Hoe een groepje jongeren op internet in enkele maanden radicaliseert In mei 2020 vormt zich op Instagram en Telegram een groep jongemannen onder de naam ‘De Nationale Storm Vereniging’. Enkele tientallen mannen zijn hier tot nog toe kortere of langere tijd betrokken. Inmiddels heet de groep ‘National Socialist Dutch Movement’, staat één deelnemer voor de… Lees verder
De omvang van de protesten tegen de coronamaatregelen is afgenomen, ‘maar tegelijkertijd bestaat het risico dat sommigen in die beweging verder radicaliseren’, stelt veiligheidsdienst NCTV vandaag.
Extreemrechts heeft de afgelopen decennia een ingewikkelde codetaal ontwikkeld, die constant evolueert. Het maakt dat extreemrechtse taal soms moeilijk te begrijpen is of zelfs niet gesignaleerd wordt. Zembla ontcijferde de codes. We zetten de belangrijkste begrippen op een rij in Het extreemrechts woordenboek.
Inlichtingenexperts waarschuwen de Nederlandse overheid voor het groeiende gevaar van rechtsextremisme. In gesloten chatgroepen delen jonge jongens steeds hardere nazipropaganda. Ze verheerlijken terreuraanslagen zoals die op moskeeën in Christchurch waarbij tientallen doden vielen. Extremisten zijn op zoek naar ‘school shooters’, gefrustreerde pubers die worden doordrenkt met haat tegen joden, moslims en seksuele minderheden. Ze delen informatie over wapens en over potentiële doelwitten. In sommige landen staan zulke groepen al op terreurlijsten. In Nederland niet. Heeft de overheid voldoende zicht op deze nieuwe dreiging?
Zembla duikt in het netwerk van haat, de donkere online wereld waar hedendaagse nazi’s dromen van een rassenoorlog.
Namen Fabio I. en Steven V. deel aan een internationale, rechts-extremistische terreurorganisatie die via ‘een rassenoorlog een witte etno-staat wil vestigen’? Of waren de berichten die ze thuis vanaf de bank in telegram-groepen plaatste vooral ‘veel praten, weinig actie’. Ze hebben er allebei veel spijt van in ieder geval.
Twee jonge mannen moeten vandaag voor de rechter komen, omdat ze in verband worden gebracht met The Base, een rechts-extremistische terroristische organisatie. Hun Siege-cultuur roept op tot een rassenoorlog.
Extreem-rechts – Twee leden van de extreem-rechtse beweging The Base komen voor de rechtbank. Ze riepen op tot geweld tegen niet-witte mensen.
De politie heeft dinsdag in Amsterdam een jongeman van 19 jaar aangehouden die wordt verdacht van rechts-extremistische opruiing en misdrijven met een terroristisch oogmerk. Ook in Zwijndrecht (Zuid-Holland) is een 19-jarige man opgepakt.
(…)
Koranvernielingen zetten Nederland op radar jihadistische organisaties
Mondiale jihadistische organisaties beschouwen Nederland al langer als legitiem doelwit voor een aanslag. Als gevolg van recente koranvernielingen in ons land (zie kader Koranvernielingen in Nederland en Zweden) is Nederland echter nog nadrukkelijker in beeld gekomen. Verscheidene pro-ISIS kanalen hebben via sociale media opgeroepen tot vergeldingsacties tegen westerse landen, waaronder expliciet Zweden en in mindere mate Nederland. Eind januari had een mediaorganisatie verbonden aan ISKP, de Afghaanse tak van ISIS, naar aanleiding van de koranvernielingen dreigementen geuit tegen ‘ongelovigen’. Nederland werd daarin specifiek genoemd als doelwit. In een eind februari 2023 verschenen videoproductie komt de voorman van de anti-islambeweging Pegida in beeld. Ook verscheen in het Engelstalige magazine van ISKP een poster met daarin de Nederlandse en Zweedse vlag verwerkt en de oproep om aanslagen te plegen op onder meer winkels, politieagenten en muziekconcerten.
Het bleken geen loze dreigementen. Begin februari werden in Istanboel twintig personen verbonden aan ISKP gearresteerd wegens aanslagplannen op diplomatieke posten van westerse landen, waaronder het Nederlandse en Zweedse consulaat in Istanboel, en op kerken en synagogen. Turkse media meldden dat de Turkse inlichtingendienst vreesde dat ISKP haar aanhangers in Turkije opdracht had gegeven de aanslagen te plegen als vergelding voor koranvernielingen in Zweden en Nederland. Negen westerse landen, waaronder Nederland, Zweden en de Verenigde Staten, hadden vanwege de spanningen en toegenomen dreiging de week ervoor hun consulaten in Istanboel voor enige tijd gesloten.
Zweden sloot op 11 april uit veiligheidsoverwegingen ook zijn ambassade in de Pakistaanse hoofdstad Islamabad. In Zweden zelf werden op 4 april 2023 vijf mannen aangehouden op verdenking van het voorbereiden van een terroristische aanslag. Volgens de Zweedse veiligheidsdienst hebben de potentiële aanslagplegers banden met internationale ISIS-netwerken via groepen op Facebook. In deze groepen zaten ISIS-strijders en werd geld ingezameld voor de terroristische organisatie. Sinds de koranverbranding van januari zou er in Zweden sprake zijn van meerdere concrete aanslagdreigingen. Uit angst voor nieuwe terroristische aanslagen voerde de Zweedse politie onder andere de beveiliging op van symbolisch belangrijke objecten. In Zweden blijft het dreigingsniveau voorlopig onveranderd op 3 (op een schaal van 5).
Jihadistische organisaties halen vaker expliciet landen aan in hun terroristische propaganda. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat dit niet altijd leidt tot een toename van het aantal aanslagen in die landen. De aanslagdreiging in Istanboel en in Zweden toont net als de aanslagen op de redactie van het satirische tijdschrift Charlie Hebdo evenwel aan dat jihadistische organisaties zich bij hun keuze voor een doelwit kunnen laten leiden door incidenten in het Westen, die door hen opgevat worden als godslastering.
Terroristische groeperingen grijpen de ervaren godslastering bovendien aan om hun terroristische boodschap te versterken en het gebruik van geweld te rechtvaardigen. Op deze manier proberen ze geradicaliseerde individuen in Europa te inspireren tot het plegen van een aanslag zonder daarbij zelf actief voorbereidingen te hoeven treffen. Daders van aanslagen in reactie op ervaren godslastering zijn in de meeste gevallen niet verbonden aan terroristische groeperingen, maar beweren doorgaans te handelen uit persoonlijke overtuiging. Aanslagen uit het verleden tonen aan dat moslims van verschillende religieuze oriëntatie (soennitisch, sjiitisch, salafistisch, soefistisch) vatbaar kunnen zijn voor oproepen tot vergelding, zelfs als die jaren geleden zijn gedaan. Zo stak in augustus 2022 een man de Brits-Indiase schrijver Salman Rushdie meerdere malen tijdens een lezing. De dader had zich mogelijk laten inspireren door het doodsvonnis van Rushdie dat de geestelijk leider van Iran, Ayatollah Khomeini, in 1989 had uitgesproken na publicatie van het werk De Duivelsverzen. Half april 2023 plaatste een islamitische geestelijke in Pakistan op sociale media een hernieuwde oproep om Geert Wilders te doden. Aanleiding hiervoor was de tekenwedstrijd voor Mohammedcartoons die Wilders in 2018 wilde organiseren.
Op korte termijn draagt de jihadistische propaganda, waarin Nederland expliciet wordt genoemd als land dat zich schuldig maakt aan godslastering, bij aan een verhoogde terroristische dreiging tegen ons land en onze belangen in het buitenland. De dreiging tegen Nederlandse doelwitten in landen waar aan ISIS gelieerde cellen reeds actief zijn, is groter dan in Nederland zelf.
Rechts-terrorisme
Geweldsdreiging rechts-terrorisme blijft voorstelbaar
Binnen Nederland komt de voornaamste rechts-extremistische geweldsdreiging van online aanhangers van accelerationistisch en vergelijkbaar rechts-terroristisch gedachtegoed. Het accelerationisme is gebaseerd op de omvolkingstheorie.(1) Aanhangers willen met terroristisch geweld een rassenoorlog bespoedigen, waarmee het huidige politieke bestel kan worden vervangen door een witte etnostaat. Er zijn waarschijnlijk een paar honderd Nederlandstalige aanhangers van deze ideeën. Dit aantal lijkt in het afgelopen jaar niet te zijn toegenomen, maar er is binnen de beweging wel sprake van verloop. Daarnaast trekken meer ervaren deelnemers aan online netwerken zich met een select groepje bekenden terug in besloten appgroepen.
Het Nederlandse rechts-terroristische milieu blijft een lage organisatiegraad kennen. Het gaat met name om vatbare jongens en mannen van dertien tot eind twintig, die vaak een instabiele thuissituatie kennen en soms kampen met psychosociale of psychopathologische problemen. Deze problematiek kan het aangaan van sociale contacten in de fysieke wereld bemoeilijken, waardoor ze op zoek gaan naar digitale aanspraak. Online delen ze een eigen taalgebruik en iconografie, bijvoorbeeld via memes (zie kader Memes als rechts-extremistisch communicatiemiddel).
Nieuwe leden die zich bij onlinegroepen aansluiten halen inspiratie uit ontmantelde organisaties als Atomwaffen Division of The Base, losse extremistische of terroristische tekstfragmenten en de daden van eerdere aanslagplegers. Nederlandse aanhangers van het accelerationisme knippen en plakken vaak stukjes gedachtegoed om hun persoonlijke rechts-terroristische ideologie samen te stellen (zie kader Extremisme onvoorspelbaar door ‘knip-en-plakideologieën’). Sommigen zoeken een passende ideologie bij hun geweldslust. Hun veranderlijke ideologische onderbouwing kan het makkelijker maken om over te stappen van de ene naar de andere onlinegroep, of om van meerdere groepen tegelijkertijd lid te zijn. Omdat uitgewerkte extremistische ideologieën in deze onlinegroepen beperkt aan bod komen, en er vooral oppervlakkige gewelddadige denkbeelden worden gedeeld en aanslagplegers worden geëerd, zijn deze groepen mogelijk toegankelijker voor nieuwe geïnteresseerden.
In Nederland hebben leden uit dit rechts-terroristische onlinemilieu geen terroristische aanslagen gepleegd. Ook wereldwijd blijft het aantal aanslagen uit accelerationistische hoek vooralsnog relatief beperkt, zeker in de afgelopen jaren.
KADER – Rechts-extremistisch geweld in Europa zelden door jongeren
Het meeste rechts-extremistisch geweld binnen Europa is van andere aard dan de aanslagen waarover accelerationisten online fantaseren. Grootschalige of voorbereide aanslagen als in Bratislava in 2022 blijven uitzonderingen. Volgens het Noorse wetenschappelijke onderzoeksbureau C-Rex waren bij de 26 extreemrechtse aanslagen in West-Europa met dodelijke afloop tussen 2015 en 2022 slechts vijf daders jonger dan 25 jaar betrokken, van wie er één minderjarig was. Maarliefst twaalf daders waren boven de veertig. Terwijl met name jongeren online terroristische content verspreiden, zijn de daadwerkelijke aanslagplegers in Europa vaak een stuk ouder.
Op vrijdag 23 december 2022 schoot een Franse man van 69 drie Koerden dood in Parijs. Daarnaast raakten drie personen zwaargewond. Hij verklaarde een ‘pathologische haat’ te hebben jegens buitenlanders en koesterde specifieke wrok tegen de Koerdische gemeenschap. In 2021 verwondde dezelfde man met een sabel ook al enkele mensen bij een vluchtelingenkamp. In afwachting van zijn proces verblijft hij in een psychiatrische instelling. De Franse autoriteiten behandelen de zaak als een haatmisdrijf en niet als terrorisme.
