Overal in de westerse wereld wordt gewaarschuwd voor rechtsextremistische groepen en eenlingen. Liberale democratieën wereldwijd worstelen met de opkomst van rechtsextremisme. Zembla onderzocht deze wereld voor de uitzending Netwerk van Haat en kwam zo ook de boekenkast van de beweging op het spoor.
Twee jonge mannen moeten vandaag voor de rechter komen, omdat ze in verband worden gebracht met The Base, een rechts-extremistische terroristische organisatie. Hun Siege-cultuur roept op tot een rassenoorlog.
Nederland kent een ‘online opleving’ van rechts-extremisme. ,,Nederlanders zijn lid van internationale onlinegroepen waarin aanslagplegers en hun sympathisanten elkaar vinden”, zo meldt inlichtingendienst AIVD in haar jaarverslag over 2019.
Nederlandse rechts-extremisten waren jarenlang actief op een internationaal, fascistisch webforum dat wordt gelinkt aan een gewelddadige neonazi-groep en enkele moorden in de VS. De Nederlanders probeerden er een nieuwe organisatie op te zetten en gingen tekeer tegen homo’s, joden en moslims.
Ritchie Kolvers uit Nijmegen schrijft op het Iron March Forum hoe het gaat met zijn organisatie Zwart Front, die in de oprichtingsfase zit. Hij is een webshop aan het opzetten en een manifest aan het schrijven. De afdeling “blok Nijmegen-West” is al zo goed als opgezet. Ze hebben een vlag laten maken en al een enkele keer posters verspreid. Volgende maand houden ze een barbecue. In het najaar willen ze het graf van Benito Mussolini in Italië bezoeken en bij Casa Pound langs in Rome.
De laatste jaren zijn er nieuwe vormen van rechts–extremisme ontstaan. Deze zijn veelal
gestoeld op bestaande ideeën, maar zijn ook aangepast aan ontwikkelingen, zoals de
opkomst van het internet. In de vorige publicatie van NTA (‘NTA, De nieuwe generatie
extreemrechts en haar online schaduw’) 1 beschreven we hoe extreemrechts via het internet
zijn boodschap verspreidt en nieuwe mensen bij de ideologie betrekt. In deze publicatie
zoomen we in op de meest extreme stromingen van extreemrechts: de nieuwe generatie
rechts–extremisten. Deze hangen veelal “accelerationisme” aan; het geloof dat als er een
strijd moet komen tegen vijanden, deze beter vandaag dan morgen kan uitbreken.
Aanslagen hebben als doel deze strijd aan te wakkeren.
Rechts-extremisme
In Europa, en ook in Nederland, is een rechts-terroristische aanslag door een eenling voorstelbaar. Hoewel de Nederlandse rechts-extremistische offline scene wordt gekenmerkt door fragmentatie, zwak leiderschap, persoonlijke animositeit en het ontbreken van een consistente organisatievorm, kan de dreiging van een (internet-)eenling komen. Verder lijkt in Nederland enige resonantie van de terroristische aanslag in Christchurch te bespeuren bij enkele individuen. Zij worden niet zozeer gedreven door vastomlijnde rechts-extremistische ideeën, maar winden zich vanuit een mix van persoonlijke grieven en psychische problemen al langer op over maatschappelijke ontwikkelingen in de samenleving en de politiek in het bijzonder.
(…)
Rechtsterrorisme
De rechts-terroristische aanslag in Christchurch heeft wereldwijd meerdere daders geïnspireerd, zoals in El Paso, Oslo, Halle en Hanau. Ook in Nederland is een rechtsterroristische aanslag door een eenling voorstelbaar. Deze inschatting is vooral gebaseerd op de mogelijkheid dat een Nederlandse (internet)eenling radicaliseert en tot een rechtsextremistische geweldsdaad overgaat. Het Nederlandse extreemrechtse en rechts-extremistische organisatorische landschap is gefragmenteerd, groepen zijn marginaal en niet gewelddadig en er zijn geen aansprekende leiders die grote groepen weten te mobiliseren. Juist hierin schuilt een gevaar wat betreft de dreiging die uitgaat van eenlingen omdat ze ongeorganiseerrd (online) kunnen radicaliseren.
