Home » Politieke partijen » Nederlandse Volks-Unie » Constant Kusters, een overzicht

Constant Kusters, een overzicht

Volgens eigen zeggen werd Constant Kusters in 1989 actief binnen extreemrechts. Rond deze tijd viert hij dus zijn twintigjarig jubileum. Er zijn nog enkele Nederlandse rechtsextremisten die het twee decennia hebben volgehouden, maar veel zijn het er niet. Waar veel rechtsextremisten na korte of langere tijd afhaken vanwege de onderlinge ruzies, het geroddel en interne afrekeningen, lijkt Constant Kusters daar juist zijn handelsmerk van te hebben gemaakt.

kusters01Constantijn Adrianus Bastiaan Kusters (1970) groeide op in Arnhem en omgeving. Kusters’ interesse voor extreemrechts ontstond ergens in het midden van de jaren tachtig. Waar die interesse precies vandaan kwam of door geïnspireerd werd is niet erg duidelijk. Jaren later vertelde hij bij een televisie-interview hoe hij het Arnhem van zijn jeugd had zien veranderen door het groeiende aantal immigranten. Dat zou voor hem reden zijn geweest om actief te worden binnen extreemrechts.
Maar het is ook plausibel dat er andere oorzaken aan ten grondslag liggen. Jongeren die betrokken raken bij extreemrechtse organisaties doen dat namelijk zelden uit ideologische overwegingen, maar des te vaker vanwege persoonlijke omstandigheden. En de omstandigheden waarin de jonge Kusters in die periode verkeerde, gaven voldoende ruimte om een dergelijke stap te verklaren.
In de tweede helft van de jaren tachtig beleefde de opgroeiende Constant namelijk een turbulente periode in zijn leven. Hij leefde in een gezin met een zus en een gescheiden moeder. Voor de scheiding had geweld tussen zijn ouders flinke indruk op hem gemaakt. Maar zelf was hij ook bepaald niet de makkelijkste. Zowel op school als thuis was hij niet hanteerbaar. Hij was agressief en gewelddadig, vernielde het huis van zijn moeder en mishandelde zijn familie. Ook zijn opleiding autotechniek moest hij afbreken vanwege onmogelijk gedrag en het bedreigen van medeleerlingen. Uiteindelijk werd hij eind jaren tachtig – net meerderjarig – enkele maanden gedwongen opgenomen in een psychiatrische inrichting. In deze periode werd hij lid van Janmaat’s Centrumdemocraten (CD). En daarmee begon zijn politieke carrière.

Januari 1995: Constant Kusters en Eite Homan (met helm) in confrontatie met antifascisten
Januari 1995: Constant Kusters en Eite Homan (met helm) in confrontatie met antifascisten

Die eerste stap in het politieke landschap was overigens geen succes. Nog hetzelfde jaar stapte Kusters met enkele andere jonge CD-leden uit de regio (waaronder Michiel Bos) over naar de extremere CP’86. Begin 1991 namen Kusters en Michiel Bos vervolgens het initiatief om een eigen CP’86-afdeling Arnhem op te richten. Hun doel was om een actieve kring van de grond te krijgen die met succes mee zou kunnen doen aan de gemeenteraadsverkiezingen in 1993 (volgens brief Kusters red.). Deze ambitieuze plannen lieten direct een opmerkelijke kant van Kusters zien. Hij stuurde, terwijl hij net actief was geworden, een briefje aan CP’86-bestuurslid Wim Beaux. Daarin schreef hij dat hij alleen actief voor de CP’86 wilde blijven als hij bij de volgende raadsverkiezingen lijsttrekker zou worden. Dit soort op gebakken lucht gebaseerde baasspelerij zal Kusters’ gedrag tijdens de rest van zijn politieke carrière blijven kenmerken.

Weer terug naar de CD

Kennelijk is de CP’86 akkoord gegaan met zijn vreemde voorstel, want de kring Arnhem werd daarna door Kusters en zijn vrienden opgebouwd en werd in meerdere opzichten één van de actievere kringen van de partij. De rol van Kusters daarbij was belangrijk. Hij was kringsecretaris en bijzonder actief voor de partij. Maar tegelijkertijd zetten de eerder geschetste problemen zich voort. Kusters bleef zich namelijk als een totale asociaal gedragen. Dusdanig dat hij in 1993 zijn woning moest verlaten vanwege extreme overlast (geluidsoverlast, vernielingen, bedreigingen en geweld tegen buren, bier gooien in brievenbussen). Verder was Kusters regelmatig betrokken bij geweld en mishandelingen, die hem een hele reeks aan veroordelingen opleverden. Zo sloeg hij bijvoorbeeld iemand in zijn gezicht, die bezwaar maakte tegen een folder van de CP’86 in zijn brievenbus. Een ander opvallend incident vond in 1993 plaats. De politie trof in het huis van Kusters twee pistolen en munitie aan, verstopt in een stofzuiger. Ook dit levert hem een veroordeling op.

