Nadat eind 1996 de CP’86 scheurde in een neonazistische vleugel en een iets gematigder vleugel kregen de neonazi’s de partijnaam in handen. De andere groep ging aanvankelijk verder als ‘Volksnationalisten Nederland’ (VNN). Maar na het verbod op de CP’86 in 1998 werd publiekelijk de discussie gevoerd of de VNN niet moest worden gezien als een opvolger van deze partij. Dat zou de VNN in grote problemen brengen en het bestuur strafrechtelijk aansprakelijk. De VNN wachtte dat niet af en de achterban richtte weer een nieuwe partij op: de Nieuwe Nationalistische Partij (NNP). Aanvankelijk weet de partij veel voormalige achterban van de Centrumpartij en Centrumdemocraten te verzamelen, maar grote successen blijven uit. Vanaf 2002 wil de partij deelnemen aan verkiezingen, maar wordt geheel overvleugeld door de successen van Pim Fortuyn en (na zijn gewelddadige dood) de LPF. De NNP blijft echter nog enige tijd actief en probeert een samenwerking aan te gaan met Nieuw Rechts. Nieuw Rechts is echter niet uit op samenwerking, maar op de leden en aanhang van de NNP. Na dit mislukte experiment wordt de NNP opgeheven.
In dit artikel gaan we terugblikken op het afgelopen decennium. De reden daarvoor is dat er naar onze mening momenteel sprake is van een overgangsperiode, misschien zelfs wel het einde van een tijdperk. Bepaalde organisaties staan op het punt te verdwijnen, veel extreemrechtse activisten zijn de afgelopen periode afgehaakt. Tegelijkertijd is er een partij in… Lees verder
Toen de Deense tekenaar Kurt Westergaard in 2005 een cartoon maakte van de profeet Mohammed met een bom in zijn tulband, zal hij zich ongetwijfeld geen voorstelling hebben gemaakt van wat die tekening los zou maken. Laat staan dat hij bedacht dat die cartoon zou leiden tot de oprichting van een nieuwe extreemrechtse organisatie in… Lees verder
Alsof er nog niet voldoende verkiezingen zijn, moeten de inwoners van een aantal gemeentes eind november naar de stembus vanwege gemeentelijke herindelingsverkiezingen. In zowel Zwijndrecht als in Oss zijn er boeiende ontwikkelingen. Leefbaar Zwijndrecht In Zwijndrecht doet de NNP mee en diende een lijst in met elf kandidaten. De lijst zelf kent weinig verrassingen: een… Lees verder
In maart behaalt de NNP bij de deelraadsverkiezingen in Rotterdam-Feijenoord voorlopig haar enige succesje van dit jaar. De partij doet met twee zetels haar intrede in de deelraad. Oudgediende Jan Teijn wordt de fractievoorzitter en partijvoorzitter Florens van der Kooi wordt tweede man. Naast het lidmaatschap van de deelraad neemt Jan Teijn ook het hoofdredacteurschap… Lees verder
In Rotterdam doen zowel de Nederlandse Volksunie (NVU) als de Nieuwe Nationale Partij (NNP) mee. Bovendien kandideert de NNP ook in de deelraad Feijenoord. Beide partijen blijken hierbij in hoge mate een beroep te doen op voormalige leden van de CP’86. De Nederlandse Volksunie De lijst van de NVU bestaat uit vier namen. Constant Kusters,… Lees verder
De Amsterdamse lijst van de NNP geeft een beter beeld van de partij, dan de partij waarschijnlijk lief is. Het gaat om een waslijst van overtuigde anti-semieten, geweldplegers en mensen met criminele antecedenten. De lijst wordt aangevoerd door Hendrik Sybrandy, die ook lijsttrekker is in Leeuwarden. (Zie bij Leeuwarden voor meer informatie over hem). De… Lees verder
Zaterdag 13 januari 2001 werd Henk Ruitenberg voor de tweede keer in zijn politieke carrière verkozen tot voorzitter van een extreem-rechtse partij. Was hij medio jaren negentig nog voorzitter van de CP’86, inmiddels is hij de leider van de NNP. Ruitenberg bracht de extreme vleugel van het Nederlandse fascisten-landschap iets waar grote behoefte aan was:… Lees verder
Het CDA-Eerste Kamerlid Van den Hul-Omta zal “bij wetgeving waakzaam zijn betreffende het door Taalverdediging bepleite”. Haar collega Woldring steunt Taalverdediging van harte en hun partijgenoot Visser-van Doorn, die in de Tweede Kamer zit, kan de meeste doelstellingen onderschrijven. Zij reageren op een brievenactie waarmee de actiegroep Taalverdediging alle landelijke politieke partijen om hun steun… Lees verder
Michel Hubert is al jaren een zeer actief lid van de Nederlandse fascisten-gemeenschap. Begin jaren negentig was hij actief in de CP’86 en vanaf 1996 in Voorpost en de daaraan gelieerde studentenbeweging. Hubert wordt binnen extreem-rechts gezien als intelligente jongen. Qua opleidingsniveau is dat ook zeker waar, maar zijn politieke en organisatorische inzichten zijn dermate… Lees verder
Hans Janmaat verschijnt de laatste tijd regelmatig in de media. Omdat hij niet meer als gevaar gezien wordt, vinden allerlei televisieprogramma’s het amusant om hem als voormalig enfant terrible van de vaderlandse politiek te portretteren. Inderdaad stellen zijn Centrumdemocraten (CD)niets meer voor. Het laatste partijblad is in oktober 1998 verschenen en na het verkiezingsverlies in… Lees verder
Michiel Alexander Bos (1967) is bijna tien jaar actief op de uiterst rechter flank van de Nederlandse politiek. Hij begon zijn carrière bij de CD en de CP’86 en houdt zich tegenwoordig voornamelijk bezig met het in kaart brengen van zijn politieke tegenstanders. In 1989 is Michiel Bos lid van de CD van Janmaat. Hij… Lees verder
Elke partij die in een vertegenwoordigend lichaam zit heeft recht op allerlei vergoedingen voor haar werkzaamheden, onderzoek en opleiding, propaganda en dergelijke. Deze vergoedingen staan buiten het loon van de leden van bijvoorbeeld een gemeenteraad of het parlement zelf. Toen de CP’86 in 1994 in de gemeenteraad van Rotterdam werd gekozen en Martijn Freling voor… Lees verder
In november 1996, rond de tijd van de scheuringsperikelen binnen de CP’86, zag een nieuwe extreem-rechtse organisatie het licht: De Nederlandse Studentenvereniging (NLSV(1)) voorheen: De Nederlandse Studentenvereniging, zie kader onderaan artikel. Zij doet zich voor als een ‘gewone’ studentenvereniging, maar is dat zeker niet. De NLSV noemt zich een vereniging voor bewust Nederlandse studenten en… Lees verder
Enige tijd voor de gemeenteraadsverkiezingen van 1998 zijn enkele actieve fascisten besprekingen begonnen over de toekomst van extreem-rechts in Nederland. Betrokken waren onder andere de Volksnationalisten Nederland (VNN), een aantal CD’ers en Voorpost. Ook Wim Vreeswijk van het Nederlands Blok was even van de partij. Enerzijds verwachtte men een ernstig verlies bij de verkiezingen en… Lees verder
De kandidatenlijst van de CD in Zuid-Holland geeft een haast vertrouwd beeld: Janmaat als lijstduwer en verder allemaal mensen die al langer bij de CD rondlopen. Dat het nu zittende Statenlid Pieter de Jong geen kandidaat is heeft ongetwijfeld iets met zijn hoge leeftijd (82 jaar) te maken. Op de lijst staan elf kandidaten, twee… Lees verder
Op de lijst staan twaalf kandidaten waarvan de meesten al langer bij de CD rondlopen. Opmerkelijk is dat het huidige Statenlid Wim Elsthout uit Haarlem op de tweede plek staat. De regio Kennemerland is het sterkst vertegenwoordigt op de lijst. Dit heeft ongetwijfeld iets te maken met het succes van de kring Haarlem. Uit Haarlem… Lees verder
De Nieuwe Nationale Partij (NNP) doet alleen aan de gemeenteraadsverkiezingen in Breda mee. De partij is in juli 1998 opgericht door de Volksnationalisten Nederland (VNN), afvallige CD’ers en niet-partij-gebonden rechts-extremisten. Namens de VNN waren vooral Marcel Hoogstra en Marc de Boer bij de oprichting betrokken. Voorzitter wordt ex-CP’86-bestuurslid Egbert Peree (1924), secretaris het voormalige VNN-bestuurslid… Lees verder
Marcel Hoogstra en Marc de Boer Ditmaal een artikel over niet één, maar twee rechts-extremisten. Niet omdat deze heren individueel niet interessant genoeg zouden zijn voor een beschouwing, maar omdat hun beider handel en wandel zo nauw met elkaar verweven is. We hebben het hier over Marcel Hoogstra en Marc de Boer, in extreem-rechtse kringen… Lees verder
Ravage 3 april 1998 De Gemeenteraadsverkiezingen zijn achter de rug en extreem-rechts is door de gehaktmolen gegaan. Slechts twee zetels werden er behaald: Eén door de CD in Schiedam en één door het Nederlands Blok in Utrecht. Daarnaast zijn er nog enkele lokale politieke partijen met extreem-rechtse sympathieën, maar voorlopig lijkt de strijd gestreden en… Lees verder
Gemeenteraadsverkiezingen Na de gemeenteraadsverkiezingen van maart haalden anti-fascisten opgelucht adem. Hier en daar was zelfs sprake van een uitgesproken juichstemming: Extreem-rechts behaalde twee zetels tegen 88 in 1984. In Utrecht blijft Wim Vreeswijk namens het Nederlands Blok zitting houden in de gemeenteraad en in Schiedam keert Ad Bierhuizen voor een tweede raadsperiode terug. Verder kwamen… Lees verder
Marcel Rüter is ongetwijfeld één van de meest toonaangevende personen binnen extreem-rechts in Nederland. Des te vreemder dus dat niemand ooit van hem gehoord heeft of enig idee heeft hoe hij er uit ziet. Dit heeft te maken met de andere kant van Rüter. Naast zijn politieke activiteiten heeft hij ook een succesvolle maatschappelijke carrière,… Lees verder
Jonge Geuzen Al in 1983 heeft de toenmalige Centrumpartij (CP) een jongerenbeweging onder de naam Jonge Centrum Democraten, met onder andere een afdeling in Rotterdam. Waarschijnlijk is dit hetzelfde als de Jonge Geuzen die in die tijd actief zijn als jongerenorganisatie van de CP. CD-jongeren De huidige Jonge Centrumdemocraten of CD-jongeren komen pas in 1992… Lees verder
Tibor Rudolf Mudde werd op 23 februari 1965 in Amsterdam geboren. Hij is sinds geruime tijd één van de belangrijkste figuren binnen extreemrechts in Nederland. Als tiener raakt hij verzeild in het extreemrechtse circuit en wordt hij lid van de Nederlandse Volksunie. In 1985 staat hij op de verzendlijst van het Consortium de Levensboom van… Lees verder
In the public discourse dominating the Netherlands after 1945, anti-Semitism and racism – two of the basic elements of (“classical”) right-wing extremism – have tended to be seen as uncharacteristic of Dutch society.1According to many experts, this is attributed to Dutch experiences in the Second World War, as the Netherlands saw the largest percentage of national Jewish populations in Europe killed, after Poland. A guilt complex related to Dutch behaviour during the War has led to what is often called “the basic consensus” on what is “bad” and “good” in Dutch society.
