Home » Diversen » Extreemrechts en het anti-vluchtelingen verzet

Extreemrechts en het anti-vluchtelingen verzet

Op 24 september 2015 twittert Geert Wilders voor het eerst een oproepom in verzet te komen tegen de komst van vluchtelingen: ‘Geen azc! Geen azc! #kominverzet’. Twee weken later bestormt een groep gemaskerde mannen een vluchtelingenopvang in Woerden met vuurwerk. Eind van diezelfde maand breekt de pleuris uit in Steenbergen, een dorp op de grens van West-Brabant en Zeeland. Een inspraakavond over de opvang van vluchtelingen mondt uit in schreeuw- en scheldpartijen. Voorstanders van de opvang van vluchtelingen worden op agressieve wijze de mond gesnoerd en krijgen vervolgens te maken met bedreigingen en geweldpleging in de privésfeer. Daarmee is de toon gezet voor veel protesten tegen de opvang van vluchtelingen in de maanden daarna.

Identitair Verzet laat zich inspireren door #kominverzet oproep Wilders
Identitair Verzet laat zich inspireren door #kominverzet oproep Wilders

Na Woerden en Steenbergen volgen Geldermalsen, Enschede, Heesch, Beverwaard en nog vele andere plaatsen waar burgers in opstand komen tegen besluiten om vluchtelingen op te vangen. Nu, een jaar later, is op veel plaatsen de rust weergekeerd. De komst van vluchtelingen naar Nederland is sterk verminderd en veel vluchtelingen hebben opvang en onderkomen gevonden. In een aantal plaatsen zijn de plannen voor de bouw van AZC’s inmiddels uitgesteld of geheel afgeblazen. In andere plaatsen zijn de opvanglocaties zonder veel onrust gevestigd. Ook het protest tegen de vestiging van vluchtelingen is grotendeels verstomd. Maar voor extreemrechtse groepen is dit geen afgeronde periode. De vluchtelingenproblematiek zit voor hen in het hart van hun ideologie: ‘Geen immigratie, eigen volk eerst’. De woede van burgers over de komst van vluchtelingen sluit goed bij hun ideeën aan. Bij veel van deze burgerprotesten doen rechtsextremisten dan ook moeite om aansluiting te vinden. De doelen die extreemrechts hiermee probeert te verwezenlijken zijn niet eenduidig. Deels willen ze eenvoudigweg meehelpen om de komst van nieuwe migranten tegen te gaan. Daarnaast zijn er pogingen gedaan om protesterende burgers voor de eigen zaak en voor de eigen organisatie te winnen. Tenslotte zijn er ook opzichtige pogingen om zich groot voor te doen, om van betekenis te zijn, of om domweg de media te halen.

Nu, na een half jaar van onrust in 2015 en 2016 en enkele maanden van betrekkelijke rust die daar op volgden, dient de vraag zich aan in hoeverre extreemrechts van deze golf aan burgerprotesten heeft kunnen profiteren. Is er sprake van groei in omvang, van steun voor hun ideeën, van extra activiteit of van politieke invloed?

Spandoek op Pegida demonstratie in Amsterdam, datum nog bepalen
Spandoek op Pegida demonstratie in Amsterdam, 6 februari 2016

Wij vinden het nu een goed moment om deze vragen te beantwoorden.

We kijken naar twee types extreemrechtse groepen, de oudgedienden en de nieuwkomers. Want de maatschappelijke onrust rond vluchtelingen zorgde enerzijds dat oude, bestaande extreemrechtse groepen zich nadrukkelijk op dit thema zijn gaan manifesteren. Anderzijds ontstonden er ook nieuwe extreemrechtse groepjes vanuit het protest tegen vluchtelingen.

We beginnen met die laatste categorie, groepjes die op de golven van burgerprotest ontstonden. Vaak namen zij de meest fantastische, militante namen aan, maar kwam er in de praktijk niet overdreven veel van hun ambities terecht. Een enkele keer zetten ze hun daden wel om in acties, maar kwamen daar juist mee in de problemen. We lopen een aantal van deze clubjes na.