(…)
De dreiging vanuit rechts-extremistische hoek neemt toe, rechts-terroristische aanslagen worden online verheerlijkt en vormen een inspiratiebron voor gelijkgestemden.
(…)
Wereldwijde rechts-extremistische internetgemeenschap
De laatste jaren is een toename van rechts-extremistisch geweld te zien in verschillende Europese landen, zoals Groot-Brittannië en Duitsland. In Duitsland vonden bijvoorbeeld drie aanslagen plaats in de afgelopen negen maanden (de moord op Lübcke, Halle en Hanau). Kenmerkend voor de huidige rechtsextremistische aanslagplegers is dat zij geen lid meer zijn van een neonazistische groepering, maar zich vaak onderdeel lijken te voelen van een wereldwijde internetgemeenschap. Verheerlijking van dergelijke aanslagen op rechtsextremistische fora vormt een inspiratiebron voor gelijkgestemden. Het narratief, dat op internationale online fora wordt gebezigd, is mede geïnspireerd door de antisemitische en racistische periodiek Siege, dat in de jaren tachtig in de Verenigde Staten verscheen. Dit gedachtegoed heeft ook enkele sympathisanten onder Nederlandse rechtsextremisten, waardoor een dergelijke copycat-aanslag ook in Nederland voorstelbaar is.
Confrontaties tussen rechts- en links-extremisten
In de afgelopen jaren zijn tegenstellingen en confrontaties tussen extreemrechtse en extreemlinkse groepen in landen als de Verenigde Staten en Duitsland meer aan de oppervlakte gekomen. Het gepolariseerde politiek klimaat in de Verenigde Staten klinkt mede door op internationale extremistische online kanalen die ook door Nederlanders worden gebruikt.
(…)
Extremisme, radicalisering en polarisatie
Manifestaties van rechts-extremisme in Nederland zijn gering in het straatbeeld, in de omvang van geweldsincidenten, in organisatie, in financiering en in geweldsbereidheid. Ook is de groep Nederlandse rechts-extremisten die internationaal online actief is beperkt.
Rechts-extremisme in Nederland
In tegenstelling tot landen als Duitsland, Frankrijk, België, Groot-Brittannië en Italië kent Nederland weinig extremistische organisaties en weinig activisten. In Nederland is al jarenlang sprake van een klein aantal extremistische geweldsincidenten per jaar. De zichtbaarheid van rechts-extremisten op straat is marginaal. De Nederlandse rechts-extremistische scene is wat betreft aantallen, organisatiestructuren, financiering en geweldsbereidheid onvergelijkbaar met de ons omringende landen.
De Wutbürger
Er zijn recent twee rechtszaken gestart die meer licht werpen op de aantrekkingskracht die de terroristische daad in Christchurch en de drijfveren daarachter op individuen in de Nederlandse samenleving kunnen uitoefenen. De profielen van de verdachten in deze rechtszaken zijn anders dan die van de aanslagpleger in Christchurch en diens epigonen. Het gaat hier niet om jonge mannen die mede via internet zijn geradicaliseerd, maar om oudere mannen waarvan de ideologische achtergrond lijkt te stroken met het Duitse begrip Wutbürger: woedende (systeemhatende) burgers die niet zozeer worden gedreven door vastomlijnde rechtsextremistische ideeën, maar zich vanuit een mix van persoonlijke grieven en psychische problemen al langer opwinden over maatschappelijke ontwikkelingen in de samenleving in het algemeen en in de politiek in het bijzonder. Vaak moeten vluchtelingen en moslims het ontgelden, omdat die het ‘eigene’ van de Nederlands samenleving zouden bedreigen.
Online rechts-extremisme
Uit de recent gehackte database van het fascistische en neonazistische besloten webforum IronMarch blijkt dat een kleine groep van Nederlandse rechts-extremisten internationaal online actief was en zocht naar rechts-extremistische content. Dit forum wordt gelinkt aan internationale Neonazistische (online) groeperingen, zoals Atomwaffen Division en Feuerkrieg Division, en kende in een periode van zeven jaar tussen de tien tot vijftien gebruikers die uit Nederland lijken te komen. Niet zozeer het aantal Nederlanders, maar vooral het gebezigde apocalyptische en gewelddadige ‘Siege-narratief’, waaraan ook Nederlandse jongeren zich laven is verontrustend.