Gemeenteraadsverkiezingen 2002 lokale partijen en extreem-rechts

Op 6 maart zijn er gemeenteraadsverkiezingen in meer dan 400 gemeentes in Nederland. Al eerder namen we hiervoor de kandidatenlijsten van extreem-rechtse partijen onder de loep. Het blijkt echter dat lieden uit extreem-rechtse partijen ook opduiken op de kandidatenlijsten van partijen die niet extreem-rechts zijn. Vooral de “Leefbare” partijen hebben aantrekkingskracht. Er doet een veelvoud aan lokale partijen mee zonder “Leefbaar” in hun naam, maar we troffen relatief meer rechts-extremisten aan op de “Leefbare” lijsten. Ook doen er nog enkele Leefbare partijen mee waarvan de lijsttrekkers omstreden uitspraken deden en gaan wat andere lokale partijen wel erg ver in hun stellingnames. Een opsomming:

Leefbaar Delft

In Delft trekt Martin Stoelinga (1943) de lijst van Leefbaar Delft. Hier staan geen rechts- extremisten op de lijst en in de partij waren ook ex-leden van de SP actief. Martin Stoelinga gaat in de verkiezingsstrijd wel erg ver in zijn uitspraken. In een interview met een lokale krant zegt hij zich te ergeren aan een moskee in Delft, aan een GroenLinks wethouder en aan illegalen die uit economische motieven naar Nederland komen en zich crimineel gedragen. Ook zegt hij het met Pim Fortuyn eens te zijn dat er niet meer buitenlanders bij moeten komen. Als uitsmijter deponeert hij de stelling: “Delft in eerste instantie voor de Delftenaren!”. Dat laatste lijkt qua strekking toch erg op het “Eigen volk eerst” dat de fascistische partijen in Nederland niet meer durven te gebruiken. Stoelinga probeert zijn uitspraken later nog af te zwakken maar de beer is los. Binnen Leefbaar Delft brandt een felle strijd los die tot een splitsing leidt. Zeven linkse kandidaten stappen op waarmee de partij een ruk naar rechts maakt en direct een aantal punten uit het verkiezingsprogramma aanpast. Omdat de kandidatenlijst al ingediend was kon hij niet meer veranderd worden en staan de zeven linkse kandidaten nu tussen de mensen die Stoelinga zijn blijven steunen.

Leefbaar Maastricht

Ook in Maastricht gebeurde iets dergelijks. De oprichter van Leefbaar Mestreech, Wil Palmans, stoorde zich aan het rechtse bestuur van zijn partij en trachtte dit juridisch uit te vechten. Hij werd hierom begin februari echter zelf gewipt. Vooral lijsttrekster Cindy Royen (1948) valt op in haar taalgebruik. In een interview met een lokale krant zegt ze “dat het eigen volk niet mag creperen, terwijl er van weet ik niet hoeveel geld moskees worden gebouwd”.  Uit navraag blijkt dat de gemeente Maastricht helemaal geen subsidie geeft om moskeeën te bouwen.  Leefbaar Amsterdam
In Amsterdam doet Amsterdam Leeft! mee. De naam Leefbaar Amsterdam was niet toegestaan omdat het splinterpartijtje Leefbaar Amsterdam ‘92 (LA ’92) al een decennium in de hoofdstad actief is en er dan sprake van naamsverwarring zou zijn. Op Amsterdam Leeft! is weinig aan te merken, maar over LA ‘92 is wel iets te zeggen. De lijsttrekker is de opvliegerige marktkoopman Henk Bakker (1940). Begin jaren negentig werd er een kaartenactie onder het motto “Ik ben woedend” gehouden naar aanleiding van het geweld tegen buitenlanders in Duitsland. In reactie hierop verspreidde Bakker kaartje met “Ik ben ook woedend” waarin hij stelt dat “winkeliers en onschuldige burgers worden beroofd, verkracht of overhoop gestoken door criminele illegalen en criminele asylzoekers, alleen maar omdat de Nederlanders te tolerant zijn”. Hij wordt in 1995 hiervoor veroordeeld wegens discriminatie. Henk Bakker en zijn zoon, die ook op de kandidatenlijst van LA ‘92 staat, worden in 1999 opgepakt nadat zij bij een deelraadsbijeenkomst met een stoel en eieren gegooid hebben. Ook sloeg Bakker later nog een wethouder tegen de grond die hem niet welgevallig was. In juni 2001 is hij als lid aanwezig op het congres van Leefbaar Nederland. Toch is Leefbaar Amsterdam ‘92 niet representatief voor Leefbaar Nederland, in tegenstelling tot Amsterdam Leeft! die dat wel is. Beide lokale partijen voerden nog onderhandelingen over de naam, maar Bakker hield logischerwijs vast aan zijn partijnaam. De kans is groot dat de gemiddelde kiezer die Leefbaar Nederland zoekt slecht op de hoogte is van de achtergronden van beide lokale partijen. Mogelijk zullen ze afgaan op het woord “Leefbaar” in de naam van LA ‘92. Hierdoor zou het Bakker nu eens wél kunnen lukken in de Amsterdamse raad terecht te komen. LA ‘92 doet momenteel haar best de aandacht te vangen van de xenofobe kiezer met de verkiezingsleuze “Nederland is Tjok-vol”.