DTG en DSDA

Een groepering die vanaf het begin van de burgerprotesten tegen vluchtelingen actief is, is ‘Demonstranten tegen Gemeenten’ (DTG). De groepering ontstaat in Enschede, maar verwerft in korte tijd aanhang op verschillende plekken in Nederland. Opvallend genoeg zitten tussen die nieuwe aanhangers ook mensen met lange geschiedenissen binnen extreemrechts. De DTG is in die periode zelf verantwoordelijk voor enkele demonstraties, maar loopt vooral demonstraties af van andere organisaties. Wat bij die demonstraties opvalt, was het militante karakter van de DTG’ers: Vooraan bij confrontaties, agressief in presentatie en uitstraling. Maar daarbij wordt telkens door DTG benadrukt dat dat weliswaar de presentatie is, maar dat DTG slechts geweldloos verzet pleegt.

DTG bij Pegida-demo in Amsterdam. Rechts Jeroen Banda en Danny Hoffmann
DTG bij Pegida-demo in Amsterdam, 6 februari 2016. Rechts Jeroen Banda en Danny Hoffmann

Dat blijkt echter met een flinke korrel zout genomen te moeten worden. In februari 2016 is een aantal belangrijke activisten van DTG het zat om slechts geweldloze acties te ondernemen. Eind februari gooien vijf van hen, waaronder de belangrijke DTG-activisten Jeroen Banda en Danny Hoffmann, molotovcocktails naar een moskee in Enschede. Zij willen daarmee angst zaaien onder moslims en voorkomen dat er een AZC zal worden geopend in Enschede.

Tegelijkertijd breken de daders van deze aanslag met DTG en stappen over naar de Dutch Self Defense Army (DSDA). DSDA is een ander clubje dat op de golven van het anti-vluchtelingenprotest is ontstaan. Waar DTG zich in woord als geweldloze actiegroep presenteert, doet DSDA dat beslist niet. De oprichters van DSDA wensen de eigen extreemrechtse achterban te beschermen en roept de DSDA-leden daarom op om zich te bewapenen en vechtsport te gaan beoefenen.

DSDA-voorman Henk Veenstra (midden) bij Pegida-demonstratie Amsterdam, 6 februari 2016

Die agressieve uitstraling past goed bij de DTG’ers die duidelijk op militantere acties uit zijn. Maar deze overstap naar DSDA wordt niet gepikt door andere DTG’ers. DTG-voormannen Benno Wilmink en Raphael Marchese stappen samen met twee anderen naar de woning van ‘overloper’ Jeroen Banda. Daarbij worden vernielingen aan de woning aangericht. Dit interne geweld zorgt er vervolgens voor dat DTG helemaal uit elkaar valt. Andere DTG-groepen in het land keren zich van de kerngroep af en in Enschede zelf blijft hierna maar een marginaal groepje over.

Met DSDA lijkt het daarna wel iets beter te gaan. Die groep is rond de jaarwisseling 2015/2016 ontstaan en wil met gebruik van geweld extreemrechtse activiteiten ‘beschermen’. Ze duiken vervolgens ongevraagd bij Pegida-demonstraties op. Bij een Pegida-demonstratie in maart wordt een groep DSDA-aanhangers gearresteerd wegens het bezit van wapens (peperspray en messen). Daarop distantieert Pegida zich van DSDA.Wanneer enige tijd later ook nog duidelijk wordt dat de brandbomgooiers uit Enschede de facto DSDA-leden zijn, komt DSDA tot stilstand. Formeel bestaat de organisatie nog wel, maar DSDA is verder niet meer zichtbaar actief.

Soldiers of Odin

Een soortgelijk initiatief als DSDA is ‘Soldiers of Odin’. Hier gaat het om een van oorsprong Fins extreemrechts initiatief, dat door groepjes nazi-skinheads in Nederland is overgenomen. Het idee van deze organisatie is dat groepjes rechtsextremisten burgerwachten lopen om inwoners van Nederland te ‘beschermen’ tegen immigranten. Ondanks een stoere naam, stoere ambities en een paar stoere foto’s op het Internet lijkt Soldiers of Odin lange tijd niet van plan te zijn of niet in staat te zijn om daadwerkelijk in actie te komen.

