In haar streven om aan de echte politiek deel te gaan nemen heeft het Vlaams Blok de laatste tijd een aantal veren moeten laten. Met name aan de uiterst rechtervleugel van de partij rommelt het flink. Concessies die het Blok doet aan de gevestigde partijen om na de gemeenteraadsverkiezingen in 1999 mee te kunnen regeren in Antwerpen (en misschien zelfs de burgemeester te kunnen leveren) zijn de radicale vleugel een doorn in het oog. Toen de parlementsfractie van het Vlaams Blok in februari 1995 instemde met het strafbaar stellen van de Holocaust-ontkenning was voor een flinke groep de maat vol.
De groep van ontevredenen valt ruwweg uiteen in twee groepen. Ten eerste zijn er de oude onverbeterlijke nazi’s. Met name kringen rond het Vrij Historisch Onderzoek (VHO) stapten met veel bombarie uit de partij. De organisatie/uitgeverij VHO ontstond medio jaren tachtig onder andere uit kringen van oud-SS’ers en staat onder leiding van Siegfried Verbeke. Het specialiseert zich al jaren in het publiceren van geschriften die de Holocaust ontkennen en pleiten voor eerherstel van oorlogsmisdadigers en collaborateurs.
De tweede groep bestaat uit jonge radicale nazi’s en nazi-skinheads. Zij organiseren zich in verschillende jongerenorganisaties. Een aantal van deze organisaties (zoals bijvoorbeeld de Vlaamse Jongeren Mechelen) blijven dicht tegen het Vlaams Blok aanleunen. Dit gebeurt met name omdat zij dan een beroep kunnen doen op financiële en logistieke steun vanuit het Blok.
Odal-Aktiekomitee
Een snel groeiende jongerenorganisaties die geen directe verbanden met het Vlaams Blok onderhoudt is het Odal-Aktiekomitee dat vanaf 1995 actief is. Wanneer de maoïstische Partij van de Arbeid (PvdA) dat jaar de Yzertoren in Diksmuide wil bezoeken sticht een aantal Vlaamse fascisten de gelegenheidsgroep Odal-Aktiekomitee om dit bezoek te voorkomen. Enkele tientallen activisten blokkeren de toegang voor de PvdA-leden. Het blijft echter niet bij dit ene initiatief en het Aktiekomitee krijgt vanaf 1997 vaste vorm na een demonstratie in Brugge onder dezelfde naam. Het laat van zich horen door het houden van kleine demonstraties met radicale eisen. Bij de actie in Diksmuide schreef het Aktiekomitee al dat de actie is gevoerd “Omdat de plaats van een nationalistische militant altijd daar is, waar hij de strijd tegen het linkse gespuis kan aanbinden.”
Dit uitgangspunt wordt een leidraad in het bestaan van het Odal-Aktiekomitee dat een zeer duidelijke anti-houding aanneemt: anti-links, anti-buitenlanders, anti-Amerika en vooral anti-Vlaams Blok. Bij haar oprichting verklaart het Komitee: “Eerst en vooral zijn wij nationalisten. Dat wil natuurlijk zeggen dat wij geen vijanden hebben in onze eigen kamp. Maar dat laat niet toe dat sommigen eender wat zeggen, schrijven of doen… tegen ons. Als sommige zogenaamde nationalisten, die niet meer durven het systeem of de linksen te bestrijden, niets meer te doen hebben dan ons aan te vallen moeten ze zich eraan verwachten dat wij zullen terugslaan. Een gewaarschuwd man…”
Een overzicht van demonstraties van Odal Aktiekomitee.
a. In augustus 1995 laat het Komitee voor het eerst van zich horen wanneer zij in Diksmuide een kranslegging van de linkse PvdA willen voorkomen.
b. In maart 1997 organiseert het Odal-Aktiekomitee een tegenbetoging tegen een demonstratie van de anti-fascistische organisatie Blokbusters. Er zijn ongeveer honderd fascisten aanwezig.
c. Op 11 november 1997 organiseert het Odal-Aktiekomitee een demonstratie voor eerherstel van vrijwilligers van de Waffen-SS. De datum is niet toevallig gekozen: in België is 11 november een nationale feestdag vanwege het einde van de Eerste Wereldoorlog. Er lopen ongeveer 40 types mee. In eerste instantie houdt de politie de demonstratie tegen, maar geeft later toch toestemming om door te lopen.
d. In januari 1998 wil het Komitee een Europees jongerencongres houden in Hemiksem (onder de rook van Antwerpen). De bedoeling is dat er jonge nazi’s uit diverse landen overleggen over gezamenlijke activiteiten zoals jaarlijkse Rudolf Hess-mars. De bijeenkomst wordt door de burgemeester verboden en men trekt naar het centrum van Antwerpen, waar een korte demonstratie wordt gehouden. Er zijn nazi’s uit België, Nederland en Duitsland aanwezig. Enkele maanden later worden huizen van mensen uit Hemiksem die tegen de bijeenkomst geageerd hebben beklad en met stenen bekogeld. Ook het huis van een Hemiksemse Vlaams Blokker wordt beklad met een jodenster en de kreet ‘Jude’, omdat hij zich uit had gesproken tegen de bijeenkomst.
e. In maart 1998 houdt het Odal-Aktiekomitee onder de naam “Anti-Zionistische Aktie” een demonstratie in Brussel tegen het Amerikaans imperialisme en het militair optreden tegen Irak. Op de terugweg worden negen Nederlanders door de Rijkswacht gearresteerd wegens verboden wapenbezit.
f. In april 1998 verstoort men een bijeenkomst van een aan het Vlaams Blok gelieerde Brusselse organisatie. Men stelde vragen over de pro-joodse lijn van het Vlaams Blok.
g. In juni 1998 is er een bijeenkomst in Brugge. Er wordt onder andere geld ingezameld voor een Duits steuncomité voor extreem-rechtse gevangenen. Naast Kris Berteryan en Bert Eriksson is ANS-leider Eite Homan één van de sprekers.
h. In juli 1998 doet het Odal-Aktiekomitee mee met een demonstratie in Heerlen, Nederland. Het betrof een actie voorafgaande aan de jaarlijkse Hess-herdenking in Duitsland. De politie greep in en nam pamfletten en spandoeken in beslag.
i. In september 1998 houdt men een demonstratie in Brugge tegen migranten-stemrecht, waarover een politieke discussie wordt gevoerd in België.
Het Odal-Aktiekomitee heeft een klein kader en een zeer summiere actiegerichte ideologie. Men noemt zichzelf Vlaamsnationalistisch en zegt naar een Vlaamse staat te streven. Tegelijkertijd wordt er samengewerkt met Waalse nazi’s die streven naar een sterke Belgische staat. Het lijkt er op dat het Odal-Aktiekomitee probeert steun te verwerven binnen Vlaamsnationalistische kringen, zonder zelf oprecht in hun eisen geïnteresseerd te zijn. De eigenlijke leidraad binnen de ideologie van het Komitee is dan ook niet het Vlaamsnationalisme, maar het voeren van actie tegen migranten, joden, links en het Vlaams Blok. Aan deze ideologie maakt men verder niet veel woorden vuil: het hele politiek manifest van het Komitee beslaat anderhalf A4-tje (groot lettertype) holle frasen.
Wie zitten er achter het Odal-Aktiekomitee?
De leiding van het Komitee ligt in handen van de negentienjarige Christian (Chris/Kris) Berteryan. Hij is de voorzitter, belangrijkste organisator van acties, woordvoerder en schrijft het blaadje van het Komitee (‘De Politieke Soldaat’) vol. Hij komt voort uit de jongerenorganisatie van het Vlaams Blok en is in 1996 betrokken geraakt bij het Odal Aktiekomitee.
In 1997 haalt hij de Nederlandse pers, wanneer de CP’86 onder leiding van Martijn Freling, aankondigt dat hij de lijsttrekker in Terneuzen bij de gemeenteraadsverkiezingen in 1998 gaat worden. De CP’86 doet echter uiteindelijk niet mee in Terneuzen.
Berteryan wordt gesteund en gecontroleerd door oude rot Bert Eriksson. De 67-jarige Eriksson was gedurende de jaren zeventig de belangrijkste man van de Vlaamse Militanten Orde (VMO) en werd diverse malen veroordeeld wegens gewelddadige acties. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zat hij bij de Hitlerjugend-Vlaanderen. Eriksson is enigszins te vergelijken met Joop Glimmerveen. Zijn grote momenten liggen inmiddels ruim twintig jaar achter hem. Met name over de ontvoering van de botten van ex-collaborateur Cyriel Verschaeve uit Zwitserland om ze in Vlaanderen opnieuw te begraven raakt hij niet uitgepraat. Eriksson mag dan vergane glorie zijn, door zijn daden van weleer weet hij wel deze kleine groep jonge, radicale nazi’s te inspireren. Hij woont overigens in Nederland en wel in Westdorpe in Zeeuws Vlaanderen. Eriksson is spreker bij bijna alle bijeenkomsten van het Odal-Aktiekomitee. Hij is zonder meer ook de inspirator voor de naam van het Komitee geweest: na het verbod op de VMO richtte Eriksson de Odal-groep op en was jarenlang eigenaar van het Antwerpse café Odal.
