Deze tekst is onderdeel van onderzoeksresultaten kwartaal 1 ’23 Van grote demonstraties naar boekverbranding. Rond 2015 was er in West-Europa heel veel onrust en angst over grote aantallen vluchtelingen, die naar Europa kwamen uit de Syrische burgeroorlog. Die angst en onrust werden versterkt door een aantal grote en dodelijke aanslagen door IS-aanhangers in onder andere… Lees verder
Haarlemmermeer Forza! Nederland is een uiterst rechts Fortuynistische partijtje dat sinds 2010 vertegenwoordigd is in de gemeenteraad van de verzamelgemeente Haarlemmermeer. Ze begonnen met drie raadsleden, maar 2012 was een roerig jaar waarin het ene raadslid Forza! verliet en het voormalige Trots op Nederland-raadslid Conny de Bree zich bij hen aansloot. De kern van de… Lees verder
Bergen op Zoom Lijsttrekker Ton Linssen (1952) van zijn partij Lijst Linssen heeft zich vaak verdedigt. Hij stelt dat zijn partij helemaal niet extreemrechts of racistisch is. Als wethouder werkt Linssen in Bergen op Zoom samen met een brede coalitie met VVD en PvdA. Bij de Lijst Linssen zijn zowel afvallige SP’ers als Wildersfans welkom,… Lees verder
Extreemrechts en wapens, dat lijkt een bijzonder ongelukkige, zo niet levensgevaarlijke combinatie. Vooral nu de Noorse massamoordenaar Anders Breivik en de Duitse seriemoordenaars van de Nationalsozialistische Untergrund (NSU) laten zien waar gewapende rechtsextremisten toe in staat zijn. En toch lijkt de Nederlandse overheid in de vorm van politie en AIVD het wapenbezit van Nederlandse rechtsextremisten… Lees verder
Met het verlopen der jaren zie je soms mensen komen bovendrijven in het extreem-rechtse wereldje, waar je dat niet direct van verwacht. Leeftijd speelt in die gevallen vaak een belangrijke rol. Bij veel groepen met een tegendraads karakter (denk aan criminelen) is de leeftijd van de deelnemers meestal begrensd tussen 15 en de 25. Ook… Lees verder
Mussolini-fan, SS-bewonderaar en Tweede Kamerlid Centrumdemocraten steunen Wilders De Partij voor de Vrijheid van Geert Wilders doet in maart mee aan de Provinciale Statenverkiezingen in alle provincies. Sinds de oprichting probeert de PVV tuig, onruststokers en bekende rechtsextremisten buiten de deur te houden. Dat dit niet eenvoudig is, bleek de afgelopen maanden. De ene na… Lees verder
De bewijslast tegen Van der Kooi berustte op een aantal verschillende zaken. Ten eerste is er een video-opname van een bewakingscamera van een half uur voor de brandstichting. Op die opname staat een man op een fiets. Deze man droeg een muts met oorwarmers (midden in de zomer) en had bovendien achterop zijn fiets een… Lees verder
De afgelopen jaren keken wij regelmatig naar vertegenwoordigers van de “nieuwe politiek”, om te onderzoeken of er ook sprake was van rechtsextremisten die zich hierbij aansloten. Wij keken naar Leefbaar Nederland, de LPF en allerlei partijtjes die zich hiervan afsplitsten. Het is dus interessant om eens te kijken hoe het er nu mee staat. De… Lees verder
De Nederlandse Volksunie (NVU) neemt in vijf gemeentes deel aan de verkiezingen. Niet eerder deed deze nationaal-socialistische partij in zoveel plaatsen mee. Van een groei bij de NVU is echter geen sprake. Nationaal Socialisme De NVU is een uitgesproken extremistische partij. Strenge rassenwetten, antisemitisme en een nationaal-socialistische eenheidsstaat maken deel uit van het gedachtegoed van… Lees verder
(We hebben van alle fora alleen zijn postings op Stormfront ter illustratie er bij gezet. Anders zou het helemaal onoverzichtelijk veel worden. Maar hij heeft dus ook veel op andere fora gepost.) 01-09-2004 Schrijft op Stormfront: “deze jongeren verzetten zich tenminst nog actief tegen de destructieve ontwikkelingen in ons land als islamisering en verzwarting in… Lees verder
Achter de schermen van Venray Het is begin april 2005 en het Noord-Limburgse stadje Venray krijgt zijn five minutes of fame. Op een zaterdagmiddag wacht een groep jongeren op de aanvang van een Hardcorefeest. Uit deze groep, vergrijpt een aantal zich aan de Turkse moskee. In reactie daarop keert een groep Turkse jongeren zich tegen… Lees verder
Midden jaren negentig waren gabbers hot news. De keiharde muziek, opzichtige kledingstijl, de grote hoeveelheden drugs, maar vooral de populariteit van de subcultuur zorgde voor grote mediabelangstelling. De publicaties gingen vaak over het negatieve karakter van de scene: het drugsgebruik, maar ook de vermeende extreemrechtse ideeën van Gabbers. Na de moord op Theo van Gogh… Lees verder
In de nacht van 7 op 8 november is een bomaanslag gepleegd op de islamitische basisschool Tarieq Ibnoe Ziyad in Eindhoven. Ook op andere plaatsen in het land vonden gewelddadige acties plaats tegen islamitische doelen in de dagen na de moord op Theo van Gogh. De basisschool in Eindhoven is een geval apart. Niet alleen… Lees verder
Het was zaterdag vijftien jaar geleden dat Theo van Gogh werd vermoord. Op straat in Amsterdam werd hij vooral herdacht door anti-islamactivisten, ‘s avonds aan het Spui onder anderen door burgemeester Halsema.
