Dat de onrust rond de komst van grote groepen vluchtelingen naar Nederland koren op de molen van bestaande extreemrechtse organisaties is, is zacht uitgedrukt. Van neonazi’s tot aan de PVV komen rechtsextremisten in actie. Ze sluiten zich aan bij protesten, ze organiseren zelf acties en bemoeien zich met lokale initiatieven van boze buurtbewoners. Maar bovenal proberen ze deze onrust binnen hun eigen politieke straatje te kanaliseren, op zoek naar succes, steun en nieuwe aanwas. Maar daar blijft het niet bij. Naast bestaande extreemrechtse organisaties, ontstaan er ook nieuwe groepen, waarvan ‘Demonstranten Tegen Gemeenten’ (DTG) momenteel één van de actiefste is.
Waar komt DTG vandaan?
In september 2015 maakt de gemeente Enschede bekend dat er een asielzoekerscentrum (AZC) voor 600 personen gebouwd gaat worden bij een bedrijventerrein aan de oostkant van de stad. In de nabij gelegen wijk Dolphia ontstaat vervolgens onrust over dit besluit en worden er acties gevoerd . Een inspraakavond verloopt onrustig, er worden leegstaande huizen met leuzen beklad, er verschijnen spandoeken in de straten met teksten tegen vluchtelingen en tegen het gemeentebestuur, een wethouder wordt met de dood bedreigd en er worden varkenskoppen neergelegd bij het terrein waar het AZC moet komen. Eind oktober ontstaat vanuit de wijk de groep ‘Dolphia Tegen Gemeente’ (DTG) om het buurtverzet een gezicht te geven.
Op 31 oktober volgt een demonstratie georganiseerd door ‘AZC Alert Enschede’. Er komen ongeveer 400 personen af op dit protest tegen de AZC-plannen. De demonstranten worden toegesproken door PVV-Statenlid Edgar Mulder, Kamerlid Louis Bontes, raadslid Paul Meijer van Forza! Haarlemmermeer en Kim de Jong van DTG. DTG was naast deze spreekster ook ruim vertegenwoordigd bij deze demonstratie en herkenbaar aan shirts met de afkorting DTG en een logo van een pitbull. Er blijken echter niet alleen inwoners van Dolphia de straat op te zijn gekomen. Er zijn voorafgaand aan de demonstratie geruchten verspreid dat linkse tegendemonstranten, deels uit Duitsland, ook naar de stad zullen komen. Ook al blijkt daar op de dag zelf niks van te kloppen, het gerucht heeft wel het nodige effect. Groepen die om verschillende redenen zin hebben om op de vuist te gaan met tegendemonstranten komen namelijk ook op de demonstratie af. Het gaat deels om neonazi’s en hooligans van voetbalclub FC Twente. Samen willen DTG, hooligans en neonazi’s tijdens de demonstratie naar het stadscentrum optrekken om tegenstanders te zoeken of anders, bij gebrek aan tegenstanders, naar de burgemeesterswoning op te trekken. Dat wordt voorkomen door inzet van de Mobiele Eenheid en leidt tot een aantal relletjes met de politie waarbij neonazi’s, hooligans en de DTG-aanhang schouder aan schouder vooraan zijn te vinden. Uiteindelijk worden er zes demonstranten gearresteerd voor het brengen van de Hitlergroet, belediging en mishandeling.
Het is onduidelijk of er tijdens die demonstratie contacten zijn gelegd tussen DTG en groepen en personen van buiten Enschede. Maar het is wel een feit dat korte tijd na deze demonstratie DTG de vleugels uitslaat, in ambitie, in actieradius, in omvang en in ideologie. De eerste stap die wordt gezet is om ook buiten de eigen wijk en buiten Enschede van betekenis te worden. Daartoe wordt de groep omgedoopt van ‘Dolphia Tegen Gemeente’ naar ‘Demonstranten Tegen Gemeenten’, met dezelfde afkorting ‘DTG’ en dezelfde spandoeken en T-shirts. Met deze ambitie om uit te breiden werd tegelijkertijd ook de tweede stap gezet en wordt de actieradius vergroot. DTG-aanhangers bezoeken sinds november 2015 protesten tegen vluchtelingen, moslims en AZC’s in Hengelo, Oude Pekela, Cuijk, Duisburg (Duitsland), Apeldoorn en Amsterdam. De derde stap volgde daarna vanzelf, want de aanhang van DTG kwam al snel niet alleen meer uit Dolphia of Enschede, maar uit allerlei delen van Oost-Nederland. Dat het aantrekken van nieuwe aanhang ook andere politieke ideeën met zich meebracht bleek een vierde stap te zijn. Want met deze nieuwe aanhang werden naast Enschedeërs en hooligans nu ook neonazi’s binnengehaald.