Ronald Kiewiet (pet) met andere leden 'United We Stand Holland' bij NVU-demonstratie Maassluis, 12 november 2016
Ronald Kiewiet (pet) met andere leden ‘United We Stand Holland’ bij NVU-demonstratie Maassluis, 12 november 2016

Tot het moment dat enkele mannen in Winschoten in de zomer van 2016 een vluchteling aanhouden die zij verdenken van seksuele intimidatie. Na de aanhouding dragen zij de jongen over aan de politie. Dit groepje, onder leiding van Ronald Kiewiet, claimt van Soldiers of Odin te zijn en stelt dat zij daadwerkelijk burgerwacht lopen in de provincie Groningen. Het is echter onduidelijk of deze groep meer heeft gedaan dan deze ene aanhouding. Korte tijd na het incident stappen Ronald Kiewiet en zijn Winschotense aanhang op bij Soldiers of Odin om een eigen clubje te beginnen, met de naam ‘Street Warriors Holland’. Weer een stoere naam, stoere ambities en stoere foto’s, maar verder zonder zichtbare activiteit. Dit clubje wordt vervolgens weer omgedoopt in ‘United We Stand Holland – Protecting Our Citizens’. Waar verder ook weinig van wordt genomen. Behalve dat enkele leden van de groep recentelijk naar Maassluis afreizen om deel te nemen aan een NVU-demonstratie voor Zwarte Piet.

Brass Knuckle Brotherhood

Patrick Hendriks (Brass Knuckle Brotherhood) bij nazi-demonstratie Dortmund
Patrick Hendriks (Brass Knuckle Brotherhood) bij nazi-demonstratie Dortmund, 8 oktober 2016

Alsof er daarmee nog niet genoeg nieuwe militante splintergroepjes zijn, naast de al bestaande neonazigroepjes, werd in dezelfde periode ook nog de ‘Brass Knuckle Brotherhood’ opgericht. Ook weer met de bedoeling om militant verzet tegen vluchtelingen en linkse politiek te organiseren. De oprichter en leider van Brass Knuckle Brotherhood, Patrick Hendriks uit Deventer (op internet actief onder het pseudoniem ‘Henk Ludolf Feldmeijer’), heeft een lange geschiedenis binnen extreemrechts en is onder andere betrokken geweest bij de CP’86 en Blood & Honour.

De militante ideeën van Brass Knuckle Brotherhood brengt Hendriks in de praktijk bij een Pegida-demonstratie in Apeldoorn, waar hij een persfotograaf mishandelt. Dat levert hem een arrestatie, een strafzaak en een boete op. Verder heeft Hendriks zich het afgelopen jaar voornamelijk bezig gehouden met het verspreiden van grote hoeveelheden stickers met een anti-vluchtelingenboodschap. Daarnaast is hij deelnemer aan diverse demonstraties van anderen. Hij lijkt daarbij steun te krijgen van enkele andere aanhangers van Brass Knuckle Brotherhood.

Pegida

EX-NVU activist Hugo Kuiper op Pegida-demonstratie Den Haag (datum toevoegen)
Ex-NVU activist Hugo Kuijper op Pegida-demonstratie Den Haag, 11 september 2016

De enige groep die vooralsnog uit de politieke marge van extreemrechtse geweldsfetisjisten is gebleven is Pegida. Pegida bestaat weliswaar al geruime tijd in Duitsland, maar gaat in Nederland voor het eerst de straat op in het najaar van 2015, in Utrecht. Pegida slaagt er in deze periode in om tijdens de grote maatschappelijke onrust rond de komst van vluchtelingen, demonstraties te organiseren met tussen de honderd en de tweehonderd deelnemers. Dat mag voor Nederlandse begrippen als een succes worden gezien.