Wie het radicalisme en extremisme in de samenleving wil begrijpen en daarbij alleen op de islam focust, ziet belangrijke oorzaken over het hoofd. Zoals getraumatiseerde jongeren die zich sociaal geïsoleerd voelen.
Jonge Nederlanders met een migratieachtergrond merken hoe het publieke debat de afgelopen decennia is veranderd. Politici normaliseren xenofobie, kranten dragen bij aan negatieve beeldvorming over moslims en op sociale media regent het racistische commentaren. Met eigen data-onderzoek bracht De Groene Amsterdammer die verschuiving in kaart.
Een extreem-rechtse groepering waarvan een groot aantal leden hoger opgeleid is, hebben we in Nederland lang niet gezien. Opvallend, vindt ook de AIVD. Wat is Erkenbrand, waar staat het voor en wie zijn de mensen erachter?
Dertien jaar geleden werd Theo van Gogh vermoord in de Linnaeusstraat. Anno 2017 komt er nog steeds een clubje mensen bijeen om het vrije woord – waarvan Van Gogh het boegbeeld was – te vieren en de regisseur te eren.
Dankzij een moslimgroep kan de Amerikaanse vriendin van Geert Wilders in New York reclame maken voor haar film over de Nederlandse islamcritici Theo van Gogh, Ayaan Hirsi Ali en Geert Wilders.
Geert Wilders may be more popular than ever. His Party for Freedom (PVV) is in the running to become the largest in the Dutch parliament after elections on March 15. His ideas about the threat posed by Islam, long on the fringes of debate, are gaining traction in both Europe and the United States.
Since the evening in 2004 when policemen arrived unannounced to escort him and his wife to safety, Geert Wilders has lived in safe houses under 24-hour guard to protect him from Islamist militants who threatened to kill him.
Film-maker Theo van Gogh had been shot, stabbed and nearly beheaded by a militant Islamist earlier that day, and Wilders, another prominent critic of Islam, was seen as a likely next target.
Tijdens een debat in De Balie pleitte publicist Bernadette de Wit, in het publiek, voor het deporteren van ‘beroepsmoslims’. Hoe is het zo ver gekomen met deze voorvechter van het vrije woord?
Wat een enge toestand in De Balie eergisteravond. Tijdens een debat met de omineuze titel ‘Waarom haten ze ons eigenlijk?’ suggereerde een vrouw die in het publiek zat dat in elk westers land niet meer dan een of twee procent moslims zou moeten wonen. ‘Dat vertaalt zich dan in minder moslims in Nederland.’
Geert Wilders heeft zijn vervolging deels te wijten aan een door hemzelf gesteunde motie. Hij steunde in 2005 een oproep aan het Openbaar Ministerie (OM) om haatzaaien, racisme en discriminatie intensiever te vervolgen. De achterliggende gedachte was: radicalisering en jihadisme onder moslimjongeren voorkomen.
Het Openbaar Ministerie wil Raffie Chohan (64) vervolgen voor haar anti-islam-uitspraken tijdens een Pegida-demonstratie in Utrecht. De eis: een geldboete van 1000 euro, voor ‘het aanzetten tot haat’. Chohan is een relatief nieuw gezicht in het radicaal-rechtse verzet. Wie is zij?
Tamara Wulffelé (34) was fan van Pim Fortuyn, werkte nauw samen met Geert Wilders en is nu gegrepen door de journalistiek. Zij vergaart en verspreidt op eigen houtje berichten voor wantrouwend Nederland. Zo houdt ze het vuur brandend.
De linkse elite is nu net zo blind voor de islam als ze destijds voor het communisme was. Ook in zijn tweede boek, over Zuid-Afrika, draagt PVV-Kamerlid Martin Bosma dit credo uit.
Anti-apartheidsactivist Klaas de Jonge bereidde aanslagen voor op Zuid-Afrikaanse raffinaderijen en leerde bij de Stasi alles over ‘communicatie in oorlogstijd’. Loe de Jong, PvdA-lid en directeur van het Riod, vond het liquideren van verraders door het ANC logisch, dat deed het verzet in de Tweede Wereldoorlog toch ook?
De arabist en Europarlementariër Hans Jansen is vanochtend overleden. Hij is 72 jaar oud geworden.
Joram van Klaveren (36) stapte een jaar geleden uit de PVV. Met de nieuwe partij Voor Nederland (VNL) wil hij meedoen aan de volgende verkiezingen. Binnenkort wordt bekend wie de lijsttrekker wordt. ‘Een grote naam’, belooft Van Klaveren.
Een kleine herdenking van Theo van Gogh in Amsterdam trekt ongeveer acht mensen, waaronder enkele extreemrechtse activisten zoals iemand van Pegida.
Een handjevol rechtse activisten houdt in Amsterdam een Theo van Gogh herdenking. Dit is georganiseerd door mensen van de Stichting Beeld van Pim en De Vrienden van Pim Fortuyn. Uit Duitsland komen mensen van de Bürgerbewegung Pax Europa en ze leggen een krans.