Henny Selhorst (midden) en Constant Kusters (rechts)
Henny Selhorst (midden) en Constant Kusters (rechts)

Dit opmerkelijke gedrag leverde hem vreemd genoeg geen problemen binnen de partij op. Die problemen ontstonden echter wel na de langverwachte gemeenteraadsverkiezingen in 1994. Kusters werd inderdaad de lijsttrekker voor de CP’86 in Arnhem. Ondanks grote electorale successen voor zowel de CD als de CP’86 in tientallen gemeentes, behaalde de CP’86 in Arnhem geen enkele zetel.

Kusters kon zijn teleurstelling maar moeilijk verkroppen en moest zijn ambitie danig bijstellen. Dat bleek echter minder ingewikkeld dan gedacht. De wél verkozen lijsttrekker voor CD, Henny Selhorst, zocht namelijk een fractieassistent. Voor Kusters was de keuze snel gemaakt en hij stapte over naar de CD om dit baantje te kunnen aanvaarden, tot grote woede van zijn voormalige CP’86-kameraden. De woede over dit verraad werd nog versterkt door het hardnekkige gerucht dat Selhorst een drugsdealer was. Kusters werd om die reden per ommegaande geschorst door de CP’86.
De samenwerking met Selhorst boterde echter niet en Selhorst werd bovendien gearresteerd met een pakketje drugs in zijn bezit. Kusters verliet de CD vervolgens weer om daarmee politiek dakloos te worden. Pogingen om weer in de CP’86 terug te keren mislukten.

Via JFN’94 naar FAP naar NVU

In de periode daarna richtte Kusters vervolgens twee clubjes op: Het Jongeren Front Nederland ’94 (JFN’94, een verwijzing naar de opgeheven neonaziorganisatie JFN) en de Fundamentalistische Arbeiders Partij (FAP, een verwijzing naar de verboden Duitse Freiheitlicher Arbeiter Partei). Beide clubjes zouden het vermelden niet waard zijn geweest als ze niet het vehikel waren geweest voor twee nieuwe ontwikkelingen. Kusters probeerde met deze organisaties de aandacht te trekken van een groep actieve neonazi’s in Nederland. Die bevonden zich deels in de CP’86 (gegroepeerd rond het Rotterdamse raadslid Martijn Freling) en deels in het Aktiefront Nationale Socialisten (ANS) onder leiding van Eite Homan. Daarnaast lonkte Kusters ook naar Duitse neonazi’s voor het organiseren en ondersteunen van zijn politieke activiteiten.

Constant Kusters gooit in 2006 een sneeuwbal naar antifascistische tegendemonstranten in Nijmegen

Beide initiatieven slaagden tot op zekere hoogte. Kusters wist zich vanaf deze periode verzekerd van interesse en steun vanuit het neonazicircuit in Nederland en van een zeer actieve groep neonazi’s in Nordrhein-Westfalen. In samenwerking met deze groepen organiseerde Kusters in de jaren daarna een hele reeks aan acties en demonstraties.
Aanvankelijk deed hij dat onder de vlag van de twee al genoemde clubjes. Maar in 1996 stapten Kusters en Eite Homan naar de net gepensioneerde Joop Glimmerveen. Glimmerveen was leider van de comateuse Nederlandse Volks Unie (NVU). Kusters en Homan vroegen hem of die partij niet opnieuw leven in kon worden geblazen en Glimmerveen stemde daarmee in. De NVU zou zich in de laatste jaren van de eeuw vooral manifesteren in een reeks aan illegale demonstraties. Verder waren er enkele bijeenkomsten die vooral opvielen door doodsbedreigingen, verheerlijking van terrorisme en andere radicale uitlatingen. En als laatste natuurlijk een flink aantal geweldsincidenten en bijbehorende arrestaties en processen. De NVU groeide ondertussen langzaam, vooral na heftige ruzies binnen de concurrerende CP’86, die scheurde en verboden werd.