Maar ook Pegida is niet vrij gebleven van intern gedonder. Een belangrijk probleem ligt bij de leiding van Pegida. Pegida-Nederland wordt in 2015 op poten gezet door activisten van Pegida-Duitsland. Een in Nederland geboren Duitser, Edwin Wagensveld, wordt de leider en het gezicht van Pegida-Nederland. Voor het functioneren van Pegida-Nederland is het echter wel van belang dat er ook Nederlandse organisatoren betrokken raken. Daarbij spelen echter de nodige problemen. De belangrijkste problemen ontstaan doordat Pegida veel mensen aantrekt zonder actie-ervaring, zonder kennis van zaken en zonder organisatorische capaciteiten. Veel komt daarom steeds op de schouders van Wagensveld terecht. Daarnaast wordt Wagensveld door Pegida-aanhangers verweten zich intern autoritair en niet transparant op te stellen, waardoor groepjes activisten de afgelopen maanden afhaken. Er lijkt zich inmiddels een vaste Pegida-aanhang van enkele tientallen demonstranten te hebben gevormd, die maandelijks de straat op gaat. Die kern lijkt zich op dit moment verder niet te ontwikkelen. Er gaan geen mensen van deze groep meer af en er komen ook geen nieuwe activisten bij. Pegida weet verder nauwelijks demonstranten te trekken die eenmalig met demonstraties meelopen, zoals bij de eerste, meer succesvolle demonstraties wel het geval was.

Edwin Wagensveld op neonazi demonstratie Dortmund, oktober 2016
Edwin Wagensveld op neonazi demonstratie Dortmund, 8 oktober 2016

Pegida-Nederland heeft zich het afgelopen jaar voor laten staan op haar geweldloze karakter en afstand genomen van gewelddadige organisaties als DSDA  en neonazistische organisaties, zoals de NVU. Of Pegida in de nabije toekomst diezelfde voorzichtige koers zal kunnen handhaven is echter onduidelijk. Kopman Wagensveld is in Duitsland namelijk onlangs betrokken geraakt bij een scheuring binnen Pegida-Duitsland en probeert momenteel aanhang te winnen in kringen van extreemrechtse voetbalhooligans en neonazi’s. De kans bestaat dat die activiteiten ook hun weerslag zullen krijgen op de activiteiten van Wagensveld in Nederland. Het bezoek van Edwin Wagensveld, eind juni, aan een gemaskerde militie in Bulgarije die in het grensgebied met Turkije immigranten probeert te vangen versterkt dit beeld. De foto’s van Wagensveld in een militair uniform leidden zelfs tot Kamervragen in Den Haag.

Nieuwe organisaties

Hiermee is geen volledig overzicht gegeven van alle nieuwe extreemrechtse organisaties die het afgelopen jaar zijn ontstaan. Andere organisaties, zoals het Noord-Brabants Verzetsfront en Defend Gouda kennen eenzelfde oorsprong en tonen zich ook bijzonder geïnteresseerd in militante en gewelddadige acties. Defend Gouda heeft zelfs een machinegeweer als logo voor de organisatie. Maar op betrokkenheid bij demonstraties van anderen na, zijn deze organisaties nooit veel verder van de grond gekomen.

De grote lijn ten aanzien van deze nieuwe extreemrechtse organisaties, die op de golven van de maatschappelijke onrust rond de komst van vluchtelingen zijn opgekomen, lijkt vrij helder. Het gaat stuk voor stuk (met uitzondering van Pegida) om groepjes met sterke hang naar gewelddadig optreden tegen migranten en linksgeoriënteerde mensen. Tegelijkertijd ontbreekt het deze clubjes aan aanhang en organisatorische vermogens om tot echte acties over te gaan. Wanneer ze soms wel tot actie over gaan levert dat nare incidenten op, maar ook arrestaties en rechtszaken. De vijf DSDA’ers die gearresteerd zijn voor het gooien van brandbommen naar een moskee zijn inmiddels veroordeeld tot jarenlange gevangenisstraffen op basis van de terrorismewetgeving.

Defend Gouda op demonstratie tegen vluchtelingenopvang, Gouda 23 april 2016
Defend Gouda op demonstratie tegen vluchtelingenopvang, Gouda 23 april 2016

Voor zover er gevaar uitgaat van deze groepen, lijkt het dus niet gezocht te moeten worden in de organisatorische kracht of invloed die zij uit kunnen oefenen, maar zit dat gevaar meer in vaak onbezonnen geweldsacties die veel gevaar en impact kunnen veroorzaken.

Uitzondering op dit beeld is Pegida. Ook een nieuwe organisatie, die echter wel wat meer aanhang weet te werven en in staat blijkt te zijn wat meer op poten te zetten. Al moet inmiddels wel geconstateerd worden dat de Pegida-aanhang voorlopig blijft steken op enkele tientallen demonstranten. De aanvankelijk goed bezochte demonstraties, waar de nodige impact van uit ging lijken vooralsnog verleden tijd, de maandelijkse Pegida-demonstraties lijken verworden tot een terugkerende rituele wandeling.