Een nieuwswebsite meldt dat Voor Nederland ‘deze week’ een herdenking voor Theo van Gogh heeft gehouden in het partijkantoortje. Hiervoor is een controversiële Amsterdamse kunstenaar uitgenodigd om zijn omstreden werk over onder meer de islam daar te exposeren. De kunstenaar houdt ook een toespraak over de islam, Ayaan Hirsi Ali, Theo van Gogh en Pim Fortuyn. De kleine kamer staat vol met journalisten en sympathisanten.
Een klein gemengd gezelschap van Identitair Verzet, Beeld voor Pim, Vrienden van Pim en de Pim Fortuyn Foundation herdenken Theo van Gogh in Amsterdam. Identitair Verzet laat een sticker achter waar op staat ‘Stop Islamterreur’. Er zitten linten aan met de tekst ‘Niet vergeten, niet vergeven’.
Ook Voorpost heeft ergens een Theo van Gogh-herdenking, maar het lijkt alsof dit op een andere locatie is.
De afgelopen jaren heeft het extremistische landschap in Nederland zich sterk ontwikkeld. Waar in de publieke beeldvorming de nadruk lang heeft gelegen op het jihadisme, zijn de laatste jaren andere vormen van extremisme sterker op de voorgrond getreden. Sinds de uitbraak van de coronapandemie in 2019 zijn toenemende verharding en verdeeldheid van het maatschappelijke en politieke debat zichtbaar. Antioverheidssentimenten worden explicieter publiekelijk geuit, bijvoorbeeld in relatie tot het corona- en stikstofbeleid. Bovendien lijken meer mensen online te radicaliseren onder invloed van complotdenkers en/of radicaal- en extreemrechtse groeperingen.
De NCTV heeft over de rechts-extremistische geweldsdreiging gepubliceerd sinds de verschijning van het eerste Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) in 2005. Hierbij wordt breed gekeken
naar alle dreigingsontwikkelingen die in potentie kunnen leiden tot terroristisch geweld. De geschiedenis, maar ook de actualiteit, toonden aan dat terroristisch geweld niet beperkt blijft tot
jihadisme. Ook in de Nationale Contraterrorisme Strategie 2016-2020 staat dat rechts-extremisme de bijzondere aandacht heeft van de NCTV.1 Het rechts-extremisme raakte niettemin in de
beeldvorming vaak ondergesneeuwd door het jihadisme. Dit is in belangrijke mate ook begrijpelijk omdat de jihadistische geweldsdreiging, in ieder geval in Nederland, het laatste decennium de
bepalende factor is geweest in het dreigingsbeeld terrorisme.
De NCTV publiceerde om deze reden de laatste jaren ook diverse fenomeenstudies op het vlak van jihadisme (bijvoorbeeld ‘Minderjarigen bij ISIS’ uit 2017). Nieuwe binnenlandse en buitenlandse gebeurtenissen en ontwikkelingen op het vlak van rechts-extremisme en rechts-terrorisme zorgen ervoor dat het fenomeen de laatste jaren aan relevantie heeft gewonnen voor het dreigingsbeeld.
Two-thirds of younger people in liberal democracies such as the US, Britain and the Netherlands believe that it is not essential to live in a democracy. About the same percentage of millennials (those born since the early 1980s) would not regard a military takeover as illegitimate per se, if the government was deemed incompetent or failing, according to a study by the political scientists Yascha Mounk and Roberto Stefan Foa. Older age cohorts are more supportive of democratic principles, but their support has been waning over the last decade as well.
Voor u ligt de eerste actualisering van de ‘factsheet extreemrechts in Nederlandse gemeentes’, waarin een actueel beeld wordt geschetst van de in Nederland actieve extreemrechtse organisaties. Deze factsheet moet inzicht geven in de omvang, regionale spreiding, betekenis en betrok- kenheid bij geweldsincidenten van de verschillende extreemrechtse organisaties in Nederland. De samenstelling van de lijst met organisaties en de gepresenteerde feiten over deze organisaties zijn verza- meld in het kader van het Monitorproject Racisme, Antisemitisme en Extreemrechts Geweld in Nederland . De keuze om bepaalde organisaties wel en niet op te nemen volgt de defnitie en afbakening die binnen dat project wordt gehanteerd. Deze factsheet is in opdracht van de Expertise-unit Sociale Stabiliteit (ESS) van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid geschreven. De verant- woordelijkheid voor de inhoud ligt bij de auteur.
Het behoeft geen betoog dat de periode 1998-2012 in de Nederlandse politiek op zijn minst ‘dynamisch’ te noemen is. De opkomst en neergang van de LPF en TON; de moorden op Pim Fortuyn en Theo van Gogh; de opkomst van de PVV; de groei van de SP; de gevolgen van 9/11; de financiële crisis en het referendum over Europa zijn maar enkele van de ontwikkelingen en gebeurtenissen in deze periode. Ook wordt vaak gesproken over de toegenomen wispelturigheid van de Nederlandse kiezer en over de mate van vertrouwen en interesse in de parlementaire politiek. Met het afronden van het Nationaal Kiezers- onderzoek (NKO) 2012 is het dan ook tijd deze periode te duiden vanuit het perspectief van de kiezer. Hierbij wordt (onder andere) gebruikgemaakt van data uit de NKO’s van 1998-2012. In Rumoer: Nederlandse kiezers en politiek na 1998 worden drie thema’s uitgelicht die in deze periode van belang zijn: Europa en Europese integratie; het immigratie- en integratiedebat; de financiële crisis, de verzorgingsstaat en hun relatie tot (inter)nationale solidariteit. Daarnaast is er aandacht voor het Nederlandse electoraat, in het bijzonder voor de ‘zwevende’ kiezer (kiezers lijken steeds minder honkvast te zijn) en voor de mate van vertrouwen en interesse in de Nederlandse politiek en het democratische systeem.