De oude vrienden van Constant Kusters

Rond Constant Kusters hangt een groepje extreemrechtse activisten die ongeveer net zo lang meelopen als Kusters zelf.
De belangrijkste daarvan is Michiel Bos. Bos doorliep dezelfde carrière als Kusters. Kusters en hij bouwden samen de zeer actieve kring Arnhem van de CP’86 op. Daarna was er na Kusters’ kortstondige overstap naar de CD enige tijd sprake van onenigheid. Maar na verloop van tijd sloot Bos zich aan bij Kusters’ NVU. Bos is op dit moment ‘NVU Ombudsman’, vaste fotograaf en ‘werkgroep anti-antifa’ van de NVU.

Michiel Bos (blauwe muts) met Michael Krick (zwarte muts) praten met Chantal Molendijk van de NSA op NVU demonstratie in Amersfoort in februari 2009

Een andere goede vriend van Kusters is jarenlang Lodewijk Faber geweest. Kusters en hij kennen elkaar van de lagere school. Ook Faber was actief bij de kring Arnhem van de CP’86, onder andere als penningmeester. Faber kwam verder in beeld als leverancier van een pistool waarvoor Kusters werd opgepakt en veroordeeld. Later dook Faber ook weer op bij de NVU. De laatste tijd is hij echter niet meer zichtbaar actief.
Een derde ‘oude kameraad’ van Kusters is Chris Beumer. Ook die stamt uit de CP’86-kring rond Kusters en Bos en is de laatste jaren actief binnen de NVU.

Vrijheid en straf

In het nieuwe millennium veranderde er echter het een en ander. Om te beginnen volgde Constant Kusters in 2000 Joop Glimmerveen op als voorzitter van de NVU. Aanvankelijk leek dat geen problemen op te leveren. Maar in 2001 veranderde Kusters de politieke koers van de NVU. Directe aanleiding daarvoor was een demonstratie die de partij wilde houden samen met Duitse neonazigroepen. De bedoeling was om te demonstreren in grensstad Kerkrade en daar de Nederlands-Duitse grens over te steken. Dat plan leidde zowel in Duitsland als in Nederland tot een verbod. In Duitsland zijn neonazi’s dan al enige tijd gewend om een dergelijk verbod door de rechter te laten toetsen. In Nederland had Janmaat dat enkele keren geprobeerd, maar daar geen resultaat mee weten te boeken. Kusters probeerde het nu opnieuw, mogelijk geïnspireerd door zijn Duitse collega’s. En hij had succes: De bestuursrechter van Maastricht oordeelde dat er geen grond voor een demonstratieverbod was. Dit was de eerste in een reeks van procedures bij diverse rechtbanken, waarin Kusters er voor zorgde dat de grondwettelijke demonstratievrijheid voor zijn partij gegarandeerd werd. Bovendien slaagde hij er na verloop van tijd ook in om beperkingen in tijd (verplicht demonstreren op de vroege morgen) en plaats (verplicht demonstreren op een afgelegen terrein) van tafel te krijgen. Dit novum was een omwenteling voor de uitingsvrijheid van extreemrechts in Nederland en Kusters zag deze omwenteling als een persoonlijke overwinning.

Constant Kusters februari 2009 in Amersfoort

Tegelijkertijd werd hij echter geconfronteerd met aanzienlijk slechter nieuws. De reeks aan geweldsincidenten in de jaren negentig had hem even zovele veroordelingen opgeleverd. Die had hij vaak tot bij de Hoge Raad aangevochten, maar inmiddels waren de meeste procedures afgelopen en moest Kusters de gevangenis in voor een half jaar. Hij meldde zich braaf, zodat hij die straf onder een relatief mild regime uit kon zitten. Desondanks viel die periode hem erg zwaar. Hij trok daar in die zin lering uit, dat hij er vanaf dat moment voor probeerde te waken om nogmaals  tot een celstraf veroordeeld te worden.
Beide ontwikkelingen (de bevochten demonstratievrijheid voor de NVU en zijn gevangenistijd) zorgden voor een aanpassing van de politieke koers van de NVU. Voortaan moest de partij van Kusters binnen de regels van de strafwet blijven. Demonstraties zouden netjes worden aangevraagd, gewelddadige acties werden niet meer getolereerd en ook de discriminatieverboden zouden worden gerespecteerd. Kusters noemde dit de ‘consensuskoers’.
Niet iedereen was echter blij met deze brave en weinig revolutionaire plannen. Om te beginnen stapte Joop Glimmerveen uit de partij. Maar ook de neonazi-achterban moest hier niets van hebben, protesteerde luidruchtig en verliet deels de partij.
Kusters was dus genoodzaakt om wat water bij de wijn te doen, zonder zijn nieuwe koers en zichzelf in gevaar te brengen. Dat deed hij door de radicalen te paaien met interessante demonstratiethema’s. Niet iets braafs als “Vrijheid van Meningsuiting, ook voor Nationalisten”, maar thema’s waar de neonazi’s, weliswaar in bedekte termen, hun antisemitische boodschap konden laten horen: “Solidariteit met Iran” bijvoorbeeld.
Deze ‘consensuskoers-plus’ heeft de partij sindsdien een redelijke stabiliteit opgeleverd. Kusters zorgt voor een aantal legale demonstraties per jaar, waar zijn eigen aanhang en de radicalere neonazi-groepen zich in kunnen vinden. Zowel de partij als de demonstraties groeien of slinken niet opvallend in omvang, Kusters blijft buiten het gevang en mag zich inmiddels al bijna 8 jaar partijvoorzitter noemen.

Ideologie

Treurmars van de NVU voor de overleden zwarte weduwe Rost van Tonningen in Rheden in juni 2007
Treurmars van de NVU voor de overleden zwarte weduwe Rost van Tonningen in Rheden in juni 2007

Waar hij de positie als partijvoorzitter aan te danken heeft is ondertussen een grote vraag. Je zou verwachten dat iemand die een politieke organisatie leidt een duidelijke politieke signatuur heeft. Helemaal als het zo iemand lukt om een scala aan nazistische scherpslijpers achter zich te scharen.
Niets lijkt echter minder waar. Wanneer Kusters gevraagd wordt naar zijn politieke mening zegt hij “privé nationaalsocialist” te zijn. Kennelijk – maar onterecht – in de overtuiging dat als hij zich gewoon nationaalsocialist zou noemen, hij in de problemen zou komen.
Waar zijn nationaalsocialistische overtuiging dan uit bestaat, blijft erg vaag. Hij dweept met Hitler  en het Derde Rijk. Maar een vertaalslag naar 2008 van de ideeën van Hitler, zoals bijvoorbeeld Eite Homan en Michael Krick die proberen te maken, zal je bij Kusters niet aantreffen. Sterker nog, hij zwalkt wat af en praat vooral anderen naar de mond.
Een goed voorbeeld van Kusters niet-bestaande politieke ideologie is zijn omgang met thema’s als antisemitisme versus moslimhaat en het succes van Geert Wilders. Dat levert af en toe even lachwekkende als tenenkrommende toestanden op.
De radicale neonazi’s in en om de NVU zien, kort gezegd, de joden als het grote kwaad in de wereld. Zij ondersteunen daarom radicale moslims in hun strijd tegen Israël. Wilders daarentegen zien zij als een jodenknecht, vanwege zijn steun aan Israël en pleidooien voor een joods-christelijke traditie in Nederland.
Kusters imiteert deze ideeën en veroordeelt Wilders daarom regelmatig als ‘islambasher’. Tegelijkertijd voert de NVU onder zijn leiding acties tegen moskeeën en toenemende islamisering van Nederland. Ook verklaarde hij zich in 2004 nog solidair met de antisemitische ideeën van Van Gogh-moordenaar Bouyeri. Opmerkelijk genoeg – maar misschien ook niet – vertelde Kusters op het Stormfront-forum dat hij bij de laatste kamerverkiezingen op Wilders heeft gestemd. Een aantal maanden daarvoor had hij Wilders op datzelfde forum een ‘jodenvriend’ en ‘zionist’ genoemd.

Constant Kusters februari 2009 in Amersfoort

Deze zwalkende koers bracht Kusters enkele jaren geleden zelfs in flinke problemen. Hij werkte mee aan een televisieportret van zichzelf, gemaakt door Catherine Keyl. Tijdens de opnames gaf Keyl aan van joodse afkomst te zijn. Desondanks nam Kusters haar mee naar een Duitse nazi-demonstratie, om zichzelf door haar te laten filmen en ging daar bijzonder amicaal met haar om. Weinig neonazi’s konden daar de humor van inzien, een Jodin op hun demonstratie. Volgens Glimmerveen leverde dat hem een laatste waarschuwing op van zijn Duitse geestverwanten.

