en draagt daarnaast antidemocratische opvattingen uit. Op dit moment vormt extreem rechts in Nederland geen serieuze bedreiging voor de democratische rechtsorde. De huidige summiere (electorale) aantrekkingskracht van de extreem rechtse organisaties lijkt mede het gevolg te zijn van het in zichzelf gekeerde en gesloten karakter van dit milieu. Ook de breed levende weerzin die de Nederlandse bevolking koestert jegens het extreem rechtse gedachtegoed is debet aan de beperkte werfkracht van deze stroming.

Omdat ook de gevestigde politiek inmiddels stevige kritiek uit op schaduwzijden van de multi etnische samenleving en tal van beleidsinitiatieven genomen zijn om deze tegen te gaan, lijkt de rol van extreem rechts als electorale protestbeweging voorlopig te zijn uitgespeeld. Extreem rechts kan echter nog immer, door het uitvoeren van radicale acties, de interetnische verhoudingen binnen de Nederlandse samenleving verscherpen en het vertrouwen in het functioneren van de democratische rechtsorde schaden. Daarom behoudt deze stroming de aandacht van de AIVD en worden de autoriteiten gewaarschuwd wanneer radicale acties zich aandienen.

Lees verder in het jaarverslag

Bijzonderheden: Extreem rechts blz 43 en 44

PDF

Download deze publicatie als PDF.

AIVD jaarverslag 2002

Auteur:

Jaar:

2003

Taal:

Aantal blz:

142

Soort Uitgave: