In de jaren ’90 floreert in Nederland de Gabber subcultuur. Deze subcultuur die draait om harde en snelle house muziek heeft een aantrekkingskracht op extreemrechtse jongeren. Zij bepalen zo vrij sterk het beeld van de jongeren in deze subcultuur, die later worden aangeduid als Lonsdalejongeren.
De Heelnederlandse actiegroep Voorpost viert dit jaar haar eenendertigste verjaardag. In 1976 werd Voorpost opgericht in Vlaanderen. Het was een product van een onrustige periode binnen de Vlaams-nationalistische beweging. Gematigden en radicalen vlogen elkaar in die periode stevig in de haren. Dat leverde een aantal nieuwe extreemrechtse organisaties op, waaronder een nieuw partijtje, het Vlaams… Lees verder
In de nacht van 7 op 8 november is een bomaanslag gepleegd op de islamitische basisschool Tarieq Ibnoe Ziyad in Eindhoven. Ook op andere plaatsen in het land vonden gewelddadige acties plaats tegen islamitische doelen in de dagen na de moord op Theo van Gogh. De basisschool in Eindhoven is een geval apart. Niet alleen… Lees verder
De laatste jaren zijn er nieuwe vormen van rechts–extremisme ontstaan. Deze zijn veelal
gestoeld op bestaande ideeën, maar zijn ook aangepast aan ontwikkelingen, zoals de
opkomst van het internet. In de vorige publicatie van NTA (‘NTA, De nieuwe generatie
extreemrechts en haar online schaduw’) 1 beschreven we hoe extreemrechts via het internet
zijn boodschap verspreidt en nieuwe mensen bij de ideologie betrekt. In deze publicatie
zoomen we in op de meest extreme stromingen van extreemrechts: de nieuwe generatie
rechts–extremisten. Deze hangen veelal “accelerationisme” aan; het geloof dat als er een
strijd moet komen tegen vijanden, deze beter vandaag dan morgen kan uitbreken.
Aanslagen hebben als doel deze strijd aan te wakkeren.
De NCTV heeft over de rechts-extremistische geweldsdreiging gepubliceerd sinds de verschijning van het eerste Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) in 2005. Hierbij wordt breed gekeken
naar alle dreigingsontwikkelingen die in potentie kunnen leiden tot terroristisch geweld. De geschiedenis, maar ook de actualiteit, toonden aan dat terroristisch geweld niet beperkt blijft tot
jihadisme. Ook in de Nationale Contraterrorisme Strategie 2016-2020 staat dat rechts-extremisme de bijzondere aandacht heeft van de NCTV.1 Het rechts-extremisme raakte niettemin in de
beeldvorming vaak ondergesneeuwd door het jihadisme. Dit is in belangrijke mate ook begrijpelijk omdat de jihadistische geweldsdreiging, in ieder geval in Nederland, het laatste decennium de
bepalende factor is geweest in het dreigingsbeeld terrorisme.
De NCTV publiceerde om deze reden de laatste jaren ook diverse fenomeenstudies op het vlak van jihadisme (bijvoorbeeld ‘Minderjarigen bij ISIS’ uit 2017). Nieuwe binnenlandse en buitenlandse gebeurtenissen en ontwikkelingen op het vlak van rechts-extremisme en rechts-terrorisme zorgen ervoor dat het fenomeen de laatste jaren aan relevantie heeft gewonnen voor het dreigingsbeeld.
Voor u ligt de eerste actualisering van de ‘factsheet extreemrechts in Nederlandse gemeentes’, waarin een actueel beeld wordt geschetst van de in Nederland actieve extreemrechtse organisaties. Deze factsheet moet inzicht geven in de omvang, regionale spreiding, betekenis en betrok- kenheid bij geweldsincidenten van de verschillende extreemrechtse organisaties in Nederland. De samenstelling van de lijst met organisaties en de gepresenteerde feiten over deze organisaties zijn verza- meld in het kader van het Monitorproject Racisme, Antisemitisme en Extreemrechts Geweld in Nederland . De keuze om bepaalde organisaties wel en niet op te nemen volgt de defnitie en afbakening die binnen dat project wordt gehanteerd. Deze factsheet is in opdracht van de Expertise-unit Sociale Stabiliteit (ESS) van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid geschreven. De verant- woordelijkheid voor de inhoud ligt bij de auteur.
Dit onderzoeksverslag gaat over risico en bescherming in verband met discriminatoire incidenten bij moskeeën. Uit het boek ‘Islamofobie en Discriminatie’1 kwam al naar voren dat het bredere beeld van toenemende islamofobie in Nederland samenging met het vaker voorkomen van geweld en incidenten bij moskeeën. Het aantal geregistreerde gevallen liet een continuïteit zien met periodes waarin het piekte, afhankelijk van de omstandigheden. Dit was bijvoorbeeld het geval na de aanslagen op het WTC in New York op 11 september 2001 en na de moord op van Gogh in november 2004. In 2014 werden voor het eerst moskeeën zelf gevraagd naar hun ervaringen op dit gebied.2 Gecombineerd met de gegevens uit andere bronnen hadden we hiermee weliswaar geen compleet maar wel een aannemelijk beeld over discriminatoire agressie en geweld tegen moskeeën in Nederland. Dit beeld is samengevat als volgt. Van de naar schatting 475 moskeeën in Nederland heeft meer dan een derde (39 %) in de afgelopen tien jaar te maken gehad met één of vaak meerdere voorvallen van discriminatoire agressie en geweld. Vernieling, bekladding met discriminatoire leuzen, (pogingen tot) brandstichting, dreigbrieven en het ophangen van een varkenskop behoren tot de meest voorkomende incidenten. Een deel van deze moskeeën maakte zulke incidenten
minstens jaarlijks of zelfs vaker mee. 30% van de moskeeën heeft geen voorvallen van discriminatoire agressie en geweld meegemaakt. Van 29% van de moskeeën is niet bekend of zij dit soort ervaringen hebben gehad.
Het Openbaar Ministerie heeft nieuwe, gedetailleerde richtlijnen opgesteld voor onder andere de benoeming van regionale officieren van justitie en politiefunctionarissen die zijn gespecialiseerd in de behandeling van misdrijven op het gebied van discriminatie en racisme, en voor de verplichte registratie door de politie van zowel specifieke als algemene racistisch gemotiveerde misdrijven. De politie is gestart met een digitaal regionaal formulier dat slachtoffers (eventueel anoniem) online kunnen invullen om aangifte te doen van zogeheten hate crime. De autoriteiten hebben ook voorlichtingscampagnes gevoerd om slachtoffers aan te sporen melding te doen van incidenten waarbij sprake is van discriminatie en schending van gelijke rechten.
De Anne Frank Stichting beheert het Anne Frank Huis en brengt haar levensverhaal wereldwijd onder de aandacht ter bezinning op de gevaren van antisemitisme, racisme en discriminatie en het belang van vrijheid, gelijke rechten en democratie. De Stichting stelt zich onder meer ten doel voorlichting te geven en educatieve activiteiten te verzorgen over discriminatie en mensenrechten, ter bevordering van het goed functioneren van een open, pluriforme, democratische samenleving.
Deze rapportage geeft een cijfermatig beeld van de mate waarin antisemitisme, racisme en extreemrechts geweld in het jaar 2012 voorkwamen in Nederland. Daarnaast worden de trends op deze thema’s tussen 2010 en 2012 weergegeven. Het rapport is onder meer bedoeld als basis voor de educatieve activiteiten van de Anne Frank Stichting. Verder dient het mede als periodieke rapportage aan de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) en de Europese Unie (EU).
In de periode 2004 – 2010 gaf de Anne Frank Stichting in samenwerking met de Universiteit Leiden de jaarlijkse Monitor Racisme & Extremisme uit. Over 2010 en 2011 is door het Verwey-Jonker Instituut, in opdracht van de Anne Frank Stichting, een andere wijze van dataverzameling en rapportage van antisemitische en racistische incidenten en extreemrechts geweld gehanteerd. Deze werkwijze houdt in dat het cijfermatig beeld in deze rapportage is gebaseerd op gegevens van de Nederlandse politiekorpsen (verzameld in de BVH, de Basis Voorziening Handhaving) en het Openbaar Ministerie (verzameld door het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) in OMDATA). Deze werkwijze is grotendeels een continuering van de werkwijze voor de rapportage in 2010 en 2011. Om inhoudelijke redenen zijn echter enkele wijzigingen toegepast. Deze lichten wij toe in paragraaf 1.1 en 2.1.
Lees verder in de rapportage
In november 2004 is de gemeente Uden in Noord-Brabant enkele dagen internationaal nieuws nadat drie minderjarige jongens een molotovcocktail door een ruit van de islamitische basisschool Bedir werpen, waarna de school totaal wordt verwoest. Met deze actie wordt zichtbaar dat er van alles broeit onder de jeugd in plattelandsgebieden in het zuidoosten van ons land.
In 2008 wordt politicoloog Loek Borrèl mede vanuit zijn werkzaamheden als voormalig directeur van het jongerencentrum De Pul in dezelfde gemeente gevraagd om deze drie jongeren te begeleiden gedurende een 250 uur durend stageproject. Tijdens dit traject heeft Borrèl vele indringende gesprekken over de beweegredenen, de maatschappelijke en politieke opvattingen van deze jongeren én hun ouders. Het wordt hem duidelijk dat deze jongeren met kracht afstand nemen van de multiculturele samenleving. Ze wijzen vriendschappen met jongeren uit andere etnische groepen af, staan negatief tegenover de islam, zijn trots op Nederland en schrijven ‘de verloedering van onze samenleving’ toe aan ‘vreemden’. Toch is zijn eindconclusie dat de drie daders geen racistische motieven hadden, de daad op zichzelf echter wél. In het verlengde van dit project start Borrèl -in opdracht van de Ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties-Justitie- met een onderzoek naar de (rechts)radicaliserende en fundamentalistische meningsvorming onder jongeren in Noordoost Brabant: ‘Hoe komen zij aan hun ideeën, op welke wijze onderbouwen ze deze en wat zijn de voornaamste achtergronden van deze meningsvorming.’ Borrèl interviewde 52 jongeren die hij wierf via zijn netwerk dat hij had opgedaan in de periode dat hij de brandstichters van de Bedir school begeleidde. Zeven daarvan zijn nu te vinden in dit boek, voorafgegaan door een milieu- en situatieschets, ter verduidelijking voor lezers die niet afkomstig zijn uit deze regio.
The investigation into the extreme
right-wing movement and right-wing
extremist movement in the Netherlands is
the longest running investigation by the
AIVD and its predecessors. In this publication
the AIVD presents the current state of
affairs in the Netherlands based on the
results of that investigation.
The AIVD investigation shows that the
threat of right-wing extremism and the
extreme right to the democratic legal order
in the Netherlands is minimal. The
movement is characterised by a small
following, mutual disagreement and
personal animosity, ideologically different
views and organisational fragmentation.
Nonetheless, the threat attributed to
right-wing extremism and the extreme right
is often much more significant. A gap exists
between the actual threat and the perceived
threat.
Lees verder in de publicatie
In the public discourse dominating the Netherlands after 1945, anti-Semitism and racism – two of the basic elements of (“classical”) right-wing extremism – have tended to be seen as uncharacteristic of Dutch society.1According to many experts, this is attributed to Dutch experiences in the Second World War, as the Netherlands saw the largest percentage of national Jewish populations in Europe killed, after Poland. A guilt complex related to Dutch behaviour during the War has led to what is often called “the basic consensus” on what is “bad” and “good” in Dutch society.
Tot een aantal jaar geleden was weinig bekend over radicalisering in de gemeente
Rotterdam. In 2005 start het programma Meedoen of Achterblijven; het Rotterdamse
actieprogramma tegen radicalisering (waarbij de aandacht vooral is komen te liggen
bij islamitische radicalisering). Gelijktijdig start een centraal informatiepunt: het InformatieSchakelPunt Radicalisering (ISPR)1. Dit informatiepunt brengt – naast de politie
die ook informatie en inlichtingen over extremisme en radicalisering in de regio verzamelt
– signalen van radicalisering en extremisme bijeen vanuit gemeentelijke diensten,
deelgemeenten, aan de overheid gelieerde instellingen en eerstelijnswerkers.
Voor de gemeenten binnen de regio Rotterdam-Rijnmond is extreemrechts geen
nieuw verschijnsel. Het ISPR brengt jaarlijks een rapportage uit met een actueel
beeld van aard en omvang van radicalisering, waaronder extreemrechts.
Deze rapportage gaat over jongeren en jongvolwassenen die betrokken zijn geraakt in extreemrechtse bewegingen en er vervolgens weer uitstapten. Het is tot stand gekomen op basis van onderzoek waarin de eigen levensverhalen van de betrokkenen een centrale plaats innemen. Het extreemrechtse veld in Nederland is de afgelopen decennia aan grote verandering onderhevig geweest. Terwijl extreemrechts zich in de jaren tachtig en negentig grotendeels via politieke partijen manifesteerde, kwam deze politieke oriëntatie het afgelopen decennium vooral
tot uiting op internet en daarnaast op een meer diffuse wijze in straatactivisme.
Dienen politici zich voor hun uitspraken over etnische of religieuze
minderheidsgroepen voor de rechter te verantwoorden? Of dient deze
verantwoording zich uitsluitend in het publieke debat te voltrekken?
Deze vraag kan ook worden opgeworpen voor tekenaars van spotprenten,
columnisten of cabaretiers. Het gaat hier om een belangrijke maatschappelijke
kwestie: waar eindigt de grens van de vrije meningsuiting
en begint die van het verbod op discriminatie?
Die grens is niet statisch, maar afhankelijk van tijd, plaats en omstandigheden.
In Nederland speelt deze botsing van grondrechten nadrukkelijk
bij de juridische vervolging van pvv-voorman Geert Wilders. Begin
2010 is die vervolging door het Gerechtshof Amsterdam bevolen. De
rechtszaak is van groot belang voor het vaststellen van de grens tussen
beide grondrechten in Nederland, maar is niet allesbepalend. Eveneens
speelt mee dat Nederland zich aan internationale mensenrechtenverdragen
heeft gecommitteerd en zich dient te houden aan het Grondrechtenhandvest
van de Europese Unie.
Verwant aan deze discussie is het zoeken naar en vaststellen van de
grens tussen slachtoffer en dader bij incidenten waarin racisme of discriminatie
een rol speelt. In de praktijk van alledag blijkt rolwisseling
gemakkelijk te kunnen plaatsvinden. Moslims kunnen slachtoffer zijn
van islamofoob geweld, maar radicale moslims kunnen tevens dader zijn
van terroristische misdrijven. Soms plegen extreemrechtse jongeren geweld,
doordat zij vroeger slachtoffer zijn geweest van allochtoon geweld.
In het eerdergenoemde voorbeeld van Geert Wilders geldt deze dubbele
rol in het bijzonder. Als verdachte van onder meer haatzaaien tegen moslims
is hij tevens slachtoffer van bedreigingen tegen zijn persoon die een
al jarenlang durende 24-uursbeveiliging noodzakelijk maken.
Lees verder in de monitor
3.1 Rechts-extremisme
De versnippering, fragmentatie en onderlinge onenigheid die al jaren kenmerkend is voor rechts-extremisme in Nederland zette in 2009 verder door. In vergelijking met 2008 zijn minder vaak publieksmanifestaties zoals demonstraties georganiseerd, mede als gevolg van het verdwijnen van enkele groeperingen en bewegingen. Het aantal deelnemers bleef ongeveer stabiel (tussen de zeventig en negentig). Sommige demonstraties, zoals in maart 2009 in Maastricht en in september 2009 in Venlo, hadden meer deelnemers, maar dit is te verklaren doordat deze manifestaties plaatshadden in de grensstreek en ook buitenlandse
deelnemers trokken. Ten opzichte van 2007 is het geschatte aantal actieve aanhangers teruggevallen van circa 600 naar een kleine 300. De gekende verbanden kampen nog altijd
in toenemende mate met het probleem de aanhang erbij te houden. Net als in voorgaande jaren blijft de dreiging die uitgaat van rechts-extremisten relatief beperkt.
Lees verder in het jaarverslag
De problematiek van racistische en extremistische uitingen onder jongeren heeft omstreeks 2004 en vooral na de moord op Theo van Gogh – 2 november 2004 – een hoge vlucht genomen. Ook in 2005 hebben zogenoemde ‘Lonsdalejongeren’ vrijwel dagelijks in de publicitaire belangstelling gestaan.1 Niet zelden ging de aandacht daarbij uit naar interetnische confrontaties.2 Deze vorm van geweld is in de periode van 2002 tot 2006 gestaag toegenomen en dit was voor een belangrijk deel toe te schrijven aan het opkomende verschijnsel ‘Lonsdalejongeren’. Van diverse zijden is getracht aan de problematiek van extreemrechtse
jongerengroepen het hoofd te bieden.
Sinds het midden van de jaren negentig wordt getracht systematisch inzicht te krijgen in de problematiek van racistisch en extreemrechts geweld, met name via het onderzoeksproject Monitor Racisme & Extremisme.1 In de laatste algemene rapportage – de achtste, verschenen in december 2008 – werden de gewelddadige incidenten in het jaar 2007 onder de loep genomen.2 In deze tussenrapportage zullen wij aandacht besteden aan racistisch en extreemrechts geweld in 2008. De centrale vraag van deze rapportage is: Hoe heeft het racistisch en extreemrechts geweld zich ontwikkeld in 2008, in omvang en aard, en hoe verhoudt dit zich tot het beeld van de voorgaande jaren?
Lees verder in de monitor
Sinds de tweede helft van de jaren negentig ontwikkelt het internet zich in een rap tempo. Voor een ieder die dat wil is het mogelijk om aangesloten te worden op het world wide web. De snelle technische ontwikkelingen zijn sinds de oprichting in 1997 ook van invloed (geweest) op de werkzaamheden van het Meldpunt Discriminatie Internet (MDI). In de beginjaren ontving het MDI slechts enkele meldingen, de afgelopen jaren lag dat aantal ver boven de duizend. Uit deze meldingen is over de jaren heen een aantal trends waarneembaar. Eén daarvan is een snelle toename van het aantal meldingen van discriminatie op interactief internet, zoals discussiefora
en interactieve weblogs. Een tweede trend is een overminderd hoog aantal strafbare uitingen op extreemrechtse websites. Deze bevinding wordt ondersteund door een recent rapport van de Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie van de Raad van Europa (ECRI), waaruit blijkt dat in Nederland de voornaamste groei van rechtsextremisme, met name onder jongeren, plaatsvindt in apolitieke bewegingen die informeel, hoofdzakelijk via digitale communicatie-middelen, zijn georganiseerd. Deze gegevens hebben het MDI ertoe bewogen onderzoek te doen naar de omvang en de aard van extreemrechts op het Nederlandse deel van het internet, met als focus de discriminerende uitingen op deze websites.
Lees verder in de publicatie
In fullcolour laten Alert! en Kafka zien wat voor symboliek er in en op kleding door extreemrechtse jongeren in Nederland gebruikt wordt en door middel van welke woorden en getallencombinaties zij naar de buitenwereld en elkaar communiceren dat zij er racistische denkbeelden op na houden. Ook achtergrond als de geschiedenis van skinheads in Nederland, de opkomst van gabbers en nog veel meer. Een must voor iedereen die professioneel of vrijwillig bezig is met deze jongeren. De brochure is april 2008 in een herziene editie verschenen.
Sinds de publicatie van het tweede ECRI-rapport over Nederland op 15 december 2000 is vooruitgang geboekt op een aantal in het rapport besproken gebieden. Nederland heeft verschillende internationale instrumenten ondertekend die van belang zijn voor de bestrijding van racisme en rassendiscriminatie, met name het 12e Protocol bij het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens. Er heeft tevens een uitwerking van strafrechtelijke, civielrechtelijke en bestuursrechtelijke bepalingen tegen racisme en rassendiscriminatie plaatsgevonden, hetgeen blijkt uit voor de in 2004 ingestelde hogere strafmaxima voor het stelselmatig begaan van een aantal racistisch getinte misdrijven. Er wordt gewerkt aan een netwerk van professionele bureaus racismebestrijding door het hele land, teneinde slachtoffers van racisme en rassendiscriminatie beter te beschermen en deze verschijnselen te monitoren.
Analyse van de gebeurtenissen in het dorpje Waspik, waar een Liberiaans vluchtelingengezin vanaf maart 2006 maar liefst anderhalf jaar racistisch wordt gepest, geïntimideerd en bedreigd door een groep lokale hangjongeren. Sinds 1996 zijn er meerdere personen of gezinnen, minstens 3, van Afrikaanse herkomst het dorp uitgepest. Dit patroon bracht echter de gemeentelijke hulpverleners niet in beweging, al werd er wel over gepraat. Het Uitvoeringsoverleg Jongerenoverlast meldt de incidenten tot december 2006 niet in haar notulen. Maanden later duikt het gezin onder, Waspik is inmiddels landelijk nieuws. Begin 2008 blijken vluchtelingen uit Irak en Kosovo ook racistisch bejegend te worden. Forum doet aanbevelingen voor alle gemeenten die met zulke overlast te maken hebben of krijgen.
Na een uitzonderlijke piek in 2006, laat het jaar 2007 een forse daling zien van antisemitische incidenten in Nederland. Het aantal is zelfs lager dan het niveau van 2005. Een verheugend resultaat, waar echter wel kanttekeningen bij geplaatst kunnen worden. Omdat bovendien de gegevens voor de jaarlijkse rapportage door het CIDI dit jaar pas zeer laat compleet waren, volstaan wij met een kritisch tussentijds overzicht. Het volledige overzicht van incidenten vindt u in het rapport van komend jaar over de jaren 2007 en 2008.
Oorzaken
Het jaar 2007 laat in Nederland en ook daarbuiten een sterke daling van antisemitische incidenten zien. Zeker ten opzichte van 2006, toen het aantal juist met 64% was gestegen naar 261 meldingen. Voor 2007 is het aantal meldingen met 104 opnieuw gedaald, zelfs nog onder het niveau van 2005 (159).
Lees verder in jaaroverzicht
Fortuyns befaamde slogan ‘Ik zeg wat ik denk’ heeft de laatste jaren niet
alleen op grote schaal navolging gekregen, maar ook geleid tot felle discussies
over de grenzen van de vrijheid van meningsuiting. Begin 2006, tijdens
de wereldwijde ophef over de Deense ‘Mohammed-cartoons’, pleitte vvd-
Kamerlid Ayaan Hirsi Ali voor ‘het recht op beledigen’.1 Een van de Deense
prenten was een afbeelding van de profeet Mohammed met een tulband in
de vorm van een bom met aangestoken lont. Deze spotprent kreeg in 2008
een hoofdrol in de film van Wilders, Fitna, die al evenzeer heeft geleid tot
verhitte discussies over de grenzen van de vrijheid van meningsuiting. Dat
die grenzen opgeschoven zijn en dat er meer gezegd kan worden dan voorheen
lijkt wel duidelijk. Een treffende illustratie is de opschudding over de
politie-inval in mei 2008 bij een Nederlandse cartoontekenaar ‘Gregorius
Nekschot’ die jarenlang de islam op de korrel heeft genomen. De aanhouding
van de cartoonist, die ervan verdacht werd de discriminatieverboden
te hebben geschonden, wekte grote publieke en politieke verontwaardiging.
Spotprenten zouden moeten kunnen, zo werd alom betoogd, ongeacht
hun inhoud. De vraag waar de grenzen van vrije meningsuitingen dan
wel zouden moeten liggen, bleef op de achtergrond. Wel is in discussies
gedurende de laatste jaren steeds vaker betoogd dat de grens zou moeten
worden getrokken bij aanzetten tot geweld.
Maar, zo zeggen anderen, ook zonder aanzetten tot geweld kan grote
schade worden berokkend, want de verruimde uitingsvrijheden zijn van
invloed op het vóórkomen van intolerantie en discriminatie. Als argument
voor deze stellingname worden indicaties voor een tamelijk hoog niveau
van islamofobie in Nederland aangehaald. Uit enquêteonderzoek blijkt
dat meer dan de helft van de Nederlandse, niet-islamitische schoolgaande
veertien- tot zestienjarige jongeren negatief staan ten opzichte
van moslims.2 Als een van de oorzaken wordt negatieve beeldvorming
genoemd: ‘negatieve stereotypen van moslims en negatieve clichés van
de islam, negatieve berichten van ouders en de beste vriend of vriendin
over moslims en de islam, en de overtuiging dat moslims een bedreiging
vormen voor de veiligheid een belangrijk effect op de attitude’.
Lees verder in de monitor
Radicalisering
Vergeleken met de vorige periode is er een lichte daling opgetreden in het aantal meldingen over mogelijke islamitische radicalisering onder de Nederlandse bevolking dat bij de politie is binnengekomen. Bezien over de laatste twaalf maanden is dat beeld stabiel. Deze cijfers zouden een indicatie kunnen vormen voor de berusting en gelatenheid van moslimjongeren in Nederland, waarover in het vorige dreigingsbeeld is gerapporteerd.
Waar het aantal meldingen van rechtsextremisme in vergelijking met de vorige rapportageperiode is toegenomen, is het beeld ten aanzien van het gebruik van geweld redelijk stabiel gebleven. Wel is er vaker sprake van dreiging met geweld. Opvallend is dat enkele van de veertien (interetnische) gewelddadige incidenten zijn gepleegd door of tegen jongeren. Bij de meeste incidenten zijn rechtsextremistische personen de agressor.
Onderzoek van de Politieacademie heeft het gevestigde beeld over ‘gabbers’ enigszins
genuanceerd. Zij hebben over het algemeen een gezond arbeidsethos en komen niet standaard uit gebroken gezinnen. Naar verhouding plegen zij wel meer geweldsmisdrijven dan andere jongeren.
Lees verder in de Samenvatting Dreigingsbeeld
Dit is de negende geweldsrapportage van de Monitor Racisme & Extremisme, uitgevoerd door de Anne Frank Stichting en de Universiteit Leiden. Het project wordt gesteund door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Zeven maal werd deze rapportage gepubliceerd als onderdeel van een brede rapportage en een keer, in 2003, waren de geweldscijfers aanleiding om een eigenstandige publicatie in de vorm van een cahier uit te brengen.
Dit is de eerste keer dat we een eigenstandige digitale rapportage naar buiten brengen over dit onderwerp. Directe aanleidingen daarvoor zijn de lancering van de website van de Monitor Racisme & Extremisme in 20061 en de succesvolle samenwerking met het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD). Deze samenwerking maakt het mogelijk om in korte tijd beter materiaal voorhanden te krijgen. Daardoor was het mogelijk om tot een goede, gesystematiseerde rapportage met cijfers over 2006 te komen. Het lijkt ons zinvol om deze rapportage nu te publiceren en niet te wachten tot een nieuwe brede rapportage, die naar verwachting eind 2008 zal verschijnen.
Deze rapportage bevat ons verslag van onderzoek naar racistisch en extreemrechts geweld in het jaar 2006.
Lees verder in de monitor
4.3 Rechts extremisme
De bedreiging van de Nederlandse democratische rechtsorde door rechtse extremisten
is nog steeds relatief laag te noemen. Het versnipperde rechts-extremistische landschap
in Nederland is daar mede debet aan. Het afgelopen jaar liet wel enige groei zien van
de aanhang van niet politiek actieve neonazistische organisaties, zoals Blood&Honour.
Partijen daarentegen die via de politieke weg hun doelen trachten te bereiken, zijn het afgelopen jaar niet substantieel gegroeid of zelfs in omvang afgenomen. De verwachting is dat de groei van niet politiek actieve groeperingen ook het komende jaar door zal zetten. Het ontstaan van radicale splintergroeperingen uit rechts georiënteerde
jeugdculturen zoals delen van de zogenoemde ‘Lonsdale-jeugd’ (gabberbeweging), is
dit jaar beperkt gebleven. Ondanks het feit dat in kringen van rechtse extremisten een
fascinatie voor wapens en geweld bestaat, is op dit moment geen sprake van een rechtsextremistische terroristische dreiging. Dat neemt niet weg dat de in deze jeugdcultuur
breed gevoelde frustratie over de multiculturele samenleving verdere polarisering in de
hand kan werken en daarmee op termijn de democratische rechtsorde kan bedreigen.
Lees verder in het jaarverslag
Dit is het verslag van een onderzoek naar de identiteit van Lonsdale-jongeren in de gemeente Werkendam. Aanleiding tot dit onderzoek zijn de structurele klachten van discriminatie en extreemrechtse uitingen door jongeren uit deze gemeente. Het onderzoek is tot stand gekomen in samenwerking met Bureau Discriminatiezaken Midden en West Brabant en Palet, steunpunt voor multiculturele ontwikkeling in Noord-Brabant. In het onderzoek is getracht inzicht te krijgen in de identiteit van Lonsdale-jongeren. Identiteit wordt geconstrueerd op uiteenlopende manieren en door uiteenlopende betrokkenen. Het bestaat uit ascriptieve en zelfascriptieve aspecten, dat wil zeggen de identiteit die mensen respectievelijk aan anderen en aan zichzelf toekennen. In dit onderzoek zijn dan ook beide aspecten onderzocht. Hiervoor is een kwalitatief onderzoek uitgevoerd, waarbij gebruik is gemaakt van data-triangulatie. Data verkregen uit documenten, observaties en interviews zijn gecombineerd gebruikt om de centrale onderzoeksvraag te beantwoorden.
Er zijn in totaal 66 krantenartikelen geanalyseerd om te onderzoeken welk beeld kranten hebben van de identiteit van Lonsdale-jongeren. Hieruit is naar voren gekomen dat de kranten een stereotype beeld van Lonsdalers construeren, dat wordt aangepast in meer extreme of meer gematigde zin afhankelijk van de sociaal-maatschappelijke context. Het stereotype beeld is dat Lonsdale-jongeren negatieve denkbeelden hebben over allochtonen en dat ze zich door hen bedreigd voelen. Daarnaast worden de Lonsdalers extreemrechtse sympathieën en nationalistische gevoelens toegeschreven.
Er is in Nederland een aantal extreemrechtse partijen. De meest bekende zijn: de
Centrumdemocraten(CD), Nieuw Rechts (NR), Nieuwe Alliantie (NA) en de Nederlandse Volksunie(NVU).
In een aantal plaatsen nemen zij deel aan de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2006: Almelo (NR), Apeldoorn (NVU), Arnhem (CD en NVU), Eindhoven (NR), Nijmegen (NVU), Oss (NVU), Ridderkerk (NA en NR), Rotterdam (NA en NR) en Venray (NVU). Alleen Nieuw Rechts behaalt een zetel, nl. in Ridderkerk. Antisemitisme is vooral binnen de NVU en de Nieuwe Alliantie vast onderdeel van de ideologie. Zie ook onder Internet.
Lees verder in overzicht
Polarisatie
De zorg over polarisatie blijft onverminderd aanwezig. Naast de antiintegratieve en isolationistische boodschap van salafisten dragen ook extreemrechtse geluiden in belangrijke mate hieraan bij. In de afgelopen periode was er sprake van diverse gevallen van interetnisch geweld.
In meer dan de helft van die gevallen is duidelijk sprake van extreemrechts geweld door Lonsdalejongeren, Skinheads en de Nationale Alliantie. De manifestatie van interetnisch geweld is een ondermijning voor de cohesie van de Nederlandse samenleving.
Met de Monitor Racisme & Extremisme wordt beoogd uiteenlopende vormen van racisme, extremisme en antisemitisme — en reacties op deze verschijnselen — te
volgen en daarover periodiek te rapporteren. Allereerst wordt er gekeken naar de verschijnselen: op welke wijze doen racisme, extremisme en antisemitisme zich in de Nederlandse samenleving voor. Hierbij kan worden gekeken naar de uitingsvorm, bijvoorbeeld politiek georganiseerd racisme, en naar de uitsluitingsvorm, bijvoorbeeld horecadiscriminatie. Sommige verschijnselen beperken zich naar hun aard niet tot het Nederlandse territoir, zoals discriminatie via het internet. In dergelijke gevallen wordt de extraterritoriale context meegenomen. Vast patroon in het monitoronderzoek is dat geprobeerd wordt zo goed als mogelijk verschillende soorten slachtoffers en daders te identificeren. Deze exercitie kan betrekking hebben op zowel autochtonen als allochtonen, waaronder laatstgenoemden zich weer laten opdelen in diverse minderheidsgroepen. De respons op racisme, extremisme en antisemitisme kan verschillend van aard zijn, van educatief tot juridisch. Veelal is de aard van de respons afhankelijk van de verschijningsvorm van de discriminatie, de categorie slachtoffers en de achtergrond van de daders. Bovendien kunnen sommige vormen van respons naast elkaar functioneren of elkaar zelfs versterken. Het periodiek monitoren van de verschijnselen, de slachtoffers, de daders en de respons dient meerdere doelen. Op deze wijze wordt getracht een bijdrage te leveren aan het inzicht in de bestrijding van racisme, extremisme en antisemitisme. Bovendien vindt accumulatie van kennis plaats door de vaste systematiek en de periodiciteit van het onderzoek. Tot slot wordt ook een beeld verkregen van ontwikkelingen op de lange termijn en worden op basis van ervaringen uit het verleden suggesties gedaan voor oplossingen in de toekomst.
