Het zal geen antifascist ontgaan zijn: Amsterdam West was op 30 oktober veranderd in een veiligheidszone, zoals de stad die in geen jaren gezien had. Reden voor deze beveiliging was een aangekondigde demonstratie door een internationaal samenwerkingsverband van moslimhaters. Zij wilden op deze manier protesteren tegen de vervolging van Geert Wilders. De gemeente Amsterdam schatte deze demonstratie in als een groot openbare ordeprobleem. Mede omdat er interesse bestond van extreemrechtse Engelse hooligans en anti-extreemrechtse Nederlandse hooligans om zich rond de demonstratie te manifesteren. In dit artikel bekijken we de Nederlandse organisatoren van de demonstratie.
Door al de commotie over de mogelijke rellen, door de massale media-aandacht voor de demonstratie en vooral de aandacht voor de mogelijk aanwezige Engelse hooligans, bleven de Nederlandse organisatoren wel erg ver op de achtergrond. Dat was jammer, want als daar een beter beeld van had bestaan, had dat voor alle betrokkenen – en niet in de laatste plaats voor die organisatoren zelf – een wat realistischer beeld kunnen opleveren van de slagkracht van die club. Waar gaat het feitelijk om bij de Dutch Defence League (DDL)?
Niet schrikken, de DDL bestaat feitelijk maar uit twee personen, geassisteerd door een handvol geestverwanten. Oprichter, organisator, beheerder van website en administrator van het webforum van de organisatie is de Rotterdammer Timo. Wat zijn achternaam is, is vooralsnog onduidelijk. Hij gebruikt meestal geen achternaam, soms noemt hij zich Timo Valk, soms Timo Vermeulen. De perswoordvoerder is Bert Jansen, ook uit Rotterdam. Timo Valk heeft alle organisatorische aspecten van de DDL onder zijn hoede en zodra de pers iets te vragen heeft schuift Bert Jansen uit de coulissen. Een drietal anderen verricht hand- en spandiensten. Daarmee is de hele organisatie beschreven. Niet bijster groot, niet bijster interessant. Een belangrijkere vraag is hoe die twee personen en een handjevol aanhangers zoveel commotie konden veroorzaken in de aanloop naar de 30e oktober. Dat heeft met twee zaken te maken. Ten eerste de ‘realiteit’ waarin de DDL-aanhang zelf verkeert en ten tweede de onduidelijke positie van andere extreemrechtse initiatieven en de DDL ten opzichte van elkaar.
Om te beginnen is de eigenaardige realiteit van de DDL-aanhang van belang. Een uitleg. De DDL ontstond in de zomer van 2010. Inspiratiebron voor het opzetten van de DDL was de English Defence League (EDL), een organisatie die zich met hand en tand verzet tegen de aanwezigheid van moslims en de islam in Groot-Brittannië. De EDL doet dit voornamelijk door het organiseren van militante demonstraties, die vaak uitmonden in geweld. Dit initiatief bleek tot de verbeelding te spreken van een aantal Nederlandse PVV-aanhangers die elkaar kenden van internet, uit discussiedraden op grote nieuwssites. Een enkeling bezocht ook EDL-demonstraties in Engeland. Zij besloten dat een dergelijke organisatie ook in Nederland nodig is en richtten de DDL op. Waarom zij zich daarbij lieten inspireren door de EDL is overigens niet duidelijk. Een goede gok zou zijn dat het te maken heeft met het omstreden bezoek van Geert Wilders aan Londen. In februari 2009 wilde Wilders naar Engeland reizen om zijn film ‘Fitna’ in het Britse Hogerhuis te laten zien. Dat stuitte echter op verzet van de Britse overheid, die hem als extremist en ongewenst vreemdeling aan de grens tegenhield en terugstuurde. Na een gewonnen procedure kon Wilders in maart 2010 alsnog afreizen naar Londen om voor een handvol geïnteresseerden zijn film te laten zien. Behalve de marginale interesse voor zijn film, was ook de ondersteuning die hij op straat kreeg opvallend.
Enkele honderden hooligans en skinheads van de EDL hielden een ‘Support Geert Wilders’-demonstratie. Met leuzen en voetballiederen spraken zij hun voorkeur uit voor Wilders. (1)
Of er een direct verband is, is onduidelijk, maar drie maanden na deze demonstratie in Londen werd de Nederlandse DDL opgericht. Gezien de internet-achtergrond van de initiatiefnemers was het een logische eerste stap om met een website en een discussieforum te beginnen. Tegelijkertijd legden de initiatiefnemers contact met de Engelse EDL, maar ook met andere internet-initiatieven van moslimhaters in Duitsland, Frankrijk en Oostenrijk.
Vanaf dat moment ontstond een dynamiek die uiteindelijk leidde tot een parallelle internet-realiteit die weinig meer te maken heeft met de echte wereld. Een dergelijke dynamiek is typisch voor groepen rechtsextremisten die vooral actief zijn op internet. Dat werkt als volgt.
De beginnende DDL’ers manifesteerden zich op een aantal discussiefora met politieke gelijkgestemden, maar vooral op hun eigen forum. Op dergelijke plaatsen wordt, anders dan de term ‘discussieforum’ doet vermoeden, zelden inhoudelijk gediscussieerd. Men is eerder geneigd om elkaar in steeds grotere woorden gelijk te geven om op die manier de eigen waarheid steeds opnieuw te bevestigen. Mensen die andere ideeën hebben worden doorgaans uitgescholden en van dergelijke fora verbannen. Hierdoor ontstond bij de DDL’ers al snel een soort digitale tunnelvisie waarin het eigen politieke gelijk vooropstond. De DDL’ers bleken in ieder geval niet in staat om hun ideeën bij te sturen, ook al stonden die ideeën erg ver van de werkelijkheid af. De onwil om kennis te nemen van alternatieve ideeën is op zich kenmerkend voor veel radicale groepen. Maar wanneer men dat combineert met politieke activiteit die voor het overgrote deel op internet plaatsvindt, blijkt dat te kunnen leiden tot een parallelle realiteit.
Dat effect werd bij de DDL nog versterkt doordat zij contacten hadden met allerlei andere internet-initiatieven in binnen- en buitenland die in vergelijkbare realiteiten geloofden. Doordat al deze groepen en personen elkaar consequent bevestigden ontstond er bij de DDL het idee dat men te maken heeft met een (internationaal) netwerk met een enorme aanhang. Terwijl feitelijk van al die organisaties in het netwerk alleen de Engelse EDL enige aanhang van formaat heeft. Alle andere organisaties bestaan feitelijk maar uit een kleine groep mensen, of soms zelfs maar uit één persoon. Samen vormen deze clubjes het ‘European Freedom Initiative’ (EFI).
Nadat DDL zich, direct naar haar oprichting, had aangemeld bij dit EFI-initiatief, kreeg zij per ommegaande het verzoek of zij een demonstratie in Nederland zouden willen organiseren namens het EFI, ter ondersteuning van Wilders. Bij het organiseren van de demonstratie in Amsterdam bleek de ontstane internet-realiteit echter funest te zijn. Op het DDL-forum werd gesproken over de mogelijke opkomst bij deze demonstratie. Terwijl een in veel opzichten vergelijkbare demonstratie in 2008 in Amsterdam maar 40 belangstellenden trok (2), verkondigde Timo Valk op het forum tussen de twee- en vijfduizend mensen te verwachten en te hopen op nog meer belangstelling. Ook anderen op het forum lieten zich gelijkluidend uit en verklaarden teleurgesteld te zullen zijn wanneer er ‘slechts’ een paar honderd demonstranten zouden staan.
Dat iets van deze enorme misvatting is overgebracht aan de gemeente Amsterdam is goed voorstelbaar en zal mogelijk bijgedragen hebben aan de massale politie-inzet.
Maar daarmee is niet het hele probleem rond de demonstratie verklaard. Want behalve het volledige gebrek aan een reële kijk op de eigen aanhang en mobilisatiekracht, speelde ook de onduidelijke opstelling ten opzichte van extreemrechtse organisaties mee. De DDL neemt weliswaar afstand van uitgesproken neonazi’s, maar dat is een vrij overbodig statement. Voor neonazi’s zijn de PVV en Wilders en iedereen die deze partij ondersteunt niets anders dan ‘jodenknechten’. Zij zullen zich dus niet snel inlaten met de DDL of dergelijke groepen. Voor andere extreemrechtse groepen blijkt de DDL echter bijzonder goed benaderbaar. In dat opzicht lijkt de DDL op de EDL. Ook bij hun Britse soulmates is iedereen welkom, wanneer de ideeën van de organisatie maar worden ondersteund. Dat leidt bij de EDL tot de aanwezigheid van allerhande radicale en soms gewelddadige rechtsextremisten binnen de gelederen. Een vergelijkbare opstelling hanteert de DDL. De DDL stelt hardop dat het geen extreemrechtse organisatie is. (3) Maar tegelijkertijd worden er nauwelijks pogingen gedaan om bekende extreemrechtse organisaties of activisten op afstand te houden. Om te beginnen is er natuurlijk het contact met de EDL, die gezien haar agenda, aanhang en actiemethodes zonder meer als extreemrechts is te kwalificeren.
De voorman van de EDL, Stephen Yaxley-Lennon was (onder zijn pseudoniem “Tommy Robinson”) de meest prominente spreker van de demonstratie. Terwijl Yaxley-Lennon behalve EDL-leider ook voormalig lid van de British National Party (BNP) is en veroordeeld tot een langdurige celstraf wegens geweldpleging.
Maar ook met Nederlands extreemrechts blijken contacten te bestaan. In de aanloop naar de Amsterdamse demonstratie meldden zich bijvoorbeeld enkele activisten van Voorpost, die mee wilden gaan lopen. Dat was geen probleem voor de DDL, zolang ze zich maar aan de regels van de organisatie zouden houden. Prominente Voorpost-activisten als Sjors Remmerswaal en John Middelman riepen hun netwerk ook op om aan de demonstratie deel te nemen.
Een andere rechtsextremist met contacten bij de DDL is Ben van der Kooi. Van der Kooi is een verklaard voorstander van gewelddadig activisme tegen moslims en islamitische gebouwen. Hij zat verder langdurig in voorarrest als verdachte van brandstichting bij een moskee, voordat hij daarvoor werd vrijgesproken. Op de extreemrechtse radiozender Radio Rapaille werd daags voor de DDL-demonstratie het gerucht gemeld dat Ben van der Kooi actieleider van de DDL zou worden. Eerder bleek dat Van der Kooi al in een vroeg stadium overleg had gevoerd met de DDL over de geplande
demonstratie in Amsterdam. Uiteindelijk arriveerde Ben van der Kooi met enkele vrienden op de demonstratie zelf. Hij werd aanvankelijk hartelijk begroet door de organisatoren, die hem allemaal goed bleken te kennen. Toen hij vervolgens een interview gaf aan een televisiestation werd er ingegrepen door de ordedienst, die hem opdroegen om te vertrekken. Klaarblijkelijk was de lijn van de DDL dat Nederlandse rechtsextremisten van het kaliber Van der Kooi weliswaar welkom waren op de demonstratie, zolang ze zich maar niet al te geprofileerd zouden gedragen. Het geven van een televisie-interview was in ieder geval duidelijk een stap te ver. Daarmee is vermoedelijk de lijn van de DDL ten opzichte van Nederlandse extreemrechtse interesse geschetst: meer dan welkom, zolang ze maar niet te nadrukkelijk in beeld komen en op die manier de DDL in een kwaad daglicht kunnen stellen. Voor buitenlandse rechtsextremisten, zoals Stephen Yaxley-Lennon, ligt de lat klaarblijkelijk een stuk lager.
Dat ook deze dubbelhartige opstelling niet verhelderend werkte moge duidelijk zijn, want wat viel er nu helemaal aan DDL-aanhangers op de demonstratie te verwachten? Waren het de honderden tot duizenden internet-activisten, die de organisatoren zelf voor ogen had? Of de tientallen die bij een vergelijkbare demonstratie op kwamen dagen? Zouden er grote aantallen Engelse hooligans en rechtsextremisten op het protest afkomen? En wat zouden Nederlandse extreemrechtse groeperingen doen? Omdat er enerzijds, door het gebrek aan reële kijk op de eigen organisatie, geen goede inschatting gemaakt kon worden van de eigen aanhang en er anderzijds geen sprake was van een duidelijk beleid ten aanzien van geïnteresseerde rechtsextremisten, riep de DDL de problemen over zichzelf af. Niemand wist meer waar ze aan toe zouden zijn met deze demonstratie, de organisatoren nog het allerminst.
Uiteindelijk bleek de Dutch Defence League niet veel meer te zijn dan het groepje dat op internet actief is. Op de demonstratie verschenen rond de dertig Nederlanders, 25 Engelsen, een handvol Duitsers, twee Noren, een Oostenrijkse en een Fransman, in totaal een kleine zeventig demonstranten. Geen groep om lang wakker van te liggen, dus.
Noten
(1) Het bizarre karakter van de samenwerking binnen de EDL bleek zonneklaar tijdens deze demonstratie. Enkele EDL-demonstranten brachten de Hitlergroet tijdens de steunbetuiging aan Wilders, die zelf fel tegen antisemitisme is en fel voor Israël is.
(2) In Nederland ontstond vanuit de kring van enkele moslimhatende webloggers het initiatief Stop the Islamisation of Europe – Nederland (SIOE-NL). Deze club dacht door middel van internetmobilisatie grote aantallen mensen op de been te kunnen krijgen. Op een demonstratie in Amsterdam begin 2008 kwamen nog 40 geïnteresseerden af. Een tweede poging in Den Haag bracht nog minder mensen op de been en werd ter plekke afgelast. Kort daarna stopte SIOE-NL al haar activiteiten.
(3) Voor dit standpunt is wel wat te zeggen. De DDL blinkt niet uit in ideologische krachtpatserij. Sterker nog, veel politieke ideeën zijn er niet terug te vinden bij de organisatie, behalve eenvoudige stellingen als dat Wilders goed is en dat moslims en links fout zijn. Op het forum wordt vreemd genoeg zelfs gesteld dat de DDL helemaal geen politieke organisatie is.