Rechtsextremisten
In diverse plaatsen staan mensen die eerder bij extreem-rechtse partijen actief waren op “Leefbare” lijsten:

In Haarlem staat Pieter de Vreeze (1934) op de lijst van de Stadspartij Leefbaar Haarlem. Hij steunde in 1998 de CD nog bij hun verkiezingsdeelname in Haarlem.

In Breda doet de lokale partij Leefbaar Breda/De Parel van het Zuiden mee. Hier staat de ex-CD’er Peter Jonkers (1937) op de lijst. Hij is vanaf 1994 betrokken geweest bij de CD en stond in 1996 (bij gemeentelijke herindelingsverkiezingen) op de vierde plaats van de kandidatenlijst in Breda. Verder was Jonkers in ieder geval tot 1999 secretaris van Vereniging Adriaan van Bergen, de vereniging van de CD-kring Brabant en uitgever van het regionale blad van de CD. Jonkers staat nu kandidaat voor de Parel. Zijn CD-verleden deert de partij echter niet. In een persbericht verklaarde de partij dat Jonkers alleen een handtekening heeft gezet, maar nooit lid is geweest of actief is geweest binnen de CD. Jonkers komt ook voor op de groslijst van de kandidaten voor de kamerverkiezingen van Leefbaar Nederland. Op deze lijst vulde Jonkers in dat hij geen politiek verleden heeft.

Ook het verleden van Daniël van Schoonderwoerd den Bezemer (1945) is bekend bij Leefbaar Leiden. Zij nemen genoegen met zijn verklaringen dat hij niet uit overtuiging zijn handtekening zette voor de Centrumpartij en de CD, maar dat hij dit een keertje in de kroeg gedaan had. Feit blijft echter wel dat hij in 1986 twee maal en in 1987 één maal zijn handtekening zette om verkiezingsdeelname van respectievelijk de Centrumpartij en de CD mogelijk te maken bij achtereenvolgend verkiezingen voor de Tweede  Kamer, de gemeenteraad en de provincie.

Daarnaast is er in Leiden ook nog sprake van een A.Th. Schoonderwoerd den Bezemer die in 1986 en 1987 tweemaal een handtekening zette voor CP en CD en nu ook de lijst van Leefbaar Leiden ondersteunt. Hierdoor wordt het kroeg-verhaal wel weer onwaarschijnlijk. Daniël van Schoonderwoerd den Bezemer heeft de laatste jaren al wel meerdermalen zijn spijt betuigt van zijn extreem-rechtse verleden.