Dit onderzoeksverslag gaat over risico en bescherming in verband met discriminatoire incidenten bij moskeeën. Uit het boek ‘Islamofobie en Discriminatie’1 kwam al naar voren dat het bredere beeld van toenemende islamofobie in Nederland samenging met het vaker voorkomen van geweld en incidenten bij moskeeën. Het aantal geregistreerde gevallen liet een continuïteit zien met periodes waarin het piekte, afhankelijk van de omstandigheden. Dit was bijvoorbeeld het geval na de aanslagen op het WTC in New York op 11 september 2001 en na de moord op van Gogh in november 2004. In 2014 werden voor het eerst moskeeën zelf gevraagd naar hun ervaringen op dit gebied.2 Gecombineerd met de gegevens uit andere bronnen hadden we hiermee weliswaar geen compleet maar wel een aannemelijk beeld over discriminatoire agressie en geweld tegen moskeeën in Nederland. Dit beeld is samengevat als volgt. Van de naar schatting 475 moskeeën in Nederland heeft meer dan een derde (39 %) in de afgelopen tien jaar te maken gehad met één of vaak meerdere voorvallen van discriminatoire agressie en geweld. Vernieling, bekladding met discriminatoire leuzen, (pogingen tot) brandstichting, dreigbrieven en het ophangen van een varkenskop behoren tot de meest voorkomende incidenten. Een deel van deze moskeeën maakte zulke incidenten
minstens jaarlijks of zelfs vaker mee. 30% van de moskeeën heeft geen voorvallen van discriminatoire agressie en geweld meegemaakt. Van 29% van de moskeeën is niet bekend of zij dit soort ervaringen hebben gehad.
In het navolgende komen alle klassiek extreemrechtse organisaties die in 2013 actief waren in Nederland kort aan de orde. Nederland kent verschillende extreemrechtse groepen. Die onderscheiden zich lang niet allemaal langs ideologische lijnen. Vaker gaat het om groepen die zich van andere groepen onderscheiden door onderlinge ruzies, incompatibilité d’humeur en persoonlijke conflicten. Maar deze verschillende groepen zijn wel in twee ideologische categorieën in te delen. We maken een onderscheid tussen identitaire formaties, die zich vooral beroepen op een Nederlandse identiteit, en neonazi’s, die zich meer richten op de oude nationaalsocialistische idealen van het Derde Rijk. Na de bespreking van de ontwikkelingen rond deze groepen in 2013 geven wij een beredeneerde schatting van het aantal leden van genoemde formaties. Tot slot kijken we kort naar de veranderende interactie in 2013 tussen klassiek extreemrechtse formaties en de Partij voor de Vrijheid (PVV).
Op 22 juli 2011 richtte een Noorse islamofobe rechtsextremist1 een bloedbad aan onder jonge sociaaldemocraten op het eiland Utoya bij Oslo. Er vielen tientallen doden en gewonden. Ook plaatste hij bommen bij Noorse regeringsgebouwen waarbij eveneens doden vielen. De dader handelde uit ideologische motieven: hij wilde een einde maken aan de islamisering van Noorwegen en degenen die hij daarvoor verantwoordelijk hield treffen. Zijn aanslag was politiek van karakter. Hij richtte zich niet alleen tegen een jonge multiculturele generatie en het toekomstige partijkader onder hen, maar evenzeer tegen de instellingen van de Noorse democratie, tegen de basiswaarden van diversiteit en openheid.2 Voor zover bekend verrichtte de schutter zijn daden als eenling. Wel maakt hij in zijn motieven en standpunten deel uit van een breder, vooral virtueel netwerk dat zich richt tegen islam/moslims. Dit blijkt onder meer uit het door hem opgestelde en breed verspreide manifest met zijn vele verwijzingen. Het gaat hier om een islamofobe ideologie die wereldwijd door veel mensen en bewegingen wordt gedeeld en verspreid, vooral via de nieuwe media. Een belangrijk deel van deze (virtuele) beweging wijst niet alleen naar de islam/moslims bij de constructie van een vijandbeeld, maar houdt daarnaast de sociaaldemocratie verantwoordelijk voor de vermeende islamisering van Europa. Deze ideologie komt in verschillende varianten voor. Er zijn extremistische versies, extreme versies en gematigde varianten.
In the public discourse dominating the Netherlands after 1945, anti-Semitism and racism – two of the basic elements of (“classical”) right-wing extremism – have tended to be seen as uncharacteristic of Dutch society.1According to many experts, this is attributed to Dutch experiences in the Second World War, as the Netherlands saw the largest percentage of national Jewish populations in Europe killed, after Poland. A guilt complex related to Dutch behaviour during the War has led to what is often called “the basic consensus” on what is “bad” and “good” in Dutch society.