Oudere organisaties

Naast deze nieuwe organisaties bemoeien bestaande extreemrechtse groepen zich ook met de onrust rond de komst van vluchtelingen.

PVV en AZC-Alert tegen vluchtelingen

Een belangrijke rol daarbij is weg gelegd voor de PVV. In de inleiding is al geschreven over de oproep tot verzet van partijleider Geert Wilders. Wilders bemoeit zich verder actief met lokale besluitvorming over de opvang van vluchtelingen. Hij bezoekt in deze onrustige periode verschillende plaatsen om propaganda te verspreiden of in te spreken bij bijeenkomsten. Enkele keren gaan deze bezoeken gepaard met geweld en intimidatie ten opzichte van voorstanders van vluchtelingenopvang door lokale aanhangers van de PVV. Daarnaast worden lokale groepen, die tegen de vestiging van vluchtelingen willen protesteren, van advies en ondersteuning voorzien door de groepering AZC-Alert. AZC-Alert is opgericht, gecoördineerd een bemand vanuit de PVV. Op alle sleutelposities van deze organisatie zitten PVV’ers. Het is op dit moment nog onduidelijk wat de bemoeienis met het debat over vluchtelingen voor de PVV-aanhang betekent. Is er sprake van groeiende steun voor die partij onder invloed van dit debat? Bij gebrek aan officiële leden is het enige serieuze meetmoment voor de omvang van de aanhang van de PVV het moment dat er landelijke verkiezingen worden gehouden, in het voorjaar van 2017.

Bij andere bestaande extreemrechtse groepen is op dit moment wel iets meer te zeggen over de effecten van hun betrokkenheid bij het anti-vluchtelingenprotest.

NVU

De Nederlandse Volks-Unie (NVU) raakt eind 2015 op een enigszins vreemde manier betrokken bij acties tegen de komst van vluchtelingen. Ondanks dat verzet tegen immigranten vanzelfsprekend een belangrijk thema is voor een extreemrechtse partij als de NVU, lijkt de partij aanvankelijk het momentum van burgerverzet tegen de komst van vluchtelingen te missen. Er wordt amper ingehaakt op protesten en er worden ook geen eigen initiatieven ontplooid.

NVU-demonstratie tegen vluchtelingenopvang, Utrecht (datum nog bepalen)
NVU-demonstratie tegen vluchtelingenopvang Utrecht, 21 mei 2016

Maar vreemd genoeg zijn er verschillende burgemeesters en vertegenwoordigers van de media die dat anders zien. Zij veronderstellen ten onrechte dat er activisten van de NVU verantwoordelijk zijn voor lokale onrust rond dit thema. Partijleider Kusters blijkt vervolgens niet te beroerd om dit schot voor open goal te maken en claimt dat zijn partij inderdaad betrokken is bij allerlei lokale protesten en beweert, wederom ten onrechte, dat hijzelf daar een sturende hand in heeft.

Vanaf dat moment gaat de NVU zich echter wel bemoeien met verschillende protesten tegen de opvang van vluchtelingen in Arnhem, Rheden, Utrecht, Oosthuizen en Lunteren. Lokale NVU-activisten zijn verder actief tegen vluchtelingenopvang in Purmerend en Hulst. In de Arnhemse wijk Elden weet de NVU zelfs enige tijd een coördinerende rol te krijgen binnen een lokale actiegroep die zich tegen de opvang van vluchtelingen verzet.

