Het was een test liet Edwin Wagensveld, de initiatiefnemer van de eerste Pegida-demonstratie in Nederland, weten. Een test om te zien of Pegida in Nederland aan zou slaan, of er genoeg draagvlak zou zijn en of er een succesvol beeld neergezet kon worden, zoals dat met de Pegida-demonstraties in Duitsland is gelukt. Een analyse van die eerste Pegida-demonstratie leert: Test niet geslaagd.
Het is inmiddels een bijna voorspelbare reactie geworden. Wanneer er in het nabije buitenland een succesvolle extreemrechtse actiegroep opstaat die zich keert tegen moslims en immigratie is er een Nederlands groepje dat daar een Nederlandse kopie van wil neerzetten. In het recente verleden gebeurde dat al met SIOE (Stop Islamisation of Europe) dat eind 2007 enige maanden een Nederlandse tak had. En vervolgens met de succesvolle English Defense League (EDL), waarvan meerdere keren een Nederlandse kopie werd opgericht als Dutch Defense League en net zoveel keren na korte tijd weer verdween. Na de succesvolle demonstraties in Dresden en andere Duitse steden kon het dus niet uitblijven. Eind 2014 werd Pegida Nederland opgericht. En nog één. Alle twee op internet met grootse ambities.
Maar van die ambities kwam aanvankelijk weinig van terecht tot de Duitse Nederlander Edwin Wagensveld in contact met één van deze initiatieven kwam. En hij vervolgens samen met andere Duitse Pegida-activisten deze Pegida ging ondersteunen om het Duitse initiatief ook in zijn moederland te laten landen. Na een lange voorbereiding kwam uiteindelijk op 11 oktober 2015 de dag dat al zijn investeringen moesten gaan lonen.
Pegida Nederland zou zich aan de wereld laten zien in het centrum van Utrecht met een hoge opkomst van boze en bezorgde burgers die op een nette manier hun ontzetting met de wereld zouden delen over onderwerpen als migratie en de radicale islam. Zo hoopte Wagensveld.
Maar – de handvol aanwezige boze en bezorgde burgers zijn verexcuseerd – dat mislukte faliekant. Om te beginnen was er geen sprake van een gewenste hoge opkomst. De meeste schattingen liggen rond de 200 à 250 deelnemers, een kleine groep op het grote lege Utrechtse Vredenburg. Daarvan was bovendien een substantieel deel met Wagensveld meegereisd uit Duitsland. Dat zorgde voor een ietwat pijnlijk beeld bij de start van de demonstratie waar bijna uitsluitend Duitse vlaggen en vlaggen van Duitse deelstaten zichtbaar waren en het publiek in het Duits welkom werd geheten door Pegida-oprichter Lutz Bachmann.
De handvol boze en bezorgde burgers raakte verder ondergesneeuwd door een flink aantal aanwezige voetbalhooligans. Dat is een nieuwe ontwikkeling. Nederlandse voetbalhooligans hebben zich de afgelopen jaren in Nederland zelden in grote getale achter extreemrechtse initiatieven geschaard, anders dan in bijvoorbeeld Duitsland of Engeland. Wat deze hooligans echter bijdroegen aan deze eerste Pegida-demonstratie was vooral veel onrust en geweld. De groep toonde zich geen moment geïnteresseerd in de boodschap en toespraken van de demonstratie. Zij waren bij voortduring agressief en gewelddadig richting tegenstanders van Pegida die in de buurt opdoken, zoals in de video hierboven is te zien.
Daarmee zorgden ze, de smeekbedes van de organisatie negerend, voor een gewelddadig profiel van deze eerste demonstratie. Nadat de politie de antifascistische tegenstanders van Pegida had weggedreven stapten ook deze groep hooligans in zijn geheel op, de kleine groep overgebleven demonstranten achter zich latend.
Wat er toen overbleef, naast de Duitse deelnemers en het kleine groepje boze en bezorgde burgers, waren vooral activisten van diverse extreemrechtse en neonazistische actiegroepen en enkele oudgediende rechtsextremisten. Een kleine bloemlezing. De extreemrechtse actiegroep Voorpost was aanwezig met de voorzitter Robert Schaap en actieleider Florens van der Kooi, enkele activisten en zelfs een paar Vlaamse activisten. Identitair Verzet was door organisator Floris Groeneveld vertegenwoordigd en een enkele andere activist. Bovendien was de Identitair Verzet-activiste Femke den Hoed deze dag betrokken bij de organisatie van de Pegida-demonstratie.
Uit de neonazistische hoek waren activisten als Barry Kluft en Owen Koenekoop (activist nazistische NVU) aanwezig. Met name Kluft was een risicofactor bij deze demonstratie. Hij is een meervoudig geweldpleger en mishandelde vorig jaar tijdens een vergelijkbare bijeenkomst een mededemonstrant omdat die een Israëlische vlag meedroeg. Kluft liet zich ook dit keer niet onbetuigd en trok met de hooligangroep op bij pogingen het gevecht aan te gaan met tegenstanders. Verder was de fanatieke extreemrechtse activist en Anders Breivik-fan Ben van der Kooi aanwezig met enkele vrienden. En om dit korte overzicht compleet te maken doken er ook drie oudgedienden uit de Centrumdemocraten van Hans Janmaat op: CD-partij-ideoloog Alfred Vierling en voormalige Utrechtse raadsleden Martin de Regt en John Morren.
Deze extreemrechtse activisten konden hun eigen radicale ideeën overigens prima herkennen in de toespraak van Raffie Chohan, oprichtster van Pegida Nederland. In haar speech zei ze moslims te haten en te verachten. Maar ze deed vervolgens een ongebruikelijke stap door naar biologische verklaringen te zoeken voor haar ideeën over moslims. Ongebruikelijk, omdat biologische theorieën normaal gesproken het domein zijn van overtuigde neonazi’s. Moslims hebben volgens Chohan “beperkte sociale vaardigheden, beperkt leervermogen en onvermogen om aan de eisen van de arbeidsmarkt te voldoen”. Deze tekortkomingen worden volgens haar veroorzaakt door “De massieve inteelt in de islamitische cultuur” die “vrijwel onomkeerbare schade aan de moslims, met inbegrip van grote schade aan de moslims intelligentie en geestelijke gezondheid toebrengt.” Het verbaast dan ook niet dat het Openbaar Ministerie een dag na het protest aankondigde om te onderzoeken of deze uitingen strafbaar zijn. De Pegida-demonstranten reageerden op Chohan’s speech door luidkeels de leus ‘Geen jihad in onze straat’ aan te heffen.
Pegida Nederland mag zich dan in woord afkeren van rechtsextremisme en neonazi’s, in de praktijk blijkt daar niets van. Op geen enkel moment heeft Pegida zich gedistantieerd van de talrijk aanwezige rechtsextremisten en neonazi’s. Chohan liet zich zeer extreem uit over moslims en bedient zo deze radicale doelgroep. Het heeft er alle schijn van dat Pegida niets te maken wil hebben met neonazi’s, omdat dit slecht voor hun imago is. Maar werkelijk bij hen vandaan blijven, dat is dan weer teveel gevraagd.
Samengevat bracht deze eerste test voor Pegida-Nederland dus een tegenvallende opkomst van vooral in geweld geïnteresseerde hooligans en een voorspelbare en verstokte groep rechtsextremisten en neonazi’s op. Opgeleukt met een buslading Duitsers en, goed verstopt, de paar boze en bezorgde burgers waar zo op gehoopt was. Of die laatste groep er een volgende keer weer bij is?