Ruzies en affaires

Dat Kusters zijn leiderschap niet te danken heeft aan zijn politieke visie mag aan de hand van dit voorbeeld duidelijk zijn. De vraag wat hem wel aan die positie helpt is daarmee echter nog niet beantwoord. Enig organisatorisch talent moet hij wel hebben. Hij organiseert immers 4 a 5 demonstraties per jaar en zo nu en dan een partijbijeenkomst. Maar gezien de tijd die hij daarvoor heeft (Kusters leefde tot voor kort jarenlang van een bijstandsuitkering) zou het knap zijn wanneer hij dat niet voor elkaar zou krijgen.
Wat waarschijnlijker lijkt is dat hij zichzelf vooral naar boven weet te werken door middel van een niets ontziend spel van aantrekken en afstoten van mensen die hij nodig denkt te hebben of denkt te kunnen missen. Eerder is al beschreven hoe hij bijvoorbeeld, door een concessie op het gebied van demonstratiethema’s de radicale partijvleugel binnenboord hield. Veelzeggender zijn echter de afrekeningen van Kusters.
Met enige regelmaat probeert Kusters hem onwelgevallige activisten uit het extreemrechtse landschap een loer te draaien. Dat doet hij op verschillende manieren. Een bekende manier is het lekken van gevoelige informatie naar pers of politieke tegenstanders. Een voorbeeld daarvan is Ronald van der Wal. Van der Wal is sinds jaren actief binnen extreemrechts en was samen met Kusters lid van de CP’86. Het boterde echter niet tussen de twee en Kusters stuurde vervolgens een briefje met informatie en een foto naar Kafka, in de hoop op deze manier Van der Wal een hak te zetten (zie illustratie). De laatste jaren kiest Kusters echter openlijker de confrontatie, door stukken over zijn tegenstanders op internet te zetten. Enige tijd geleden deed Kusters een poging om een zeer lang slepend conflict met Tim Mudde te beëindigen. Mudde ging hier niet op in en vervolgens publiceerde Kusters een scheldstuk over een aantal vijanden in de beweging. Daarin werden tal van details over betrokkenen gepubliceerd. Mudde kwam aan bod (‘grootste rat van radicaal-rechts Nederland’). Maar ook Van der Wal en – vreemd genoeg – NVU-lid Patrick de Bruinkrijgen aandacht in het stuk. Een ander voorbeeld is een ellenlang scheldstuk op Joop Glimmerveen op de website van de NVU.
Nog een hooglopende ruzie vond plaats tussen Kusters en Virginia Kapic. Kusters en Kapic hadden kortstondig een relatie, maar dat mondde al snel uit in onmin. Kusters lekte daarop informatie over Kapic. Kapic bleek echter minstens zo bot en achterbaks en gooide allerhande informatie over Kusters op internet. Die strijd zette zich vervolgens geruime tijd voort en werd zelfs een strijd tussen de NVU en de nieuwe partij van Kapic, de National Alliantie.
Een laatste voorbeeld betreft een opmerkelijke actie bij een extreemrechts concert. De opbrengst van dat concert zou ten goede komen aan Voorpost, een organisatie die Kusters niet erg waardeert. Een aanwezig NVU-lid werd betrapt op diefstal van drankmuntjes, die ze vervolgens doorverkocht ten behoeve van haar eigen portemonnee. Kusters sprak vervolgens openlijk zijn waardering uit voor deze actie.

Constant Kusters
Constant Kusters in gesprek met de vrijgelaten Combat 18 leider Mark Atkinson op de NVU demonstratie, februari 2009 in Amersfoort

Dergelijke acties maken hem vanzelfsprekend niet geliefd bij zijn slachtoffers. Maar op deze manier kan hij zich wel ontdoen van lastige criticasters. Tegelijkertijd laat hij op deze manier ook merken wat er met je kan gebeuren als je Kusters tegen je krijgt: dan komen tal van gegevens bij tegenstanders of op internet terecht.

De aanhang van Kusters en de NVU blijft op deze manier natuurlijk wel beperkt. Maar de eerste prioriteit voor Kusters, het partijleiderschap, is in ieder geval onbedreigd. Glimmerveen verwoordde dat ooit als “Er is een verschil tussen leiding geven en de baas spelen. Constant speelt de baas.” Maar Kusters zelf schreef het in 1991 eigenlijk ook al in de brief aan Wim Beaux: “Ondergetekende wenst U reeds in dit stadium te kennen te geven er weinig voor te voelen de rode loper uit te leggen voor een ander.”