Imagine a pamphlet announcing that the “Muslim Fifth Column is taking over Europe. We will soon be living in Eurabia under sharia law.” Or imagine a pamphlet saying that the “world conspiracy of Jews, this dirty vermin that keeps on returning to pollute our societies, has taken control of the banks and industry again.” In the Netherlands, both pamphlets would provoke public outcry against the authors, since the year is 1989 and we have just stepped out of our time machine to witness the ensuing protest marches and the imminent arrest of the neo-Nazis who distributed these pamphlets. Those were the good old days when the extreme right was small, when mainstream racism and anti-Semitism did not openly exist, and any word or sign of discrimination was immediately attacked by anti-racists, anti-fascist groups and all loyal democrats. In those days, support for the rights of economic immigrants, or guest workers, as they were called back then, was the norm and not the exception. In Western Europe everybody on the left side of the political spectrum had faith in a future of equality and freedom from discrimination, while those on the right who kept silent were branded as racists, or at least apologists. During the 1980s, anti-racist and anti-fascist groups built up considerable popular support, to the extent that anti-racism in the Netherlands became the norm and any dissenting voice was immediately labelled racist or fascist.
Deze rapportage gaat over jongeren en jongvolwassenen die betrokken zijn geraakt in extreemrechtse bewegingen en er vervolgens weer uitstapten. Het is tot stand gekomen op basis van onderzoek waarin de eigen levensverhalen van de betrokkenen een centrale plaats innemen. Het extreemrechtse veld in Nederland is de afgelopen decennia aan grote verandering onderhevig geweest. Terwijl extreemrechts zich in de jaren tachtig en negentig grotendeels via politieke partijen manifesteerde, kwam deze politieke oriëntatie het afgelopen decennium vooral
tot uiting op internet en daarnaast op een meer diffuse wijze in straatactivisme.
Geert Wilders. Tovenaarsleerling leest als een politieke thriller, maar is in werkelijkheid een nauwkeurige en goed gedocumenteerde beschrijving van de politieke carrière van Geert Wilders. Zijn succesvolle loopbaan als fractieassistent bij de vvd, die hem in 1998 een Kamerzetel zou opleveren, verliep aanvankelijk op een volstrekt normale manier. Pas na de komst van Ayaan Hirsi Ali in de vvd-fractie en haar komeetachtige politieke carrière en na de beestachtige moord op Theo van Gogh, nam het leven van Geert Wilders een spectaculaire wending. Hij werd, samen met Hirsi Ali, plotseling een zwaar bewaakte Nederlander. Vlak voor de moord op Van Gogh had hij de vvd verlaten, en tot aan de Kamerverkiezingen van 2006 geloofden weinigen dat zijn alleingang een succes zou worden. Na de première van Fitna werd hij niet alleen de zwaarst bewaakte politicus van Europa, maar ook de bekendste Nederlander buiten Nederland. Wat verklaart zijn enorme electorale aantrekkingskracht _ en wat beweegt hem? Deze politieke biografie geeft verklaringen, maar geen oordelen. Het boek laat de beoordeling aan de lezer.
Het onderzoek naar extreemrechts en rechts-extremisme in Nederland is het langstlopende onderzoek van de AIVD en zijn voorgangers. In deze publicatie presenteert de AIVD de huidige stand van zaken in Nederland op basis van de resultaten van dat onderzoek.
Het onderzoek van de AIVD laat zien dat de dreiging van extreemrechts en rechts-extremisme
tegen de democratische rechtsorde in Nederland gering is. De beweging wordt gekenmerkt door een kleine achterban, onderlinge onenigheid en persoonlijke animositeit, ideologische
verschillen van inzicht en organisatorische fragmentatie. Niettemin is de dreiging die
aan extreemrechts en rechts-extremisme wordt toegeschreven vaak veel groter. Er
bestaat een verschil tussen de feitelijke en de veronderstelde dreiging.
Deze publicatie beschrijft de feitelijke dreiging van extreemrechts en rechts-extremisme
in Nederland, en de dreigingen die daarmee samenhangen, zoals die uit onderzoek van de AIVD zijn gebleken. Het is een van de middelen die de AIVD inzet om samenleving,
politiek en bestuur te informeren zodat deze kunnen komen tot een respons op de dreiging die recht doet aan de aard, ernst en omvang ervan.
Lees verder in de publicatie
De problematiek van racistische en extremistische uitingen onder jongeren heeft omstreeks 2004 en vooral na de moord op Theo van Gogh – 2 november 2004 – een hoge vlucht genomen. Ook in 2005 hebben zogenoemde ‘Lonsdalejongeren’ vrijwel dagelijks in de publicitaire belangstelling gestaan.1 Niet zelden ging de aandacht daarbij uit naar interetnische confrontaties.2 Deze vorm van geweld is in de periode van 2002 tot 2006 gestaag toegenomen en dit was voor een belangrijk deel toe te schrijven aan het opkomende verschijnsel ‘Lonsdalejongeren’. Van diverse zijden is getracht aan de problematiek van extreemrechtse
jongerengroepen het hoofd te bieden.
In fullcolour laten Alert! en Kafka zien wat voor symboliek er in en op kleding door extreemrechtse jongeren in Nederland gebruikt wordt en door middel van welke woorden en getallencombinaties zij naar de buitenwereld en elkaar communiceren dat zij er racistische denkbeelden op na houden. Ook achtergrond als de geschiedenis van skinheads in Nederland, de opkomst van gabbers en nog veel meer. Een must voor iedereen die professioneel of vrijwillig bezig is met deze jongeren. De brochure is april 2008 in een herziene editie verschenen.