Lees verder in de monitor
RECHTS-EXTREMISME
De MIVD verricht onderzoek naar rechts-extremistische organisaties en personen. Voor de
MIVD staat hierbij centraal of de veiligheid van de krijgsmacht door organisaties of personen
in gevaar wordt gebracht. Concreet richt het onderzoek zich op het onderkennen van personen bij Defensie die het rechts-extremistische gedachtegoed aanhangen en uitdragen. Uit onderzoek moet blijken in hoeverre zij gelieerd zijn dan wel (actief) steun geven aan rechts-extremistische organisaties.
In 2005 hebben verschijningsvormen van rechts-extremisme zich binnen Defensie in beperkte mate voorgedaan. In vergelijking met 2004 was er een lichte stijging van het aantal meldingen. Enkele meldingen hadden betrekking op het bekladden van defensie-objecten met runentekens, nazi-symbolen, discriminerende teksten en leuzen. Een klein deel van de meldingen had betrekking op personen die gelieerd zijn of steun geven aan rechts-extremistische organisaties. Het grootste deel van de meldingen had betrekking op personen die zich zouden hebben schuldig gemaakt aan (vermeend) rechts-extremistische uitlatingen en gedragingen. Hierbij wordt aangetekend dat niet alle gedragingen, die onder de noemer rechts-extremisme worden gemeld, ook als zodanig in politieke of ideologische zin dienen te worden aangemerkt. Uit onderzoek blijkt dat er soms sprake is van ongewenst gedrag zoals misplaatste humor, ruwe opleidingsmethoden, machogedrag of ander wangedrag.
Lees verder in het jaarverslag
4.3 Rechts-extremisme
Sfeerbepalend voor het rechts-extremisme in Nederland in 2005 was de moord op de heer Van Gogh op 2 november 2004. Binnen rechts-extremistische kringen werd na dedood van de heer Van Gogh met hernieuwde felheid – vooral op rechtse-internetfora geageerd tegen moslims in Nederland en islamitische instituten, zoals moskeeën en islamitische scholen. Woede en frustratie overheersten in de diverse reacties. Woede ten aanzien van de dader, moslims en de islam in het algemeen, en een grote ontevredenheid over de rol van de overheid die te veel de nadruk zou leggen op de dialoog met moslims. Deze onvrede heeft niet geleid tot radicale acties tegen de betrokken overheden of bewindspersonen.
Lees verder in het jaarverslag
Het gedramatiseerde verslag van de brandstichting bij de islamitische basisschool in Uden in november 2004 door de vader van een van de jonge daders. Bouman beschrijft hoe rivaliteit op een school langs etnische lijnen wordt uitgewerkt en uitmondt in een georganiseerde (blanke) jongerengroep die zint op wraak voor het in elkaar slaan van een van hen door Turkse jongeren. Als Theo van Gogh wordt vermoord, is het zover. Boek biedt inzicht in wat er speelt onder jongeren.
De problematiek van racistische en extremistische uitingen onder jongeren heeft in het jaar 2004 en vooral na de moord op Theo van Gogh – 2 november 2004 – een hoge vlucht genomen. In de eerste maanden van 2005 hebben zogenoemde Lonsdalejongeren vrijwel dagelijks in de publicitaire belangstelling gestaan. Het gaat om een bekend doch in veel mindere mate gekend verschijnsel: op veel vragen naar aard, omvang en achtergronden moet men het antwoord schuldig blijven.
Over de benaming ‘Lonsdalejongeren’ is veel te doen geweest. Lonsdale is een Brits kledingmerk dat populair is onder gabbers, ook diegenen met een extreemrechtse, racistische oriëntatie. Deze gabbers plegen hun kledingmerken – niet alleen Lonsdale, maar ook Pitbull en Hooligan – vaak opzichtig dragen, zodat deze merken zijn gaan fungeren als een uiterlijk kenmerk van deze jongeren. Extreemrechtse, racistische gabbers zijn vervolgens kennelijk zo beeldbepalend geworden dat een omkering heeft plaatsgevonden: met ‘Lonsdalejongeren’ werden gaandeweg niet zozeer jongeren aangeduid die Lonsdale dragen, maar de extreemrechtse, racistische jongeren onder hen. Gelet op de ernst en de omvang van incidenten waarmee deze jongeren de aandacht trokken is de ‘besmetting’ wel te begrijpen. De bekende socioloog Goffman zou spreken van ‘een bedorven identiteit’. Hierdoor worden echter ook veel jongeren ten onrechte getroffen, om maar niet te spreken van het kledingmerk Lonsdale, dat niet verantwoordelijk kan worden gehouden voor ontsporingen van hen die Lonsdale dragen, waardoor het merk een negatief stigma heeft gekregen. Sommigen zijn van oordeel dat daarom op de benaming Lonsdalejongeren een taboe zou moeten rusten. Daar is wat voor te zeggen, maar negatieve beeldvorming is naar onze mening niet eenvoudigweg te beïnvloeden en te verhullen door er een andere naam aan te geven. Wij verwachten dat de benaming Lonsdalejongeren van beperkte duur zal zijn, al is nu niet te overzien wanneer de houdbaarheidsdatum precies zal zijn verstreken.