De aanval vertoont overeenkomsten met een aanslag op een migrantencentrum in het Engelse Dover, op 30 oktober 2022. Twee mensen raakten licht gewond nadat een 66-jarige Brit meerdere brandbommen gooide. De man pleegde kort daarna zelfmoord. Ook bij deze aanslag was er waarschijnlijk sprake van psychische of psychosociale problemen. Hoewel deze aanslag aanvankelijk ook niet werd beschouwd als terrorisme, veranderde dat nadat rechts-extremistische berichten van de dader werden aangetroffen op sociale media. Beide aanslagen lijken voort te komen uit een koppeling van diepgewortelde haat tegen buitenlanders of moslims met persoonlijke rancune en tegenslag, negatieve ervaringen met de overheid en soms enkele ideologische componenten.
Het blijft evenwel zorgelijk dat het rechts-terroristische onlinemilieu ook in Nederland aanhangers kent. De aanhangers van dit gedachtegoed, zowel in Nederland als daarbuiten, kunnen zich jarenlang onderdompelen in rabiate content, totdat een los incident hen aanzet tot concreet geweld. Door de internationale ideologische verwevenheid en het online karakter kunnen aanslagen in het ene land potentiële aanslagplegers aan de andere kant van de wereld inspireren tot het plegen van een vergelijkbare daad. De aanslagpleger op een lhbti-bar in Bratislava begin oktober 2022 raakte in eerste instantie geïnspireerd door de aanslag in Christchurch in 2019 en werd door een rechts-terroristische aanslag in het Amerikaanse Buffalo in mei 2022 aangezet om zelf actie te ondernemen. Kopieergedrag wordt binnen het rechts-terroristische onlinemilieu actief gestimuleerd. Dit hoeft niet op korte termijn plaats te vinden: onderzoek toont aan dat rechts-terroristische copycats ruim de tijd kunnen nemen om hun aanslagen te plannen. De daadwerkelijke ideologische, praktische en psychosociale voorbereiding op een aanslag kan lang duren.
Extreemrechts lijkt bezig aan een voorzichtige opmars in Nederland. Deze
speelt zich met name online af en onderscheidt zich daarom op belangrijke
punten van het ‘traditionele’, op fysieke ontmoetingen geënte extreemrechts.
Er zou zelfs sprake zijn van een “geheel nieuwe generatie rechtsextremisten”
(Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland, nr. 53, 54).
Er zijn meerdere factoren die dit tot een zorgwekkende ontwikkeling maken.
Allereerst kan online radicalisering zich heel snel voltrekken. Vanwege de
anonimiteit die het computerscherm biedt, zijn conversaties binnen chatgroepen
veelal extremer dan in de fysieke sfeer, waarbij nieuwkomers in
dergelijke groepen zich razendsnel conformeren aan de groepsmores – zonder
daarbij te beseffen dat sommige uitspraken voortkomen uit overdrijvingen en/
of stoerdoenerij (Wagenaar, 2021).
Daarnaast biedt het internet toegang tot internationale netwerken, die na
verwijdering vaak weer onder een andere naam opduiken (Hart et al. 2021).
Dit heeft ertoe geleid dat het huidige extreemrechts in Nederland sterk internationaal
georiënteerd is, waarbij vooral de invloed van extreemrechts vanuit
de Verenigde Staten is toegenomen. Dit komt bijvoorbeeld terug in de steun
voor de zogeheten internationale accelerationistische netwerken, waarin wordt
gesproken over zaken zoals het ontketenen van een rassenoorlog door middel
van terroristische aanslagen. Een paar honderd Nederlandse jongeren zouden
onderdeel uitmaken van dergelijke netwerken. De NCTV meldde onlangs dat
het gevaar van een aanslag in Nederland in het geval van extreemrechts met
name in deze hoek schuilt (Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland, nr. 56).
De afgelopen jaren heeft het extremistische landschap in Nederland zich sterk ontwikkeld. Waar in de publieke beeldvorming de nadruk lang heeft gelegen op het jihadisme, zijn de laatste jaren andere vormen van extremisme sterker op de voorgrond getreden. Sinds de uitbraak van de coronapandemie in 2019 zijn toenemende verharding en verdeeldheid van het maatschappelijke en politieke debat zichtbaar. Antioverheidssentimenten worden explicieter publiekelijk geuit, bijvoorbeeld in relatie tot het corona- en stikstofbeleid. Bovendien lijken meer mensen online te radicaliseren onder invloed van complotdenkers en/of radicaal- en extreemrechtse groeperingen.
Rechts-extremisme
■ In 2021 kregen rechts-extremistische groepen meer aanhang. Onder andere complotdenken gaf daaraan een impuls.
■ Rechts-extremisten proberen hun wereldbeeld normaal te laten lijken voor een groter publiek.
■ Als rechts-extremistische ideeën breder worden omarmd, dreigt dat de democratische rechtsorde te ondermijnen.
■ Rechts-extremisten juichen chaos toe, sluiten minderheden uit en praten geweld goed, in de hoop op werkelijke, gewelddadige omwenteling in Nederland.
Rechts-extremisten voelen de bedreiging ook op cultureel vlak: in de emancipatie van vrouwen, homo’s of transgender personen, en in de woke-beweging. Die zouden de media, het onderwijs en de cultuursector gebruiken om traditionele waarden en rollenpatronen aan te vallen.
Veel rechts-extremisten leven in de verwachting dat die culturele botsing binnen vijf tot tien jaar zal leiden tot daadwerkelijke, gewelddadige strijd in Nederland – een rassenoorlog. Ze geloven dat die ruimte geeft voor het stichten van een fascistische, witte etnostaat.
Toch waken de meeste rechts-extremistische groepen er momenteel voor dat gewelddadige wereldbeeld al te confronterend uit te dragen. Hoewel ze online expliciete haat niet schuwen, lijken ze van het verleden te hebben geleerd dat publiekelijk agressief optreden – zoals de skinheads van weleer – potentiële aanhang vaker afstoot dan aantrekt.
De meeste groepen lijken zich vooral te concentreren op het in diskrediet brengen van de huidige rechtsstaat en het domineren van het culturele debat, om zo hun aanhang te vergroten en meer geesten rijp te maken voor hun (politieke) agenda.
Een uitzondering daarop zijn terroristische spin-offs en eenlingen, voor wie chaos, geweld en het uiteenvallen van de samenleving niet snel genoeg kunnen komen. Lees meer over Rechts terrorisme op pagina 6.
Veel rechts-extremistische groepen zorgen ervoor niet opvallend af te steken ten opzichte van de rest van de bevolking door bijvoorbeeld woordkeuze of kleding. Geen legerkisten of tatoeages – de dresscode bij veel rechts-extremistische groepen is jasje-dasje.
Ook nemen veel extremisten publiekelijk afstand van geweld. Toch vinden ze geweld wel degelijk een gerechtvaardigd middel om hun agenda te realiseren. Dat bespreken ze bewust alleen in eigen (besloten) kring.
In hun uitingen liften rechts-extremisten mee op al levende onvrede. Zoals gezegd bij antioverheidsactivisten. Maar ook bij mensen die geen betaalbare woonruimte kunnen vinden. (Voor extremisten een opening om immigratie ter sprake te brengen.) Uitwassen van de woke-beweging (een actie-beweging die zich bezig houdt met maatschappelijke ongelijkheid, vooral racisme) vergroten ze uit, om te kunnen inspelen op ergernis daarover. Van verreweg de meeste rechts-extremistische groepen in Nederland valt momenteel geen terroristische aanslag te verwachten. Ze zijn echter wel degelijk een gevaar voor de democratische rechtsorde.
Door anderen hun rechten te ontzeggen, dreigen ze de rechtsorde langzaam te ondermijnen. Dat legt een basis voor de gewenste chaos, haat en geweld.
Zulke sluipende ondermijning treedt al op als meer mensen hun extremistische ideeën als normaal en feitelijk accepteren. Daartoe gebruiken extremisten soms (pseudo)wetenschappelijk jargon.
Rechts-extremisten slagen in hun opzet als het bijvoorbeeld gewoon wordt om samenleven uitsluitend te zien als voortdurend conflict, in termen van wij en zij. Als (verkapt) antisemitisme en haat tegen culturele minderheden, vrouwen, homo’s en transgender personen niet meer als zodanig worden herkend. En als veel mensen het vertrouwen zouden verliezen, dat de beste behartiger van ieders belangen uiteindelijk een gedeelde rechtsstaat is.
Accelerationistisch gedachtegoed slaat vooral aan bij jongeren die door hun achtergrond extra vatbaar zijn voor radicalisering. Velen kampen met psychopathologische stoornissen die rechtlijnig, zwart-witdenken aantrekkelijk voor ze maken. Dat geldt in zekere mate voor extremisten van alle geledingen.
Vaak komen accelerationisten uit gebroken gezinnen, en hebben ze geen sociaal vangnet. Sommigen zijn gepest en hebben moeite op school. De rechts-extremistische nadruk op blanke superioriteit, op mannelijkheid en geweld is voor sommigen aantrekkelijke compensatie daarvoor. Een wapen hebben betekent macht – daarom zijn ze geïnteresseerd in steek- en vuurwapens en in werken bij Defensie. Ze zien dat bovendien als voorbereiding op de in hun ogen
onvermijdelijke rassenoorlog. Accelerationistische groepen rekruteren kwetsbare jongeren op een geraffineerde manier. Dat gebeurt via onlinegamingplatforms en
sociale media. Potentiële leden worden uiteindelijk gevraagd voor besloten groepen.
Groepen hebben weliswaar aanjagers (de beheerder van een chatgroep meestal) en een vorm van interne hiërarchie, maar dat betekent niet dat er echte leiding is. Het zijn meer groepen van eenlingen die elkaar inspireren. Groepen zijn flexibel. Ze kunnen oppoppen en weer verdwijnen, en terugkomen in een andere vorm op een andere plek.
Eenmaal in zo’n onlinechatgroep worden jongeren onderdeel van een wereld waarin voortdurend vijandbeelden, haat, racisme en geweld worden gedeeld. En waar zeer denigrerend over ingebeelde vijanden wordt gepraat. Leden hebben het met elkaar over het kopen van wapens, het fabriceren van bommen, en het plegen van aanslagen. Ze delen manifesten die aanslagplegers (uit andere landen) ter inspiratie hebben verspreid, en livestreams van aanslagen. Ook vereren ze aanslagplegers als heiligen. Sommige groepen hebben ideeën over een soort walhalla, dat blanke martelaars voor de goede zaak zou wachten.
Enkelingen helpen elkaar daadwerkelijk bij het voorbereiden en plegen van aanslagen. Daartoe worden wapenhandleidingen, militaire trainingsvideo’s en guerillatactieken gedeeld. Accelerationisme heeft wereldwijd geleid tot terroristisch geweld waarbij mensen zijn gedood. In Nederland nog niet.
Wel zijn er in 2021 door de AIVD zes ambtsberichten verzonden over accelerationisten, op basis waarvan het Openbaar Ministerie (OM) en de Nationale Politie konden optreden. Dat heeft geleid tot diverse aanhoudingen.
Naar aanleiding van een ambtsbericht van de AIVD zijn in december 2021 twee Nederlanders veroordeeld voor opruiing tot een terroristisch misdrijf, en voor deelname aan de rechts-extremistische en terroristische organisatie ‘The Base’.
Aanhangers van het accelerationisme stellen de samenleving voor een bijzondere uitdaging. Omdat het veelal gaat om kwetsbare eenlingen die elkaar voortdurend ophitsen, kan de stap naar geweld snel worden gezet en slecht worden opgemerkt door de omgeving. Dat vraagt alertheid en resoluut optreden.
Om waar mogelijk verdere radicalisering, uitmondend in geweld, te voorkomen, levert de dienst maatwerk. Daarbij betrekt de AIVD binnen en buiten de strafrechtketen partners in de zorg en hulpverlening. Als inlichtingen van de dienst door zulk maatwerk bijdragen aan een zorginterventie, draagt dit ook bij aan de nationale veiligheid.
Sommige anti-overheidsextremisten en -activisten trekken zich ondertussen meer en meer terug in een eigen parallelle samenleving. Enkele extremisten organiseren eigen ‘politie’ of zogenaamde ‘defendgroepen’, die het geweldsmonopolie van de staat niet erkennen en uitdagen – zelf zeggen ze demonstranten te moeten beschermen tegen de vermeende gewelddadigheid van de politie.
Er zijn activisten die alleen nog eigen media volgen, en overgaan tot thuisonderwijs en het van school halen of houden van hun kinderen. Honderden mensen lieten zich uitschrijven uit het kiesregister, omdat ze geen vertrouwen meer hebben in eerlijk bestuur. Zo wenden ze zich geleidelijk, maar steeds meer, af van de rest van de maatschappij.
(…)
De rechts-extremistische dreiging ontleed
Om belangrijke ontwikkelingen en incidenten in het huidige
Nederlandse rechts-extremistische landschap te kunnen duiden
kan een indeling in drie categorieën worden gemaakt,
namelijk: het klassiek rechts-extremisme (waaronder het
neonazisme), het intellectueel rechts-extremisme (bijvoorbeeld
Erkenbrand) en het accelerationisme. Klassieke neonazistische
organisaties zoals Blood & Honour, Combat 18 en Racial
Volunteer Force lijken momenteel nauwelijks een rol van
betekenis te spelen in Nederland en het intellectueel rechts extremisme is het laatste half jaar weinig in beeld gekomen.
In eerdere DTN’s is al aandacht besteed aan het
accelerationisme, dat in relatief korte tijd vanuit de Verenigde
Staten ook in andere westerse landen wortel heeft geschoten.
Aanhangers van deze rechts-extremistische ideologie
verheerlijken en rechtvaardigen terroristisch geweld om zo
versneld een rassenoorlog te ontketenen. Hierdoor willen zij
chaos creëren en het huidige politieke bestel vervangen door
een witte (nationaalsocialistische) etnostaat. Binnen het rechts extremistische spectrum in Nederland gaat de meeste
geweldsdreiging uit van deze beweging. Het gaat om een paar
honderd Nederlandse jongeren die zich op heimelijke
online communicatieplatforms begeven waar het
accelerationistische gedachtegoed wordt gepropageerd. De
inschatting blijft dat van enkelen een geweldsdreiging kan
uitgaan. Daarbij moet vooral rekening worden gehouden met
kleine tot middelgrote aanslagen met reguliere
aanslagmiddelen, zoals steek- en vuurwapens en explosieven.
Gezien de psychosociale problemen waar verschillende
accelerationisten mee worstelen, hun jeugdigheid en de lage
organisatiegraad is het wel de vraag in hoeverre zij
daadwerkelijk in staat zijn een aanslag met enige complexiteit
voor te bereiden en uit te voeren.
Eerder strafrechtelijk onderzoek naar The Base in Nederland
leidde eind 2020 tot de arrestatie en later tot de veroordeling
van twee jonge mannen. In december 2021 veroordeelde de
rechtbank in Rotterdam deze mannen van 20 en 21 jaar voor
deelname aan een terroristische organisatie en opruiing tot een
Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland 56
22
terroristisch misdrijf. Beiden kregen 24 maanden
gevangenisstraf, waarvan 18 maanden voorwaardelijk, en een
taakstraf. De 21-jarige man werd vrijgesproken van het
voorbereiden van een terroristisch misdrijf. Hij stelde in een
chatroom dat hij een document zou bezitten met daarin de
fietsroutes van premier Rutte. Een dergelijk document is echter
niet in zijn bezit aangetroffen. De 21-jarige man zou eind
november 2020 beginnen aan een opleiding binnen defensie,
hetgeen door zijn arrestatie is verhinderd. Na de arrestaties
van eind 2020 zijn er geen arrestaties meer verricht van jonge
Nederlandse accelerationisten.
De laatste maanden valt op dat de verschillen tussen de
uiteenlopende groepen binnen de brede rechts-extremistische
online scène eerder worden toegedekt dan uitvergroot zolang
de kern of het ultieme doel van het rechts-extremistische
gedachtegoed maar overeind blijft, namelijk de witte
wereldheerschappij.
De rechts-extremistische beweging in Nederland die al jaren
offline beperkt zichtbaar was, is ook ten tijde van de
coronamaatregelen maar beperkt in staat geweest om effectief
in te spelen op de onvrede over het coronabeleid. Het anti overheidsnarratief van een onderdrukkende overheid sluit
echter goed aan bij de rechts-extremistische complottheorie
dat de Joodse/linkse elite de Nederlandse traditie, cultuur, ras
en taal niet zou beschermen. Hierdoor is er wel meer
verwevenheid ontstaan tussen anti-overheidsextremisten en
rechts-extremistische aanhangers en weet men elkaar
voornamelijk online te vinden. Tijdens coronaprotesten was er
al sprake van enige vermenging met rechts-extremisten.
Interesse vanuit rechts-extremistische hoek voor
vuurwapens
De politie doet onderzoek naar strafbare online uitingen van
leden en beheerders van accelerationistische accounts en
chatgroepen. In deze kringen blijkt een grote fascinatie voor
allerlei wapens te bestaan. Op woensdag 9 februari 2022 werd
na een ambtsbericht van de AIVD een 33-jarige verdachte in
Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland 56
23
Zeeland aangehouden vanwege het beschikken over een 3D geprint semi-automatisch vuurwapen. De man deed online
verscheidene rechts-extremistische en racistische uitingen en
was ook in bezit van rechts-extremistische vlaggen en andere
memorabilia. Deze aanhouding lijkt daarmee een illustratie van
de waarneming dat rechts-extremistische personen steeds
vaker geïnteresseerd zijn in 3D-geprinte vuurwapens. Dit is
zorgelijk omdat dit de drempel tot het daadwerkelijk plegen
van (terroristisch) geweld kan verlagen. De Landelijke Eenheid
van de Politie voert op dit moment een breder onderzoek uit
naar 3D-geprinte vuurwapens in Nederland, die voornamelijk
voorkomen binnen het (niet-ideologische) criminele circuit. Bij
de politie komen verscheidene signalen binnen dat subjecten
binnen het rechts-extremistische landschap lid zijn of proberen
te worden van een schietvereniging of anderszins interesse
hebben in wapens en in het trainen ermee.
Zorgen om aantrekkingskracht van de krijgsmacht op
rechts-extremistische jongeren
De MIVD constateerde in zijn jaarverslag in 2020 dat sommige
rechts-extremistische jongeren in Nederland het aantrekkelijk
vinden om te werken voor de krijgsmacht. De eerder
genoemde 21-jarige man lijkt daar een nieuw voorbeeld van te
zijn. Radicalisering binnen elementen van de krijgsmacht is
risicovol, vooral gelet op de toegang tot en de training met
wapens. In het buitenland waren er de laatste jaren diverse
voorbeelden van defensiemedewerkers die radicaliseerden en
geweld toepasten of daarmee dreigden. De aantrekkingskracht
van de krijgsmacht op rechts-extremistische jongeren is te
verklaren. Zo is de externe presentatie van accelerationistische
groepen erg militaristisch geïnspireerd. Waarden en normen die
binnen de krijgsmacht gelden, zoals kameraadschap, moed en
trouw, staan ook bij veel rechts-extremisten hoog in aanzien.
Ook is er binnen delen van de rechts-extremistische beweging
een sterke affiniteit met wapens. Een relatief nieuw fenomeen
is dat in accelerationistische online netwerken wordt
geadviseerd het defensieapparaat te benutten voor het opdoen
van gevechts- en wapenvaardigheden om zich fysiek voor te
bereiden op een eventuele (eind)strijd. De aanwas van de
Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland 56
24
rechts-extremistische beweging is vaak heel jong. Het zijn
personen die hun beroepskeuze voor de toekomst nog moeten
maken en deze gemakkelijk kunnen laten beïnvloeden door
rechts-extremistisch sentiment.
Vooralsnog weinig animo rechts-extremisten om te
vertrekken naar Oekraïne
Kort nadat Rusland eind februari 2022 Oekraïne militair
aanviel, kondigde de Oekraïense president Zelensky aan dat er
een ‘vreemdelingenlegioen’ opgezet zou worden. Al snel waren
er volgens de Oekraïense ambassade in Den Haag ruim 200
aanmeldingen uit Nederland, zowel van mensen met een
Oekraïense of Poolse achtergrond als van autochtone
Nederlanders, onder wie veteranen. Omdat deze groep
mogelijk gevechtstraining op kan gaan doen, kunnen er
veiligheidsrisico’s (vooral binnen eigen persoonlijke
levenssfeer) optreden als zij terugkomen. Vanwege het niet extremistische karakter van het officiële Oekraïense
‘vreemdelingenlegioen’ is het onwaarschijnlijk dat deelname
hieraan vanuit CT-perspectief risico’s voor Nederland met zich
mee zal brengen. Er bestaat echter ook een risico dat de oorlog
in Oekraïne aantrekkingskracht kan uitoefenen op rechts extremisten in Nederland. Dit zou geen nieuw fenomeen zijn.
Tussen 2014 en 2021 vochten volgens wetenschappers enkele
Nederlandse rechts-extremisten in Oekraïne, sommigen bij de
Oekraïense, anderen bij de separatistische/Russische
strijdgroepen. Eventueel zouden deelnemers aan het
gewelddadige conflict terecht kunnen komen bij rechts extremistische eenheden. Bij terugkeer in Nederland zouden zij
een risico kunnen vormen voor de nationale veiligheid.
Vooralsnog is het echter onwaarschijnlijk dat grote aantallen
rechts-extremisten naar het oorlogsgebied zullen vertrekken.
Bij de meeste rechts-extremisten in Nederland lijkt namelijk op
dit moment de bereidheid om naar Oekraïne te gaan te
ontbreken.
Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland 56
25
Internationale ontwikkelingen rechts-extremisme
Verwevenheid rechts-extremistische groepen en anti overheidsgroepen in het buitenland
In Canada, Spanje, Ierland, Australië, het Verenigd Koninkrijk
en Duitsland hebben veiligheid- en inlichtingendiensten een
grote verwevenheid van het coronaverzet met rechts extremistische organisaties vastgesteld. Meer dan in Nederland
verloopt het protest op gewelddadige wijze. Een paar
voorbeelden uit andere landen illustreren de gewelddadige
polarisatie die in de afgelopen DTN-periode rond het
coronaverzet zichtbaar is geworden. Eind 2021 raakten in New
York rechts-extremisten tijdens antivaccinatie-bijeenkomsten
slaags met tegendemonstranten. In oktober 2021 namen
Italiaanse neofascisten en demonstranten in Rome deel aan
een massaprotest tegen vaccins dat ontaardde in geweld en
een poging om het kantoor van de premier te bestormen. In
hetzelfde land hebben rechts-extremisten na een betoging
tegen de coronapas het hoofdkwartier van een vakbond
vernield. In België werd de rechts-extremistische
instrumentalisering van de coronaprotesten merkbaar toen er
tijdens protesten in Brussel tegen de maatregelen eind 2021 en
begin 2022 rellen uitbraken.
(…)
Tijdens een fakkelprotest tegen het coronabeleid
op 12 januari 2022 in Utrecht was sprake van een
gewelddadige confrontatie vanuit een groepje antifascisten die
zich keerden tegen anti-coronamaatregelendemonstranten,
onder wie personen verbonden aan de extreemrechtse
splinterpartij NVU.
Momenteel zijn er geen concrete aanwijzingen dat personen in Nederland een aanslag voorbereiden, maar dit is wel voorstelbaar. Ook vanuit rechts-extremistische hoek is een aanslag voorstelbaar, maar de huidige dreiging vanuit jihadistische en rechts-extremistische hoek leidt niet tot een hoger dreigingsniveau.
Rechts-terrorisme
De voorstelbaarheid van een terroristische aanslag in Nederland uit rechts-extremistische hoek is vooral gebaseerd op de betrokkenheid van jonge Nederlandse mannen bij internationale, online accelerationistische netwerken. Het accelerationisme is een rechts-extremistische ideologie die via diverse – voornamelijk besloten – sociale mediaplatformen wordt verspreid. De aanhangers verheerlijken en rechtvaardigen terroristisch geweld om versneld een rassenoorlog te ontketenen. Hierdoor willen zij chaos creëren in de samenleving waarin het huidige politieke bestel kan worden vervangen door een witte (nationaalsocialistische) etnostaat. Vanuit dit gedachtegoed zijn de afgelopen drie jaar in westerse landen enkele terroristische aanslagen gepleegd. In Nederland gaat het om ten minste een paar honderd Nederlanders van tussen de 12 en 20 jaar, die veel tijd online doorbrengen op internationale fluïde netwerken waar zich wereldwijd enkele duizenden deelnemers manifesteren. Voor wat betreft de Nederlandse deelnemers kan worden geconstateerd dat zij relatief vaak lijken te kampen met psychosociale problematiek en een gebrekkig sociaal vangnet hebben.
Bij de uitzending ‘Netwerk van haat’ van 9 september 2021 heeft Zembla een extreemrechts woordenboek gepubliceerd als hulpmiddel de “taal, tekens en beelden” te kunnen herkennen.
In 2008 heeft Kafka een symboliekbrochure gepubliceerd. Die is hier te vinden.
Interessante stukjes over extreemrechts, buiten het speciale hoofdstuk op blz 80-91:
Right-wing (RW) terrorism
In 2020, three EU Member States experienced four terrorist
incidents motivated by right-wing extremism. One terrorist
attack using firearms was committed in Germany and
resulted in the death of nine people;8 another attack plot in
Germany was disrupted. A failed attempt to attack a public
institution occurred in Belgium, while one plot was foiled in
France.
At least three of the four perpetrators were nationals of the
country in which the attack took place or was planned, and
one of them was female.
In 2020, 34 individuals were arrested in eight EU Member
States on suspicion of involvement in right-wing terrorist
activity. Where the offence leading to arrest was reported,9
the most frequent offences were membership of a
terrorist group and attack planning and preparation, often
accompanied by possession of weapons. The suspects
were predominantly male, with an average age of 38, and
nationals of the country in which they were arrested.
The perpetrator of the completed right-wing terrorist
attack in Hanau (Germany) was motivated by racist and
xenophobic ideas, but does not seem to have referred to
previous right-wing attacks like the one in Christchurch (New
Zealand) in 2019, or taken part in transnational right-wing
online communities.10
Arrests of suspects planning to commit terrorist or extremist
attacks were made in several EU Member States in 2020. It
is concerning to note the increasingly young age of suspects
– many of whom were minors at the time of arrest. Most
are linked to transnational violent online communities with
varying degrees of organisation.
These online communities espouse the ‘leaderless
resistance’ concept of the SIEGE culture and accelerationist
ideas. Such ideologies promote the view that attacks by
individuals or small groups, rather than large organisations,
are required to accelerate the anticipated breakdown of
society. This can be used to justify lone-actor attacks, like
those observed in 2019.
Right-wing terrorism and extremism continued
to comprise a very heterogeneous set of
ideologies, political objectives and forms of
organisation, ranging from lone individuals linked
to extremist online communities to hierarchical
organisations. Violent Neo-Nazi and white
supremacist groups were dismantled and/or
banned in several EU Member States, including
Germany and Spain. Their stated aim was to
attack those whom they considered ‘non-whites’,
including people of Jewish or Muslim faith, to
destroy the democratic order, and to create new
communities based on racist ideology. Some of
these groups financed their activities through
criminal means, including drug trafficking.
Combat training and access to weapons are
factors increasing the capabilities of rightwing
extremists to commit acts of violence.
Right-wing extremists often own, and in many
cases collect weapons, and they tend to have
an increasing interest in paramilitary training,
sometimes outside the EU, for example in
Russia.
In 2020 enhanced public awareness of climate
and ecological crises led right-wing extremists
to increasingly promote eco-fascist views.
According to eco-fascism, these crises can be
attributed to overpopulation, immigration and
the democratic systems’ failure to address them.
Video games and video game communication
applications were increasingly used in 2020
to share right-wing terrorist and extremist
propaganda, in particular among young people.
Right-wing extremists continued to use a variety
of online platforms, from static websites to
social media and messenger services.
In the EU, Turkish ultranationalists were
involved in confrontations with critics of
Turkish government policies, including Kurdish
protesters.
(…)
Among right-wing extremists also, COVID-19 was observed
to accelerate the trend of spreading propaganda online,
rather than offline. EU Member States noted an increase
in transnational right-wing activities online, while in-person
contact was limited by COVID-19 restrictions on movement.
…
Right-wing extremists exploited COVID-19 to
support their narratives of accelerationism and conspiracy
theories featuring anti-Semitism, and anti-immigration and
anti-Islam rhetoric. Left-wing and anarchist extremists also
incorporated criticism of government measures to combat
the pandemic into their narratives.
(…)
The level of activity concerning explosiverelated
attacks linked to right-wing terrorism
or extremism did not increase further
compared to 2019 and the identified trends.
The methods still included the commission
of arson and explosive attacks with simple
improvised incendiary devices (IIDs) or IEDs
constructed with readily available materials. In
addition, some incidents once more showed
that right-wing terrorists were still interested in
and capable of manufacturing more complex
HMEs, such as TATP and nitroglycerine.
(…)
Right-wing extremists discussed methods to use
COVID-19 as a weapon: close contact, airborne and fomite
transmissions were suggested as sources of contamination
targeting minorities, politicians, police officers and
medical staff. Shipping of contaminated products was
also suggested. Taking advantage of the COVID-19 crisis,
right-wing extremists further suggested attacks on critical
infrastructure, governmental facilities and the use of cyanide
to contaminate drinking products.
(…)
Links to larger criminal networks appear to be less common.
Nevertheless, an overlap between organised crime groups
and right-wing extremists, in particular with regard to
weapons procurement and drug trafficking, has been
observed. In January 2020 in Mallorca, for example, Spain
arrested 16 members of United Tribuns Nomads Spain,
the Spanish chapter of an international organisation linked
to drug trafficking and sexual exploitation of women. Part
of the group’s proceeds in Spain was used to finance its
members’ activities in violent right-wing extremist groups,
including football hooligans and neo-Nazi groups38. Also
in Spain, a transnational group trafficking in weapons,
including military weapons, was dismantled in late 2020. The
group was providing weapons to drug trafficking networks in
southern Spain. Three individuals were arrested, including a
German citizen who was linked to right-wing extremist and
neo-Nazi networks and had at his home a collection of Nazi
objects, uniforms and flags.
(…)
Organisations can rely on their members for funding
activities. Violent right-wing extremist organisations in
Finland and Sweden, for example, finance their activities
mainly through membership fees and donations from their
members and supporters. Poland observed that, in addition
to collections from members, right-wing extremist groups
fund their activities through legal private businesses run
by members or by selling nationalist paraphernalia.
(…)
RIGHT-WING TERRORISM
The number of convictions for right-wing terrorism
increased in 2020 (11) compared to 2019 (6). In Germany,
eight German nationals appeared before the Higher Regional
Court of Dresden on charges of participation in a terrorist
organisation and, in one case, leadership of a terrorist
organisation. Five of the defendants were also charged with
other offences of breach of the peace and grievous bodily
harm. The court determined that, in September 2018, the
defendants set up an extremist, right-wing orientated chat
group with the aim of initiating a violent overthrow of the
existing social order. They had planned demonstrations
to take place on the 4 October National Day in Berlin and
considered using firearms. A few days before that, a trial run
took place in the Schlossteichinsel area of Chemnitz, during
which five members of the group were arrested. Further
planning by the defendants was revealed, partly from data
saved on their mobile phones. On 24 March 2020, the court
found all eight defendants guilty. The leader of the group
was sentenced to five years and six months’ imprisonment,
while the other seven defendants were given prison
sentences between two years and three months and three
years and nine months.
In Lithuania, on 18 September 2020 the Vilnius Regional
Court sentenced one defendant to a prison term of two
years and four months after it established that the man,
who belonged to the right-wing extremist group Feuerkrieg
Division (FKD, ‘Fire War Division’), attempted to commit an
act of terrorism. On 5 October 2019, he placed an improvised
explosive device (IED) at a building but it failed to explode.
He was also convicted of holding explosives for terrorist
purposes and a firearms-related offence.
(…)
The average prison term for separatist and right-wing
terrorism-related offences in 2020 was six years, and for
left-wing terrorism-related offences it was five years. This
average is higher than the average for right-wing terrorismrelated
offences (three years) and separatist terrorismrelated
offences (four years), and lower than the average for
left-wing terrorism-related offences in 2019 (19 years).
Het dreigingsniveau wordt op basis van DTN 54 vastgesteld op niveau 3. Een terroristische aanslag in Nederland is voorstelbaar. Er zijn op dit moment in Nederland personen die radicaliseren of sterk geradicaliseerd zijn en een dreiging (kunnen) vormen. Momenteel zijn er geen aanwijzingen dat personen in Nederland een aanslag voorbereiden. Wel is het voorstelbaar dat een eenling overgaat tot het plegen van aanslag. De afgelopen jaren zijn aanslagen in Europa veelal door islamistische en jihadistische alleenhandelende daders gepleegd, bij wie extremistisch gedachtegoed soms gepaard kan gaan met psychosociale of psychiatrische problemen. De aanslagen in Frankrijk en Oostenrijk in het najaar van 2020 passen in het beeld van de dreiging die kan uitgaan van individuen. Het dreigingsniveau is gebaseerd op de onderstaande elementen.
CIDI registreerde in 2020 135 antisemitische incidenten in Nederland. Hiermee zijn we terug op hetzelfde niveau als de door ons geregistreerde anti-Joodse incidenten in 2018. 2019 was wat aantal gemeten incidenten betreft een triest dieptepunt in de jaarlijkse CIDI-monitor, die dit jaar voor de 37e keer verschijnt.
Helaas zagen we het afgelopen jaar het aantal volgers van complottheorieën ernstig toenemen, zowel op sociale media als daarbuiten. Niet zelden worden Joden aangewezen als veroorzaker en/of belanghebbende bij het coronavirus. Het is goed te zien dat antisemitismebestrijding op de politieke agenda is gekomen, zowel landelijk als in sommige gemeentes. Er is nog veel werk te doen, maar de ingeslagen weg stemt hoopvol.