In de vijfde rapportage Monitor racisme en extreem-rechts staan de jaren 2001 en – waar mogelijk – 2002 centraal. De aanslagen op de Verenigde Staten van 11 september 2001 en de moord op Pim Fortuyn op 6 mei 2002 zijn van grote invloed geweest op het totale beeld van deze verslagperiode. Beide gebeurtenissen hebben diepe sporen achtergelaten op de interetnische verhoudingen in Nederland. Deze sporen zijn terug te vinden in de vijfde rapportage. Het gaat om vragen als: stijgt of daalt het aantal racistische gewelddadigheden in Nederland? Welke extreem-rechtse politieke partijen zijn verdwenen en welke daarvoor in de plaats gekomen? Neemt het aantal discriminatiezaken dat bij het Openbaar Ministerie terechtkomt toe of af? En wat voor zaken worden daar aangebracht en in welke mate leiden die tot veroordelingen? Het initiatief tot het project Monitor racisme en extreem-rechts is medio jaren negentig door de Leidse Universiteit genomen. Het monitorproject wordt tegenwoordig gezamenlijk uitgevoerd door de Universiteit Leiden en de Anne Frank Stichting. Deze rapportage kwam tot stand met steun van de Directie Integratie en Coördinatie Minderhedenbeleid van het Ministerie van Justitie.
Lees verder in de monitor
Is er in ons land sprake van toenemend of afnemend racistisch geweld? Hoe is het gesteld met de tolerantie in Nederland? Heeft het lokale beleid tegen horecadiscriminatie succes of houdt het aantal klachten aan? Voor de beantwoording van dit soort vragen is het van groot belang dat er periodiek monitoronderzoek plaatsvindt naar de verschijningsvormen van rassendiscriminatie en extreem-rechts. Dit belang is medio jaren negentig door de Leidse Universiteit onderkend en aldaar is het project Monitor racisme en extreem-rechts ontwikkeld. Thans wordt het project uitgevoerd door de Leidse Universiteit in samenwerking met de Anne Frank Stichting en met steun van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Monitoronderzoek is inmiddels een internationaal erkend instrument voor het waarnemen van racisme en discriminatie, en het ontwikkelen van beleid hiertegen. In 1999 ging in Wenen het Europese Waarnemingscentrum tegen Racisme
en Xenofobie van start. Het Weense waarnemingscentrum tracht via nationale monitorcentra de ontwikkelingen in de Europese Unie te volgen en te analyseren. Het project Monitor racisme en extreem-rechts vormt een belangrijke bron voor toelevering van gegevens aan het Europese waarnemingscentrum. In de Europese richtlijn van 29 juni 2000 voor gelijke behandeling van personen op grond van ras of etnische afstamming is eveneens een monitorbepaling opgenomen: na de totstandkoming van de nationale regelgeving in (uiterlijk) 2003 dient met ingang van 2005 elke vijf jaar verslag gedaan te worden over de effectiviteit van deze nationale maatregelen.
Lees verder in de monitor
With extreme right parties in government in Austria and Italy, and Jean-Marie Le Pen contesting the run-off in the 2002 presidential elections in France, few people will dispute their continuing relevance in the politics of Western Europe. Indeed, ever since the first small electoral successes of parties like the Centrumpartij in the Netherlands or the Front National in France in the early 1980s, the extreme right has been the most discussed group of parties both in and outside of the scholarly community. Thousands of newspaper articles and hundreds of pieces of scholarly work have been devoted to extreme right parties, predominantly describing their history, leaders or electoral successes, as well as proclaiming their danger. Remarkably little serious attention has been devoted to their ideology, however. This aspect of the extreme right has been considered to be known to everyone. The few scholars that did devote attention to the ideology of the contemporary extreme right parties have primarily been concerned with pointing out similarities with the fascist and National Socialist ideologies of the pre-war period. If the similarities were not found, this was often taken as ‘proof ’ that the extreme right hides its (true) ideologies, rather than as a motivation to look in a different direction.
The Extreme Right has always been weak and fragmented in the Netherlands. It lacked an
ideological tradition as well as a solid social base. A landowning aristocracy no longer played
a significant role in Dutch politics in the nineteenth century – power had shifted to a patrician
bourgeoisie already in the Dutch Republic (1588-1795). Moreover, the Dutch did not have to
deal with a national question that could have given rise to a nationalist movement with
extremist tendencies. It is true, reactionary anti-democratic forces did emerge in the late
nineteenth century, but they were divided between Liberal, Catholic and Calvinist parties.