Lees verder in de monitor
1. Inleiding
Beeldbepalend binnen extreem rechts in Nederland zijn momenteel de ongeorganiseerde
(groepen) van individuen en jongerensubculturen die op velerlei manieren en al dan niet politiek gemotiveerd een extreem rechtse of racistische boodschap uitdragen. Steeds meer autochtone jongeren maken gebruik van extreemrechtse symbolen om hun identiteit te benadrukken.
Omdat verschillende allochtone jongeren zich in de openbare ruimte eveneens in groepen
manifesteren, komt het vooral in de kleinere steden en op middelbare scholen in het land
regelmatig tot provocaties en confrontaties. Daarbij gaat het initiatief tot de provocatie nu eens
uit van de autochtone jongeren en dan weer van de allochtone jongeren. Bij incidenten die op
deze manier worden veroorzaakt is alleen al het uiterlijke extreemrechtse vertoon van de
autochtone jongeren voldoende voor grote maatschappelijke weerstand. Vooral jongeren die
zich graag kleden in het merk Lonsdale, in de volksmond “Lonsdale-jongeren” genoemd, zijn
het afgelopen jaar onderwerp van grote maatschappelijke, politieke en media aandacht
geweest. Lonsdale is niet meer dan een Brits kledingmerk dat graag gedragen wordt binnen de
grootste jongerensubcultuur in Nederland. Het overgrote deel van de jongeren dat Lonsdale
draagt manifesteert zich zonder politieke ideologie en in losse verbanden. Hoewel de
problemen die zij veroorzaken vooral op het terrein van de openbare orde liggen, kan het feit
dat een aantal van hen zich uniform kleedt en rechts-extremistische symbolen hanteert, de
gepercipieerde rechts-extremistische dreiging die van hen uitgaat versterken.
Lees verder in de nota
4.3 Extreem rechts
De twee belangrijkste neonazistische bewegingen in Nederland, de Nederlandse Volks Unie (NVU) en de Racial Volunteer Force (RVF), zijn op dit moment beperkt van omvang en relatief geïsoleerd in hun extreme opvattingen. De RVF is een kleine, van oorspong Britse Blood&Honour organisatie die medio 2002 uit onvrede met de gematigde koers van de NVU werd opgericht. De RVF en NVU hebben het afgelopen jaar weinig van zich doen spreken. De NVU organiseerde op 5 juni 2004 in Den Haag een demonstratie. Deze demonstratie zorgde voor ongeregeldheden die voornamelijk werden veroorzaakt door extreemlinkse tegendemonstranten.
Lees verder in het jaarverslag
Op 2 november 2004 werd Theo van Gogh vermoord. De dader schoot Van Gogh neer, stak hem vele malen met een mes en liet een vastgeprikte dreigbrief op zijn borst achter. Op de vlucht schoot hij op de politie, die de achtervolging had ingezet. Uiteindelijk werd de dader in zijn been geschoten en kon hij worden gearresteerd. In de eerste twee weken na de moord werd duidelijk dat het in het geval van de moordenaar niet ging om een losstaand individu, maar dat er sprake was van een netwerk van radicale moslims, waar een aanzienlijke en concrete terreurdreiging vanuit gaat. Als gevolg van deze dreiging moesten diverse volksvertegenwoordigers
beveiligd worden. Twee leden van het parlement moesten zelfs worden ondergebracht op streng bewaakte, geheime locaties. Zowel de moord als de ervaren terreurdreiging bleken impulsen te zijn voor racistische, anti-moslim uitingen, alsmede voor uitingen die daar weer een reactie op vormden. Dit ging gepaard met een heftige reeks geweldplegingen van uiteenlopende aard die sterk aanzwol in het midden van de maand november om vervolgens tegen het einde van de maand november weer enigszins weg te ebben. Gaandeweg kwamen ook allerlei extreem-rechtse uitingen meer en meer in beeld.
Met de Monitor racisme en extreem-rechts wordt beoogd uiteenlopende vormen van racisme, extreem-rechts en discriminatie — alsmede respons op deze verschijnselen — te volgen en daarover periodiek te rapporteren. Het initiatief tot dit onderzoeksproject is medio jaren negentig door de Leidse Universiteit genomen.
Sedert de vierde rapportage wordt het monitorproject gezamenlijk uitgevoerd door de Universiteit Leiden en de Anne Frank Stichting. Het nut van een periodieke monitorrapportage is divers. Er wordt op basis van een ‘vaste meetlat’ de balans opgemaakt van de belangrijkste uitingen en incidenten van rassendiscriminatie, racisme en rechts-extremisme, alsmede van de ontwikkeling van strategieën ter bestrijding. Door de rapportages worden politici, bestuurders en vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties in staat gesteld zich op de problematiek te bezinnen en tot oplossingsstrategieën te komen. De rapportages kunnen immers door hun systematische en periodieke karakter bijdragen aan accumulatie van kennis en inzicht. Er wordt tevens inzicht verkregen in ontwikkelingen die zich op langere termijn voordoen. Dat geldt niet alleen voor de achterliggende periode maar ook voor de toekomst. De monitor kan voorts bijdragen aan vroegtijdige onderkenning van relevante, nieuwe ontwikkelingen. Tot slot kan de rapportage dienstig zijn bij de beantwoording van de talloze praktische vragen over dit onderwerp die vanuit
binnen- of buitenland gesteld worden.
Lees verder in de monitor