Wie vormen DTG?
Voor het overzicht zullen we hier nu eerst de twee groepen bespreken die binnen DTG actief zijn, de oorspronkelijke Dolphia-groep en de aan DTG gelieerde neonazi’s.
De organisatorische kern van DTG wordt vanaf het begin tot op heden gevormd door Dolphia-bewoners Benno Wilmink, Raphael Marchese en diens verloofde Kim de Jong. Waarbij Wilmink de perswoordvoering doet, Wilmink en De Jong toespraken houden bij demonstraties en Marchese praktische organisatie bij acties op zich neemt. Daarnaast is ook een groep andere Enschedeërs vanaf het begin actief bij alle door DTG ondersteunde demonstraties.
Bij de eerste groep die zich van buiten de wijk Dolphia aansluit, melden zich direct een aantal personen met een uitgebreid c.v. in neonazistische kringen. Om te beginnen sluit Martijn Oelen uit Hengelo (‘Martijn Hengelo’) zich bij deze kerngroep aan. Oelen voert inmiddels ook regelmatig het woord tegenover de pers namens DTG. Vijf jaar geleden duikt Oelen echter voor het eerst op in de politiek. Hij vult zijn Hyves-profiel met hakenkruisvlaggen, het Horst Wessel-lied en oproepen tot deelname aan Duitse nazi-demonstraties. Verder wordt hij NVU-lid en loopt in die periode ook mee met diverse demonstraties van die partij, onder andere in Enschede. Die ambitie wordt beloond en Oelen is vanaf september 2011 anderhalf jaar lang bestuurslid van de Germaanse Jeugd in Nederland (GJN), de jongerenorganisatie van de NVU. Hij blijft tot medio 2013 actief bij de NVU.
Een andere Hengelose activist met sporen in de neonazi-scene, die al in die beginperiode opduikt bij DTG is Maikel Groothuis. Ook hij was in dezelfde periode als Oelen actief bij de NVU en liep samen met Oelen diverse NVU-demonstraties af. Ook bezocht hij samen met Oelen in 2012 een Duits oorlogskerkhof waar Duitse en Nederlandse SS’ers begraven liggen.
Een derde DTG-activist met wortels in de NVU is Arie Huisman uit Ede. In 2010 raakt Huisman betrokken bij de NVU en bezoekt vanaf dat moment ook regelmatig bijeenkomsten en demonstraties van die partij. Verder bezoekt hij ook een aantal neonazi-demonstraties in Duitsland. Arie Huisman blijft in ieder geval tot 2013 actief voor die partij. Maar ook in 2014 en 2015 geeft hij nog nadrukkelijk blijk van betrokkenheid bij de Nederlandse neonazi-scene. Hij bezoekt in die tijd bijvoorbeeld regelmatig de aan de NVU gelieerde huiskamerkroeg ‘De Nationalist’ in Ravenstein. Pal na Bevrijdingsdag 2015 (nog geen jaar geleden dus) bezocht hij met een groep neonazi’s een Duits oorlogskerkhof in Ysselsteyn om een krans te leggen bij graven van in de Tweede Wereldoorlog gesneuvelde Duitse soldaten en SS’ers.
Een vierde DTG-activist uit deze beginperiode is Wesley Hols uit Apeldoorn. Hols raakt in 2011 betrokken bij de NVU, maar was al vanaf 2006 geïnteresseerd in neonazistische rockmuziek. Net als Martijn Oelen wordt hij bestuurslid van de NVU-jongerenorganisatie, de GJN en blijft dat tot op de dag van vandaag. Vanaf 2012 is hij bij zo goed als alle NVU-acties en bijeenkomsten aanwezig geweest. Verder bezoekt hij regelmatig neonazi-demonstraties in Duitsland. In 2015 legde hij met andere neonazi’s kransen bij het graf van ‘Zwarte weduwe’ Rost van Tonningen en samen met Arie Huisman en anderen doet hij datzelfde op de Duitse oorlogsbegraafplaats in Ysselsteyn.
Om het beeld van de DTG-kerngroep compleet te maken moet er nog één DTG-activist genoemd worden die echter noch uit Dolphia komt, noch een neonazi is. Het gaat om Adé Jansen uit Nijmegen. Jansen is in deze context een beetje vreemde eend in de bijt. Hij komt namelijk voort uit de Fortuyn-stroming. Jansen was LPF-kandidaat bij de Kamerverkiezingen in 2002 en dook later nog op bij de extreemrechtse afsplitsing van de Fortuyn-stroming, Nieuw Rechts. Hij heeft dus, zoals gezegd, geen enkele achtergrond in het neonazisme. Bovendien beweert Jansen dat hij werkzaam is of is geweest bij de Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging (DKDB). Een man die je niet direct zou verwachten bij een actiegroep met een dergelijk extreem profiel. Toch is Jansen ook al vanaf een vroeg stadium betrokken geraakt bij DTG en was hij onder andere met de DTG-groep erg actief bij een demonstratie van Pegida in Amsterdam.