Op de kandidatenlijst van Leefbaar Heerlen staat Nico Hamstra (1944) uit Hoensbroek. Hamstra laat na de NVU-demonstratie vorig jaar in Kerkrade van zich horen door enkele veelzeggende brieven. In een ingezonde brief in het Limburgs Dagblad gaat hij in maart tekeer tegen de anti-fascistische demonstranten en vindt hij dat ze opgesloten hadden moeten worden in het voetbalstadion. Ook meent hij dat AFA de kosten moet betalen van het politie- optreden rondom de NVU-demonstratie. Dit schrijft hij ook nog aan AFA zelf. Hij biedt in deze brief op cynische wijze aan een artikel voor het AFA-blad te schrijven en doet een voorstel: “Auschwitz: het ongelijk van Adolf Hitler, het is hem niet gelukt om alle joden op te ruimen”. In andere brieven zegt Hamstra een “Leefbaar Limburgs Blok” op te willen richten om zich tegen de linkse dictatuur te verzetten en vind hij dat de als Hitler uitgedoste NVU- demonstrant Stefan Wijkamp gewoon moet kunnen marcheren. “Hij koopt z’n laarsen niet voor niets”, aldus Hamstra. Verder denkt Hamstra dat de geschiedenis er heel anders uit had gezien als “Engeland niet naar de volksmenner Winston Churchill had geluisterd en zich gewoon had aangesloten bij Duitsland, en Nederland zich ook kolonievrij niet vanuit dat eiland had laten opzwepen om verzet te plegen door de gevluchte Wilhelmina die nu eenmaal toevallig een hekel had aan Duitsers, dan hadden we al jarenlang in een gezond en evenwichtig Europa kunnen wonen met oa. een gezond getest koeienras”. Hamstra vervolgt: “Probleembjes met Dachau en Auschwitz waren er dan waarschijnlijk ook niet geweest”.

Leefbaar Nederland-lid Hans IJzerdraat (1922) heeft onderdak gevonden bij de lokale partij Méérbelangen in het Amsterdamse stadsdeel Oost-Watergraafsmeer en staat op hun kandidatenlijst. IJzerdraat is de laatste jaren secretaris geweest van de extreem-rechtse splinterpartij Groen Rechts. Op een congres van Leefbaar Nederland stelde hij als inspreker dat in plaats van extreem-rechts, extreem-links geweerd zou moeten worden uit de partij. IJzerdraat was ook actief bij Milieudefensie en is daar vorig jaar geroyeerd vanwege zijn racistische opvattingen. Hij loopt verder rond in nieuw-rechtse kringen en bezocht enkele scholingsbijeenkomsten van het aan Voorpost gelieerde Studie, Opbouw en Strijd. Ook schreef hij een artikel over immigratie voor het extreem-rechtse blad Heemland. In het partijblad van Groen Rechts heeft IJzerdraat regelmatig zijn uiterst-rechtse opvattingen geventileerd. De partij Liberaal Ede/Leefbaar Ede heeft een in 1997 opgestapte VVD wethouder in haar gelederen. Deze wethouder kwam toen in opspraak wegens vermeende corruptie, maar werd hier uiteindelijk niet voor vervolgd. Eén van de andere kandidaten op de lijst is de gepensioneerde luitenant-kolonel Cees Haverhoek (1944). Haverhoek stond in 1989 kandidaat voor de Tweede Kamerverkiezingen van de extreem-rechtse partij Realisten Nederland (RN). Ook was hij redacteur van hun partijblad. RN begon in 1987 als een rechtse afsplitsing van de VVD maar kwam allengs in steeds rechtser vaarwater terecht. In 1992 voerde de partij zelfs fusiebesprekingen met de CD en CP’86, maar men kwam niet tot een vergelijk. In 1997 lukte het wel om te fuseren en ging RN op in de al eerder genoemde partij Groen Rechts.