Fortuyns befaamde slogan ‘Ik zeg wat ik denk’ heeft de laatste jaren niet
alleen op grote schaal navolging gekregen, maar ook geleid tot felle discussies
over de grenzen van de vrijheid van meningsuiting. Begin 2006, tijdens
de wereldwijde ophef over de Deense ‘Mohammed-cartoons’, pleitte vvd-
Kamerlid Ayaan Hirsi Ali voor ‘het recht op beledigen’.1 Een van de Deense
prenten was een afbeelding van de profeet Mohammed met een tulband in
de vorm van een bom met aangestoken lont. Deze spotprent kreeg in 2008
een hoofdrol in de film van Wilders, Fitna, die al evenzeer heeft geleid tot
verhitte discussies over de grenzen van de vrijheid van meningsuiting. Dat
die grenzen opgeschoven zijn en dat er meer gezegd kan worden dan voorheen
lijkt wel duidelijk. Een treffende illustratie is de opschudding over de
politie-inval in mei 2008 bij een Nederlandse cartoontekenaar ‘Gregorius
Nekschot’ die jarenlang de islam op de korrel heeft genomen. De aanhouding
van de cartoonist, die ervan verdacht werd de discriminatieverboden
te hebben geschonden, wekte grote publieke en politieke verontwaardiging.
Spotprenten zouden moeten kunnen, zo werd alom betoogd, ongeacht
hun inhoud. De vraag waar de grenzen van vrije meningsuitingen dan
wel zouden moeten liggen, bleef op de achtergrond. Wel is in discussies
gedurende de laatste jaren steeds vaker betoogd dat de grens zou moeten
worden getrokken bij aanzetten tot geweld.
Maar, zo zeggen anderen, ook zonder aanzetten tot geweld kan grote
schade worden berokkend, want de verruimde uitingsvrijheden zijn van
invloed op het vóórkomen van intolerantie en discriminatie. Als argument
voor deze stellingname worden indicaties voor een tamelijk hoog niveau
van islamofobie in Nederland aangehaald. Uit enquêteonderzoek blijkt
dat meer dan de helft van de Nederlandse, niet-islamitische schoolgaande
veertien- tot zestienjarige jongeren negatief staan ten opzichte
van moslims.2 Als een van de oorzaken wordt negatieve beeldvorming
genoemd: ‘negatieve stereotypen van moslims en negatieve clichés van
de islam, negatieve berichten van ouders en de beste vriend of vriendin
over moslims en de islam, en de overtuiging dat moslims een bedreiging
vormen voor de veiligheid een belangrijk effect op de attitude’.
Lees verder in de monitor
Dit is de negende geweldsrapportage van de Monitor Racisme & Extremisme, uitgevoerd door de Anne Frank Stichting en de Universiteit Leiden. Het project wordt gesteund door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Zeven maal werd deze rapportage gepubliceerd als onderdeel van een brede rapportage en een keer, in 2003, waren de geweldscijfers aanleiding om een eigenstandige publicatie in de vorm van een cahier uit te brengen.
Dit is de eerste keer dat we een eigenstandige digitale rapportage naar buiten brengen over dit onderwerp. Directe aanleidingen daarvoor zijn de lancering van de website van de Monitor Racisme & Extremisme in 20061 en de succesvolle samenwerking met het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD). Deze samenwerking maakt het mogelijk om in korte tijd beter materiaal voorhanden te krijgen. Daardoor was het mogelijk om tot een goede, gesystematiseerde rapportage met cijfers over 2006 te komen. Het lijkt ons zinvol om deze rapportage nu te publiceren en niet te wachten tot een nieuwe brede rapportage, die naar verwachting eind 2008 zal verschijnen.
Deze rapportage bevat ons verslag van onderzoek naar racistisch en extreemrechts geweld in het jaar 2006.
Lees verder in de monitor
Dit is het verslag van een onderzoek naar de identiteit van Lonsdale-jongeren in de gemeente Werkendam. Aanleiding tot dit onderzoek zijn de structurele klachten van discriminatie en extreemrechtse uitingen door jongeren uit deze gemeente. Het onderzoek is tot stand gekomen in samenwerking met Bureau Discriminatiezaken Midden en West Brabant en Palet, steunpunt voor multiculturele ontwikkeling in Noord-Brabant. In het onderzoek is getracht inzicht te krijgen in de identiteit van Lonsdale-jongeren. Identiteit wordt geconstrueerd op uiteenlopende manieren en door uiteenlopende betrokkenen. Het bestaat uit ascriptieve en zelfascriptieve aspecten, dat wil zeggen de identiteit die mensen respectievelijk aan anderen en aan zichzelf toekennen. In dit onderzoek zijn dan ook beide aspecten onderzocht. Hiervoor is een kwalitatief onderzoek uitgevoerd, waarbij gebruik is gemaakt van data-triangulatie. Data verkregen uit documenten, observaties en interviews zijn gecombineerd gebruikt om de centrale onderzoeksvraag te beantwoorden.
Er zijn in totaal 66 krantenartikelen geanalyseerd om te onderzoeken welk beeld kranten hebben van de identiteit van Lonsdale-jongeren. Hieruit is naar voren gekomen dat de kranten een stereotype beeld van Lonsdalers construeren, dat wordt aangepast in meer extreme of meer gematigde zin afhankelijk van de sociaal-maatschappelijke context. Het stereotype beeld is dat Lonsdale-jongeren negatieve denkbeelden hebben over allochtonen en dat ze zich door hen bedreigd voelen. Daarnaast worden de Lonsdalers extreemrechtse sympathieën en nationalistische gevoelens toegeschreven.