Only has survived until today, the Reformed State Party (Staatkundig Gereformeerde Partij ,
SGP). This party has come to accept democracy in practice, but not in theory. It would like to
replace universal suffrage by ‘organic suffrage’, i.e. give the right to vote only to (male)
heads of households.3 However, it is not a nationalist, racist or xenophobic party.4 Since 1925
it has occupied two or three seats in parliament.
Hoe intolerant zijn de autochtone Nederlanders jegens allochtonen? Al bijna
25 jaar peilt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) de publieke opinie over
allochtonen en publiceert daar geregeld over. Eind jaren tachtig, begin jaren
negentig zien we een lichte verharding van het opinieklimaat, maar volgens het
SCP zijn er over het algemeen weinig veranderingen. Ongeveer 80% van de
bevolking vindt dat autochtonen en allochtonen gelijke behandeling moeten
hebben bij verdelingsvraagstukken, zoals bij huisvesting en werkgelegenheid.
Ongeveer 13% van de autochtone bevolking staat afwijzend tegenover
allochtonen. Ongeveer 50% van de autochtone bevolking is tegen immigratie
gekant.
Wat dit laatste betreft vond het NIPO in 1998 een andere uitkomst:1 niet de
helft, maar driekwart van de autochtone Nederlanders is tegen verdere
immigratie gekant. Er is – volgens het NIPO – een groeiend draagvlak voor
immigratiebeperking terwijl tegelijkertijd het vertrouwen in integratie en
aanpassing van allochtonen afneemt. Het NIPO vond deze trend aan de hand
van opiniepeilingen in de jaren 1993, 1995 en 1998.
Eind 1999 bleek uit ander NIPO-onderzoek dat eenderde van de Nederlanders
gekant is tegen het verlenen van asiel aan politieke of economische
vluchtelingen.2 Tweederde van de Nederlanders ondersteunde wel het beleid
van de overheid om politieke vluchtelingen die in hun eigen land vrezen voor
hun leven asiel te geven. Ongeveer de helft van de ondervraagden vond dat
asielzoekers overlast geven. Verder dacht zo’n veertig procent dat asielzoekers
gemiddeld crimineler zijn dan Nederlanders.
Lees verder in de monitor
Extreem-rechts werd in de verkiezingen van 1998 vrijwel volledig weggevaagd.
Na de gemeenteraadsverkiezingen blijkt extreem-rechts nog 2 van de 88 zetels
te hebben behouden: 1 voor de CD in Rotterdam-Schiedam en 1 voor het
Nederlands Blok in Utrecht. Bij de parlementsverkiezingen van mei verliest de
enige vertegenwoordiger van extreem-rechts de Centrum Democraten zijn drie
zetels. Dit neemt niet weg dat alle extreem-rechtse organisaties genoemd in het
overzicht van 1998 nog steeds bestaan en – de een meer dan de ander – actief
zijn, uitgezonderd CP’86 dat in november 1998 werd verboden.
Dr. J. van Donselaar gaat in zijn derde monitorrapport dat deze maand verschijnt
uitgebreid in op de kaart van extreem-rechts in Nederland. Extreem-rechtse
partijen zijn de Centrumdemocraten, de Nieuwe Nationale Partij (NNP) en het
Nederlands Blok, De CD nam in 1999 aan de Europese verkiezingen deel met
een gecombineerde lijst: de CD/Conservatieve Democraten. De Conservatieve
Democraten was een poging van CD-leider Janmaat om onder een nieuwe naam
de CD weer nieuw leven in te blazen. De NNP probeert met ‘nette’ extreemrechtse
slogans het extreem-rechtse kader onder zich te verenigen. De NNP
ontstond toen na de scheuring binnen CP’86 extreem-rechts uiteen dreigde te
vallen.