Contacten
Ondanks dat het Komitee regelmatig acties en bijeenkomsten organiseert kan niet van een groot succes gesproken worden. Er zijn enkele kernen in Vlaamse steden en men onderhoudt stroeve contacten met andere fascistische jongerenorganisaties. Buiten Vlaanderen verlopen de contacten wat soepeler. Ten eerste zijn er goede contacten met de groep rond de Waalse neonazi Hervé van Laethem. Van Laethem is sinds medio jaren tachtig betrokken geweest bij ongeveer alle extreem-rechtse organisaties in Wallonië. Hij is gefixeerd op de strijd tegen anti-fascistische organisaties en heeft diverse keren gewelddadige acties tegen links georganiseerd. Evenals Odal-voorzitter Kris Berteryan wordt Van Laethem in 1998 door de CP’86 genoemd als kandidaat voor de gemeenteraadsverkiezingen in Terneuzen. Momenteel geeft hij het nazistische blaadje ‘Devenir’ uit, waarin regelmatig aandacht aan het Odal Aktiekomitee wordt besteed.
Ten tweede heeft het Komitee sinds 1996 goede contacten met het Nederlandse ANS. In augustus van dat jaar vertrokken een aantal Nederlanders naar Duitsland om daar mee te doen aan verboden Rudolf Hess-marsen. Nadat zij in België drie kameraden, waaronder Chris Berteryan, hadden opgepikt werd het hele gezelschap op de Frans-Duitse grens gearresteerd. Sinds die actie zijn het Odal Aktiekomitee en het ANS zo goed als onafscheidelijk. Dit komt onder andere tot uitdrukking in de sterke uiterlijke overeenkomt tussen het Odal-blad ‘De Politieke Soldaat’ en het gelijknamige blad van de FAP-Arbeiderspartij van Constant Kusters (nauw gerelateerd aan het ANS). De naam, inhoud en lay-out van beide bladen zijn praktisch identiek. Daarnaast zijn bij de acties van het Aktiekomitee zeer regelmatig Nederlandse ANS’ers aanwezig. Constant Kusters, Eite Homan, Ed Polman, en Joop Glimmerveen zijn kind aan huis bij deze acties. Verder lopen er regelmatig jonge jochies uit de omgeving van Kusters mee (Chris Smit uit Westervoort bijvoorbeeld).
Behalve door hun aanwezigheid bij acties wordt het Odal Aktiekomitee door de ANS’ers ook gesteund met postadressen. Tijdens een demonstratie in Brussel tegen de Amerikaanse agressie in Irak werd een pamflet uitgedeeld van de Anti-Zionistische Aktie’. Als contactadres wordt de postbus van ANS-leider Eite Homan gebruikt. Verder geeft het Komitee stickers uit met teksten als ‘Hand in Hand terug naar Eigen Land!’ en ‘Brussel-Hebron-Gaza, Intifada!. Europa-Palestina-Irak: Eén Strijd-één vijand!’. Als verantwoordelijk uitgever voor deze stickers (in België moet elke publicatie een verantwoordelijk uitgever hebben) wordt de zeeman Hendrik van Dam vermeld. Van Dam is een ex-lid van de CP’86 en een oude bekende van Eite Homan.
Het Odal Aktiekomitee lijkt op het eerste gezicht een gat in de markt te vormen aan de uiterst rechtervleugel van de Vlaamse Politiek. Toch moet zij het zonder al te veel steun of aanhang in België doen. Met name de rancuneuze houding richting Vlaams Blok is hier debet aan. Verder zullen het totaal gebrek aan ideologie en de contacten met Waalse nazi’s hen ook niet in dank worden afgenomen. Door haar radicale racisme, haar anti-semitisme en haar gewelddadig optreden is het echter van belang een oogje in het zeil te houden.