Met de Monitor Racisme & Extremisme wordt beoogd uiteenlopende vormen van racisme, extremisme en antisemitisme — en reacties op deze verschijnselen — te
volgen en daarover periodiek te rapporteren. Allereerst wordt er gekeken naar de verschijnselen: op welke wijze doen racisme, extremisme en antisemitisme zich in de Nederlandse samenleving voor. Hierbij kan worden gekeken naar de uitingsvorm, bijvoorbeeld politiek georganiseerd racisme, en naar de uitsluitingsvorm, bijvoorbeeld horecadiscriminatie. Sommige verschijnselen beperken zich naar hun aard niet tot het Nederlandse territoir, zoals discriminatie via het internet. In dergelijke gevallen wordt de extraterritoriale context meegenomen. Vast patroon in het monitoronderzoek is dat geprobeerd wordt zo goed als mogelijk verschillende soorten slachtoffers en daders te identificeren. Deze exercitie kan betrekking hebben op zowel autochtonen als allochtonen, waaronder laatstgenoemden zich weer laten opdelen in diverse minderheidsgroepen. De respons op racisme, extremisme en antisemitisme kan verschillend van aard zijn, van educatief tot juridisch. Veelal is de aard van de respons afhankelijk van de verschijningsvorm van de discriminatie, de categorie slachtoffers en de achtergrond van de daders. Bovendien kunnen sommige vormen van respons naast elkaar functioneren of elkaar zelfs versterken. Het periodiek monitoren van de verschijnselen, de slachtoffers, de daders en de respons dient meerdere doelen. Op deze wijze wordt getracht een bijdrage te leveren aan het inzicht in de bestrijding van racisme, extremisme en antisemitisme. Bovendien vindt accumulatie van kennis plaats door de vaste systematiek en de periodiciteit van het onderzoek. Tot slot wordt ook een beeld verkregen van ontwikkelingen op de lange termijn en worden op basis van ervaringen uit het verleden suggesties gedaan voor oplossingen in de toekomst.
Lees verder in de monitor
RECHTS-EXTREMISME
De MIVD verricht onderzoek naar rechts-extremistische organisaties en personen. Voor de
MIVD staat hierbij centraal of de veiligheid van de krijgsmacht door organisaties of personen
in gevaar wordt gebracht. Concreet richt het onderzoek zich op het onderkennen van personen bij Defensie die het rechts-extremistische gedachtegoed aanhangen en uitdragen. Uit onderzoek moet blijken in hoeverre zij gelieerd zijn dan wel (actief) steun geven aan rechts-extremistische organisaties.
In 2005 hebben verschijningsvormen van rechts-extremisme zich binnen Defensie in beperkte mate voorgedaan. In vergelijking met 2004 was er een lichte stijging van het aantal meldingen. Enkele meldingen hadden betrekking op het bekladden van defensie-objecten met runentekens, nazi-symbolen, discriminerende teksten en leuzen. Een klein deel van de meldingen had betrekking op personen die gelieerd zijn of steun geven aan rechts-extremistische organisaties. Het grootste deel van de meldingen had betrekking op personen die zich zouden hebben schuldig gemaakt aan (vermeend) rechts-extremistische uitlatingen en gedragingen. Hierbij wordt aangetekend dat niet alle gedragingen, die onder de noemer rechts-extremisme worden gemeld, ook als zodanig in politieke of ideologische zin dienen te worden aangemerkt. Uit onderzoek blijkt dat er soms sprake is van ongewenst gedrag zoals misplaatste humor, ruwe opleidingsmethoden, machogedrag of ander wangedrag.
Lees verder in het jaarverslag
4.3 Rechts-extremisme
Sfeerbepalend voor het rechts-extremisme in Nederland in 2005 was de moord op de heer Van Gogh op 2 november 2004. Binnen rechts-extremistische kringen werd na dedood van de heer Van Gogh met hernieuwde felheid – vooral op rechtse-internetfora geageerd tegen moslims in Nederland en islamitische instituten, zoals moskeeën en islamitische scholen. Woede en frustratie overheersten in de diverse reacties. Woede ten aanzien van de dader, moslims en de islam in het algemeen, en een grote ontevredenheid over de rol van de overheid die te veel de nadruk zou leggen op de dialoog met moslims. Deze onvrede heeft niet geleid tot radicale acties tegen de betrokken overheden of bewindspersonen.
Lees verder in het jaarverslag
Het gedramatiseerde verslag van de brandstichting bij de islamitische basisschool in Uden in november 2004 door de vader van een van de jonge daders. Bouman beschrijft hoe rivaliteit op een school langs etnische lijnen wordt uitgewerkt en uitmondt in een georganiseerde (blanke) jongerengroep die zint op wraak voor het in elkaar slaan van een van hen door Turkse jongeren. Als Theo van Gogh wordt vermoord, is het zover. Boek biedt inzicht in wat er speelt onder jongeren.
De problematiek van racistische en extremistische uitingen onder jongeren heeft in het jaar 2004 en vooral na de moord op Theo van Gogh – 2 november 2004 – een hoge vlucht genomen. In de eerste maanden van 2005 hebben zogenoemde Lonsdalejongeren vrijwel dagelijks in de publicitaire belangstelling gestaan. Het gaat om een bekend doch in veel mindere mate gekend verschijnsel: op veel vragen naar aard, omvang en achtergronden moet men het antwoord schuldig blijven.