Lees verder in het jaaroverzicht
De Nederlandse Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) constateert in zijn
jaarverslag van juli dat extreem-rechtse organisaties in Nederland in betekenis
afnemen. Het verlies van de extreemrechtse partijen bij de gemeenteraads- en
parlementsverkiezingen in maart en mei zijn daar een uiting van. Er zijn in
Nederland niet meer dan vijftig georganiseerde neonazi’s. De laatste jaren waren
dat er nog meer dan honderd.
De extreem-rechtse partijen bij de gemeenteraadsverkiezingen van maart 1998
verliezen vrijwel al hun zetels. In Rotterdam-Schiedam behouden de Centrum
Democraten (CD) 1 zetel en in Utrecht gaat één zetel naar het Nederlands Blok.
Extreem-rechts had 88 zetels: 78 voor de CD, 9 voor CP’86 en 1 voor het
Nederlands Blok.
Bij de parlementsverkiezingen van mei 1998 verliest extreem-rechts hun
belangrijkste vertegenwoordiging, nl. de drie Kamerzetels van de
Centrumdemocraten.
Bij de Rijksuniversiteit Leiden doet Jaap van Donselaar onderzoek naar extreemrechts.
Hij noemt een aantal oorzaken van het verlies van extreem-rechts.
Belangrijk daarbij is de veranderde kieswet. Voor het eerst had iedere partij 570
handtekeningen nodig verspreid over het gehele land om in alle kieskringen mee
te kunnen doen.
Lees verder in het jaaroverzicht
Dit is de tweede rapportage van het project Monitor racisme en extreem-rechts, dat wordt uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het monitor-project heeft twee centrale doelstellingen:
1. monitor racisme en extreem-rechts: het waarnemen van deze verschijnselen in Nederland, alsmede van de overheidsrespons op deze verschijnselen; periodieke rapportage, op twee manieren:
(a) ‘generale rapportage’: een algemene rapportage aan de hand van een vast stramien;
(b) een ‘verdiepingsslag’: rapportage waarin een speciaal onderwerp wordt belicht.
2. De periodiciteit van het project houdt in dat in het ene jaar een generale rapportage verschijnt en in het andere een ‘verdiepingsslag’. De eerste rapportage van 1997 was een generale, waarin het gaat om een breed beeld van de verschijnselen racisme en extreem-rechts in Nederland, alsmede van overheidsreacties daarop. Ook die van het komende jaar (1999) zal een generale rapportage zijn. Deze voorliggende tweede rapportage is gewijd aan een ‘speciaal’ onderwerp: de relatie tussen enerzijds de media en anderzijds racisme en extreemrechts.
Lees verder in de monitor
Dit is het eerste verslag van het project Monitor racisme en extreem-rechts dat is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Onder ‘racisme’ worden hier ook verstaan: antisemitisme, rasvooroordeel, vreemdelingenhaat, xenofobie en rasdiscriminatie. De monitorwerkzaamheden zijn niet uitsluitend gericht op uitingen van racisme, maar tevens op de bestrijding van deze verschijnselen.
Het project heeft twee doelstellingen:
1. permanente monitoring van racisme en racismebestrijding
2. een periodieke rapportage over de belangrijkste bevindingen
Het nut van periodieke rapportage is velerlei. Jaarlijks wordt op basis van een vast stramien de balans opgemaakt van de belangrijkste uitingen van racisme en rechtsextremisme, alsmede van de ontwikkeling van strategieën ter bestrijding. De rapportages kunnen door hun systematische en periodieke karakter bijdragen aan accumulatie van kennis en inzichten. Er wordt inzicht verkregen in ontwikkelingen die zich op langere termijn voordoen. Dat geldt niet alleen de achterliggende periode maar ook de toekomst.
De monitor kan bijdragen aan vroegtijdige onderkenning van relevante, nieuwe ontwikkelingen.
De algemene vraagstelling luidt:
1. hoe hebben uitingen van (racistisch) rechts-extremisme zich (in Nederland) ontwikkeld?
2. welke patronen van respons zijn er geweest?
Lees verder in de monitor