Wat doet DTG?
Niet alleen uit de achtergronden van de kernleden van DTG is hun affiliatie met neonazi’s te zien, ook uit hun activiteiten blijkt een voorkeur voor radicale groepen. Behalve deelname aan de demonstratie van AZC Alert in Enschede en een eigen demonstratie op 13 februari in Enschede, liep DTG een aantal acties van andere organisaties af in Nederland.
In december 2015 was DTG met een flinke delegatie aanwezig op een protest in Oude Pekela. Dat protest werd georganiseerd door de Kameraadschap Noord-Nederland (KNNL). Deze groep was tot voor kort actief onder de naam Divisie Noordland van het internationale Blood & Honour-netwerk en is nog steeds een uitgesproken neonazistische organisatie. Kim de Jong hield hier namens DTG een toespraak.
In januari 2016 sloot DTG zich aan bij een protest in Cuijk dat werd georganiseerd vanuit de – al eerder genoemde – neonazistische huiskamerkroeg ‘De Nationalist’. Opvallend detail is dat er van de twintig aanwezige demonstranten, dertien van DTG waren. Benno Wilmink van DTG hield hier een toespraak.
Een week later voegden DTG-activisten zich in Apeldoorn bij een demonstratie van de extreemrechtse actiegroep Pegida. Ook hier spreekt Kim de Jong de demonstranten toe. Benno Wilmink staat de pers te woord.
En tenslotte dook er een groep zeer militante DTG-activisten op bij een Pegida-demonstratie in Amsterdam in februari 2016.
Wat is risico van Demonstranten Tegen Gemeenten?
DTG doet zich voor als een redelijk neutrale groep boze, bezorgde of bange burgers die veiligheid willen voor hun vrouwen en kinderen en weliswaar tegen AZC’s in hun omgeving zijn, maar wel vinden dat Nederland open moet staan voor ‘echte vluchtelingen’. Achter die prietpraat gaat echter een heel ander profiel schuil.
Tijdens demonstraties (de voornaamste bezigheid van de groep) blijkt de DTG-aanhang voor een belangrijk deel te bestaan uit testosteronbommen die met moeite door de eigen ordedienst in het gareel kunnen worden gehouden. Deze aanhang is explosief en intimiderend aanwezig bij demonstraties en zoekt daarbij fanatiek de confrontatie met politie en politieke tegenstanders. Datzelfde beeld komt naar voren uit berichten van de DTG-aanhang op hun facebook-pagina. Daar wordt op grote schaal opgeroepen tot het gebruik van allerlei vormen van geweld.
Alleen al vanwege het hooliganeske beeld moge het al duidelijk zijn dat DTG een stuk extremer is dan een nette actiegroep, zoals de DTG-woordvoerders zichzelf graag (en met enig succes) presenteren. Maar naast dit hooligan-karakter spoort ook de ideologische oriëntatie van de groep geenszins met hun poging om netjes over te komen. Dit blijkt ten eerste uit de aanwezigheid van mensen met uitgebreide – recente – geschiedenissen in het neonazistische circuit binnen de kerngroep van DTG. En dat beeld wordt, ten tweede, versterkt door de expliciet neonazistische en extreemrechtse organisaties waar samenwerking mee wordt gezocht bij demonstraties. De groep blijkt er veel radicalere intenties op na houdt dan ze aan het brede publiek willen laten lijken.
Een gevalletje wolf in schaapskleren dus.
Naschrift
Binnen een half jaar na oprichting gaat DTG aan zichzelf ten onder. Eind februari 2016 (een week of twee na publicatie van dit artikel) gooien vijf mannen molotovcocktails naar een moskee in Enschede. Twee weken na deze aanslag loopt DTG-kopstuk Jeroen Banda over naar de concurrerende Dutch Self Defense Army (DSDA). Snel daarna worden er interne “strubbelingen” bij Banda thuis besproken. Vier DTG-leden worden hier door de politie aangehouden. Zij worden verdacht van het vernielen van de voordeur van Jeroen Banda. In de maand erop worden vijf leden van DTG, waaronder Banda, door de politie opgepakt vanwege de molotovcocktails. Zij worden veroordeeld tot jarenlange gevangenisstraffen op basis van terrorismewetgeving.