En dan resteert natuurlijk nog Leefbaar Rotterdam onder aanvoering van Pim Fortuyn. Aan hem hoeven we niet veel woorden vuil te maken. Hij profileert zichzelf al jaren als een populist met uiterst rechtse denkbeelden.
Opmerkelijk aan de kandidatenlijst van Leefbaar Rotterdam is vooral dat een van de ondersteuners van de lijst de bekende rechts-extremist Tammo Koolhof (1930) is. Koolhof is vanaf 1990 zeker tien jaar actief bij fascistische partijen geweest. Eerst bij de CD waarvoor hij veelvuldig kandidaat was. Vanaf september 1994 is hij een aantal jaren deelraadslid voor de CD in Rotterdam IJsselmonde. Ook was hij in 1997 voorzitter van de Rotterdamse CD- kring. In 2000 sloot Koolhof zich aan bij de NNP en was hiervoor even het regionale contactpersoon. Het jaar erop loopt hij in gezelschap van Janny Bom-Jurgens, een andere NNP-prominent, rond op een congres van Leefbaar Nederland dat alleen voor leden toegankelijk is. Beide NNP’ers dragen dan ook hun lidmaatschapsbadge:

Lokaloos

In veel mindere mate dan de Leefbaar-partijen hebben andere lokale lijsten last van extreem-rechtse lieden. Vooral als je bedenkt dat er ten opzichte van de Leefbare lijsten een veelvoud aan andere lokale partijen meedoet en we daar ongeveer evenveel voormalige rechts-extremisten op aantroffen.

Op de lijst van REde’98 uit Ede staan twee voormalige Amsterdammers die in 1997 actief waren bij de uiterst rechtse Partij voor Milieu en Recht dat eind 1997 met Realisten Nederland (RN) opging in Groen Rechts.

Een ander partijtje waar RN in 1994 mislukte fusiebesprekingen mee voerde is de Algemene Democratische Partij (ADP). Dit was een soort rechtse boerenpartij die in 1994 aan de Tweede Kamerverkiezingen meedeed. Op lokale lijsten in Hoogeveen en Veghel staan een paar voormalige leden van de ADP.

In Assen staan twee ex-OSL’ers (Oud Strijders Legioen) op de lijst van de Politiek Logisch Oprechte Partij (PLOP). Het gaat om een echtpaar dat in de jaren tachtig actief bij deze uiterst rechtse pressiegroep en haar toenmalige jongerenafdeling Constructief Jong Nederland. Een andere OSL’er staat op de lijst van Gemeente Belangen in Hendrik Ido Ambacht. Deze man trekt in het OSL-blad StaVast de laatste jaren regelmatig ten strijde tegen illegalen, fundamentalisme, het gedoogbeleid en de vermeende verloedering in Nederland.

Silvia Flantua (1954) is van Utrecht verhuisd naar het Drentse Westervelde in de gemeente Noordenveld. Ze is daar een cavia-opvangdorp begonnen en staat kandidaat voor het lokale partijtje Noordenveld 2000. Flantua is in Utrecht ook al bij de gemeenteraadsverkiezingen actief geweest. In 1994 zette ze een steunhandtekening voor het Nederlands Blok en in 1998 deed ze hetzelfde, maar dan voor de CD.

In Heerhugowaard doet de nieuwe partij Burgerbelang mee. Hier is een ander lokaal partijtje, de Politieke Partij Heerhugowaard (PPH), in opgegaan. Het gemeenteraadslid van deze PPH was in 1994 nog de lijsttrekker van de CD in Heerhugowaard. Hij heeft zich de laatste jaren echter meermalen gedistantieerd van zijn extreem-rechtse verleden en dat blijkt ook wel uit zijn optreden in de raad. Samen met hem staan nog drie personen kandidaat die in 1994 de CD-lijst steunden met een handtekening. Waarschijnlijk speelde de band die zij met het raadslid hadden hierin een grotere rol dan hun daadwerkelijk steun aan de CD.

Rechtse Lokaloos

Ook doen er lokaal partijen mee die al bekend staan als zeer rechts.