Martin de Regt en Constant Kusters (NVU) bij anti-vluchtelingen-protest,Utrecht (datum)
Martin de Regt en Constant Kusters (NVU) bij anti-vluchtelingen-protest, Utrecht 19 maart 2016

Deze combinatie van onterecht geclaimde activiteiten en actieve bemoeienis bij lokale protesten levert de NVU behoorlijk wat media-aandacht op, ontegenzeggelijk een belangrijk doel van de partij. Maar heeft de NVU verder wat bereikt? De maatschappelijke en politieke betekenis van het partijtje blijft zeer marginaal. Tegelijkertijd hebben zich in de besproken periode wel een aantal ontwikkelingen voorgedaan binnen de NVU. Na een aantal interne ruzies en conflicten is een aantal actieve leden uit de oude, klassieke achterban van de NVU, bestaande uit radicale neonazi’s, uit de partij gezet en gestapt. Dat heeft deels met persoonlijke ruzies met de partijleider te maken. Maar deels steekt daar ook een strategische keuze achter. De NVU-leider Kusters probeert al enkele jaren te voorkomen dat hijzelf in beeld komt bij het strafrecht, omdat hij geen behoefte heeft aan geldboetes of gevangenisstraf. Toen hij recent werd veroordeeld als medepleger van neonazistische uitlatingen die op een NVU-demonstratie door anderen waren gedaan, is er door hem besloten dat er door NVU-aanhangers geen nazistische uitingen meer mogen worden gedaan. Enkele NVU-leden die in het voorjaar van 2016 alsnog worden gearresteerd tijdens een demonstratie worden vervolgens direct uit de partij gezet. Het betreft hier, voor alle duidelijkheid, geen ideologische koerswijziging, maar slechts een besluit om de scherpe randjes naar buiten toe minder zichtbaar te maken.

Met het vertrek van deze neonazi’s zou verwacht kunnen worden dat de aanhang van de NVU serieus zou slinken. Maar dat blijkt niet het geval. Voor een deel kan de NVU bouwen op een kleine, maar trouwe groep partijleden. Tegelijkertijd vist de NVU actief in andere extreemrechtse groepen naar ontevreden leden. Zo zijn er de laatste maanden verschillende personen uit Pegida-kringen over gestapt naar de NVU. Daarmee lijkt de partij in staat om de omvang van de partij ongeveer gelijk te houden of misschien zelfs licht te laten groeien tot enkele tientallen leden.

Voorpost

Voorpost begint de periode van verzet tegen vluchtelingen met een 1-0 achterstand. De Nederlandse tak van Voorpost is de afgelopen jaren namelijk sterk gedecimeerd. Er zijn veel leden vertrokken, terwijl er nauwelijks nieuwe aanhang bij is gekomen. Daar komt nog bij dat enkele zeer actieve leden, onder wie voormalig actieleider Paul Peters, met ruzie zijn opgestapt om een eigen groep, Identitair Verzet, op te richten.

Robert Schaap (voorzitter Voorpost-Nederland) en Florens van der Kooi (actieleider Voorpost) op demonstratie Pegida, Amsterdam (datum)
Robert Schaap (voorzitter Voorpost-Nederland) en Florens van der Kooi (actieleider Voorpost) op demonstratie Pegida, Amsterdam 6 februari 2016

Met de kleine resterende groep aanhangers participeert Voorpost op kleine schaal bij burgerprotesten tegen vluchtelingenopvang. Dat gebeurt vooral in de regio waar de laatste groepjes Voorpost-leden wonen, vooral in Zuid-Holland.

Waar het Voorpost niet lukt om eigenhandig protesten van de grond te krijgen of naar de hand zetten, weet ze wel actief betrokken te raken bij Pegida-Nederland. Voorpost-leden worden in toenemende mate belangrijk voor Pegida waar het gaat om het organiseren van faciliteiten zoals geluid, podia en het vormen van een ordedienst. De rol van de nieuwe Voorpost-actieleider Florens van der Kooi springt hierbij het meest in het oog. De belangrijkste activiteiten van Voorpostleden in Nederland zijn het afgelopen jaar dan ook de activiteiten voor Pegida-Nederland. Die kruisbestuiving leidt er ook toe dat er bij gelegenheid nauw wordt samengewerkt door de twee organisaties en dat er ook Pegida-aanhangers lid van Voorpost worden.

Identitair Verzet

Identitair Verzet is net als Voorpost een actiegroep met een zeer beperkte achterban. Maar anders dan Voorpost is dat gebrek aan menskracht nooit een belemmering geweest om actie te ondernemen. Ook met de felle discussie rond de komst van vluchtelingen weet de groep met betrekkelijk weinig middelen veel activiteiten te ontplooien.