Over de benaming ‘Lonsdalejongeren’ is veel te doen geweest. Lonsdale is een Brits kledingmerk dat populair is onder gabbers, ook diegenen met een extreemrechtse, racistische oriëntatie. Deze gabbers plegen hun kledingmerken – niet alleen Lonsdale, maar ook Pitbull en Hooligan – vaak opzichtig dragen, zodat deze merken zijn gaan fungeren als een uiterlijk kenmerk van deze jongeren. Extreemrechtse, racistische gabbers zijn vervolgens kennelijk zo beeldbepalend geworden dat een omkering heeft plaatsgevonden: met ‘Lonsdalejongeren’ werden gaandeweg niet zozeer jongeren aangeduid die Lonsdale dragen, maar de extreemrechtse, racistische jongeren onder hen. Gelet op de ernst en de omvang van incidenten waarmee deze jongeren de aandacht trokken is de ‘besmetting’ wel te begrijpen. De bekende socioloog Goffman zou spreken van ‘een bedorven identiteit’. Hierdoor worden echter ook veel jongeren ten onrechte getroffen, om maar niet te spreken van het kledingmerk Lonsdale, dat niet verantwoordelijk kan worden gehouden voor ontsporingen van hen die Lonsdale dragen, waardoor het merk een negatief stigma heeft gekregen. Sommigen zijn van oordeel dat daarom op de benaming Lonsdalejongeren een taboe zou moeten rusten. Daar is wat voor te zeggen, maar negatieve beeldvorming is naar onze mening niet eenvoudigweg te beïnvloeden en te verhullen door er een andere naam aan te geven. Wij verwachten dat de benaming Lonsdalejongeren van beperkte duur zal zijn, al is nu niet te overzien wanneer de houdbaarheidsdatum precies zal zijn verstreken.
Lees verder in de monitor
1. Inleiding
Beeldbepalend binnen extreem rechts in Nederland zijn momenteel de ongeorganiseerde
(groepen) van individuen en jongerensubculturen die op velerlei manieren en al dan niet politiek gemotiveerd een extreem rechtse of racistische boodschap uitdragen. Steeds meer autochtone jongeren maken gebruik van extreemrechtse symbolen om hun identiteit te benadrukken.
Omdat verschillende allochtone jongeren zich in de openbare ruimte eveneens in groepen
manifesteren, komt het vooral in de kleinere steden en op middelbare scholen in het land
regelmatig tot provocaties en confrontaties. Daarbij gaat het initiatief tot de provocatie nu eens
uit van de autochtone jongeren en dan weer van de allochtone jongeren. Bij incidenten die op
deze manier worden veroorzaakt is alleen al het uiterlijke extreemrechtse vertoon van de
autochtone jongeren voldoende voor grote maatschappelijke weerstand. Vooral jongeren die
zich graag kleden in het merk Lonsdale, in de volksmond “Lonsdale-jongeren” genoemd, zijn
het afgelopen jaar onderwerp van grote maatschappelijke, politieke en media aandacht
geweest. Lonsdale is niet meer dan een Brits kledingmerk dat graag gedragen wordt binnen de
grootste jongerensubcultuur in Nederland. Het overgrote deel van de jongeren dat Lonsdale
draagt manifesteert zich zonder politieke ideologie en in losse verbanden. Hoewel de
problemen die zij veroorzaken vooral op het terrein van de openbare orde liggen, kan het feit
dat een aantal van hen zich uniform kleedt en rechts-extremistische symbolen hanteert, de
gepercipieerde rechts-extremistische dreiging die van hen uitgaat versterken.
Lees verder in de nota
4.3 Extreem rechts
De twee belangrijkste neonazistische bewegingen in Nederland, de Nederlandse Volks Unie (NVU) en de Racial Volunteer Force (RVF), zijn op dit moment beperkt van omvang en relatief geïsoleerd in hun extreme opvattingen. De RVF is een kleine, van oorspong Britse Blood&Honour organisatie die medio 2002 uit onvrede met de gematigde koers van de NVU werd opgericht. De RVF en NVU hebben het afgelopen jaar weinig van zich doen spreken. De NVU organiseerde op 5 juni 2004 in Den Haag een demonstratie. Deze demonstratie zorgde voor ongeregeldheden die voornamelijk werden veroorzaakt door extreemlinkse tegendemonstranten.
Lees verder in het jaarverslag
Op 2 november 2004 werd Theo van Gogh vermoord. De dader schoot Van Gogh neer, stak hem vele malen met een mes en liet een vastgeprikte dreigbrief op zijn borst achter. Op de vlucht schoot hij op de politie, die de achtervolging had ingezet. Uiteindelijk werd de dader in zijn been geschoten en kon hij worden gearresteerd. In de eerste twee weken na de moord werd duidelijk dat het in het geval van de moordenaar niet ging om een losstaand individu, maar dat er sprake was van een netwerk van radicale moslims, waar een aanzienlijke en concrete terreurdreiging vanuit gaat. Als gevolg van deze dreiging moesten diverse volksvertegenwoordigers
beveiligd worden. Twee leden van het parlement moesten zelfs worden ondergebracht op streng bewaakte, geheime locaties. Zowel de moord als de ervaren terreurdreiging bleken impulsen te zijn voor racistische, anti-moslim uitingen, alsmede voor uitingen die daar weer een reactie op vormden. Dit ging gepaard met een heftige reeks geweldplegingen van uiteenlopende aard die sterk aanzwol in het midden van de maand november om vervolgens tegen het einde van de maand november weer enigszins weg te ebben. Gaandeweg kwamen ook allerlei extreem-rechtse uitingen meer en meer in beeld.