Linssen
In Bergen op Zoom is Ton Linssen (1952) lijsttrekker van zijn Lijst Linssen.  Deze lokale partij heeft nu vijf zetels. De zakenman Linssen is het afgelopen decennium meermalen opgevallen door zijn rechtse uitspraken. Hij pleitte voor een immigratiestop en wou illegalen hard aanpakken. In 1995 stapt een kandidaat van de Lijst Linssen uit de partij vanwege het extreem-rechtse gedachtegoed van de ‘CD-achtige partij’. In 1996 zijn er zelfs contacten tussen Ton Linssen en de CD, maar daar komt verder niets concreets uit. Vorig jaar stelde Linssen nog kritische vragen over een asielzoekerscentrum wat achteraf helemaal niet gepland bleek te zijn.

Waakzaam Brunssum
In Brunssum doet de nieuwe partij Waakzaam Brunssum mee. Deze partij is gegroepeerd rond voormalige CD-afdeling van het stadje. Oprichter en lijsttrekker van Waakzaam Brunssum is het gewezen raadslid John Zillen.

Zillen zat van 1994 tot en met 1998 in de Brunssumse raad namens de CD, maar was daarvoor al betrokken bij andere extreem-rechtse organisaties. Hij was begin jaren tachtig lid van de Centrumpartij en in 1991 hield hij zich bezig met de werkgemeenschap die vrijwilligers ronselde om in Kroatië te gaan vechten. In 1998 probeert hij opnieuw in de raad te komen met de CD, maar wordt niet herkozen. Om zijn kandidatenlijst in 1998 goed te laten keuren laat hij Brunssumse zwervers hun handtekening zetten, die in ruil 20 flessen bier zouden hebben ontvangen. Zillen kondigde vorig jaar aan terug te willen komen in de raad. Hij suggereerde de naam “Kritisch Brunssum” en zei in een interview dat we “alle Turken in een bootje de zee moeten opsturen”. Ook zegt hij samenwerking met de NVU in Limburg te gaan zoeken. Naast Zillen staan er nog vier kandidaten op de lijst van Waakzaam Brunssum. Drie van hen hebben een CD-verleden. Jan Hammer was in 1998 kandidaat voor de CD in Brunssum en Raymond Roolant zette in 1998 en 1999 ondersteunende handtekeningen voor de CD. Ook een aantal ondersteunende handtekeningzetters van Waakzaam Brunssum steunden de CD in het verleden. Een van hen is John Habets die de partij in 1998 ondersteunde, maar in 1985 ook al op de verzendlijst van de weduwe Rost van Tonningen stond.

Noord Centraal
In Arnhem doet het partijtje Noord Centraal mee met het voormalige VVD raadslid Nelleke Schregardus-Dominicus (1944) als lijsttrekker. Zij werd in november 2000 uit de VVD-fractie gezet na een solistische actie rondom een asielzoekerscentrum in Arnhem. Ze stuurde hierbij een provocerende brief naar de PvdA-wethouder die verantwoordelijk was voor de asielopvang. Ze wilde zo eigenhandig de kwestie op de agenda zetten en de VVD profileren. Schregardus was vooral boos dat de Kosovaarse vluchtelingen asiel hadden aangevraagd en dat zij hier niets van afwist. Haar VVD fractie was zo ontstemd over deze actie dat het raadslid partijloos verder moest.

Conclusie
Het begrip Leefbaar heeft kennelijk een bepaalde aantrekkingskracht op rechts-extremisten. Op de lijsten van andere lokale partijen staan verhoudingsgewijs veel minder rechts- extremisten dan op de Leefbare lijsten. Dit belooft weinig goeds voor de Lijst Pim Fortuyn bij de komende Kamerverkiezingen. Verwacht wordt dat de rechts-extremisten Leefbaar Nederland nu links zullen laten liggen en aansluiting bij Fortuyn’s lijst zullen zoeken. Wat dit op lokaal gebied voor consequenties zal hebben is vooralsnog onduidelijk. Scenario’s zoals bij Leefbaar Delft zijn niet ondenkbaar. Partijen zouden uiteen kunnen vallen in fracties die Leefbaar Nederland trouw blijven en fracties die voor de Lijst Fortuyn kiezen.