Spandoek Identitair Verzet tegen vluchtelingen, plaats en datum toevoegen
Spandoek Identitair Verzet tegen vluchtelingen

Zo worden er in diverse plaatsen en dorpen, met namen in Zuid-Holland, aanhangers geworven die lokale acties ondernemen tegen plannen om vluchtelingen op te vangen. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de naam en propaganda van Identitair Verzet.Daarnaast voeren activisten van Identitair Verzet verschillende bezettingsacties uit van gebouwen die bedoeld zijn voor vluchtelingenopvang. Deze acties, die in de meeste gevallen uitdraaien op arrestaties en boetes, worden uitgevoerd door een vaste kern van activisten. Het afgelopen jaar is echter zichtbaar dat er ook personen aan deze acties deelnemen die een achtergrond hebben in andere extreemrechtse groepen, zoals Pegida.

KNNL

Kameraadschap Noord-Nederland (KNNL) bestaat uit een groep neonazi’s uit Oost-Groningen, met hun wortels in het Blood & Honour-netwerk. KNNL is de afgelopen jaren vooral actief geweest in internationale nazi-netwerken door deelname aan acties in Duitsland en door betrokkenheid bij de productie van nazi-rock voor een internationaal publiek van vooral ‘Hammerskins’.

Deelnemer KNNL demonstratie tegen vluchtelingenopvang, Oude Pekela (datum)
Deelnemer KNNL demonstratie tegen vluchtelingenopvang, Oude Pekela 19 december 2015

KNNL weet echter handig in te springen op regionale protesten tegen de opvang van vluchtelingen. Vooral de voormannen Marcel Flink en Harm-Jan Smit organiseren diverse demonstraties en manifestaties in Winschoten en Oude Pekela tegen de opvang van vluchtelingen, waarbij ze in beperkte mate steun krijgen van buurtbewoners. Deze demonstraties trekken echter nooit meer dan enkele tientallen bezoekers.

Stand van zaken

We zagen al dat nieuwe groepen die het afgelopen jaar zijn ontstaan niet in staat zijn gebleken om zich te ontwikkelen tot sterke of beeldbepalende organisaties. In veel gevallen gaat het om kleine groepen die zich bedienen van extreme geweldsretoriek, maar in de praktijk weinig klaar spelen. Door de explosieve mix van extremistische ideeën en geweldsfantasieën kan er echter wel een serieuze dreiging van deze groepen uitgaan.

Uitzondering op dit beeld is de actiegroep Pegida, die zich op de zelfde thema’s richt als deze meer militante groepen: verzet tegen vluchtelingen en moslims en het bestrijden van linkse politiek. Pegida doet dit vooralsnog beter georganiseerd, met meer aanhangers en met vreedzame middelen.

Spandoek tegen komst AZC (plaatsnaam en datum)
Spandoek tegen komst AZC in Utrecht

De al langer bestaande groepen NVU, Voorpost en Identitair Verzet lijken maar in beperkte mate geprofiteerd te hebben van de maatschappelijke onrust rond de komst van vluchtelingen. De NVU heeft met regelmaat de media gehaald, wat door de partijleider zeker als belangrijke overwinning wordt gezien. Maar in omvang en betekenis is er niet veel veranderd voor de NVU. Datzelfde geldt voor Voorpost, al heeft die door bemoeienis met Pegida-demonstraties wel een vinger in de pap weten te krijgen binnen die organisatie. Als enige lijken Identitair Verzet en KNNL wel iets meer te hebben geprofiteerd. Er lijkt wat nieuwe lokale aanhang te zijn ontstaan en de kleine kern van vaste activisten van beide groepen is de afgelopen tijd iets uitgebreid.

Samengevat is er in veel gevallen geen sprake van grote veranderingen. De belangrijkste constatering is het ontstaan van enkele marginale clubjes met extreme denkbeelden en een grote geweldsfantasie, die mogelijk voor problemen zouden kunnen zorgen. Dat geldt zeker in de context van een klimaat waarin migranten en moslims stelselmatig als gevaarlijk en een bedreiging worden voorgesteld. Een klimaat, dat voor een klein deel door deze groepen wordt bepaald, maar wat voornamelijk op het conto van de PVV kan worden geschreven.